İdari işlemin bütün unsurlarını bünyesinde barındıran vergi incelemesi idare hukuku bakımından, nihai işlem olan tarh ve ceza kesme işlemlerine hazırlayıcı bir işlem mahiyetindedir. Duruma göre kişilerin mülkiyet haklarına müdahale oluşturulabilecek bir sonuç doğuran vergi incelemesinin sınırlarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu bakımdan kimlerin vergi incelemesine tabi olacağı, incelemenin hangi vergi türleri bakımından yapılacağı, hangi zaman aralıklarında yapılacağı, başlanılan bir incelemenin ne zaman bitirileceği, incelemenin nerede yapılabileceği gibi hususların önceden kanun hükümleriyle belirlenerek kişilere bu hususlarda güvence verilmelidir. Vergi incelemesine tabi olacak kişiler, konular, incelemenin yapılacağı yer, incelemenin yapılacağı zaman ve incelemenin türü gibi kıstaslar yönünden vergi inceleme müessesesinin kapsamı Vergi Usul Kanunu’nda1 belirlenmiştir.
Ödenmesi gereken vergilerin en doğru şekilde araştırılıp, tespit edilip, sağlanması için vergi inceleme sürecinde mükellefin en önemli ödevlerinden birisi defter ve belge ibraz etmektir. Vergi inceleme sürecinde mükelleften usulüne uygun olarak istenilen defter ve belgelerin ibraz edilmemesi durumunda ise mevzuatta çeşitli yaptırımlar öngörülmüştür. Söz konusu yaptırımlar gerek idarenin bakış açısına göre ve gerekse de yargı organlarının yorumuna göre şekillenmektedir. Defter ve belgelerin hangi usul ile istenileceği ve nerede ne şekilde teslim alınacağı, ibraz için ne kadar zaman verileceği, hangi hallerde ek süre verileceği ve ibraz edilmemesi durumunda ne gibi yaptırımların uygulanacağı Vergi Usul Kanunu ile tali mevzuatlarda belirlenmiştir.