Bilindiği üzere Türk Vergi sisteminde beyannameye dayanan tarh usulü seçilmiştir. Bu usule göre; mükellefler kazançlarını ilgili dönemlerde kendi kayıtlarına göre tespit ederek beyan edecekler ve bu beyanları üzerinden de vergilendirileceklerdir. Vergi Usul Kanunu'nun ihdası ile birlikte bu tarh usulünü seçilmesi kanun gerekçesinde şöyle izah edilmektedir: "Matrah unsurlarını mükellefe beyan ettirmek suretiyle bunların tar- hiyata fiilen iştirakini sağlayan usulün günden güne taammüm ettiği ve hatta matrahı münhasıran karinelerden ibaret olan vergilere bile sirayet ettiği bir vakıadır.
Bu cereyan ve zaruret göz önünde tutularak yeni vergilerimiz prensip itibariyle "Beyan esasına" iptina ettirilmiş, yalnız bu prensip tahakkuk ettirilirken nazariyet vadisinde kalınmayarak basit ve bazen en basit beyan şekil ve usullerine gidilmiştir.
Yeni vergilendirme usulümüzde ikmalen ve re'sen tarhiyat "Beyan üzerine tarhiyat" esasını
tamamlayan fer'i usullerdir."
Kanun gerekçesinden de anlaşılacağı üzere basit ve çağdaş olması bu yönüyle idareye de ek külfet getirmemesi nedeniyle beyan esasının getirildiği açıktır. Bununla beraber "mükellef kalitesine" bağlı olarak gerçek kazancı kavrama noktasında ilkel yöntemlerden daha avantajlı olduğu da iddia edilebilir. En azından birtakım karinelere göre(konutlardaki kapı ve pencere adedi veya büyüklükleri bile karine olarak kabul edilmiştir.) vergi alınmasından daha adil ve gerçekçi olduğu söylenebilir.
Ancak mükellefin bildirdiği matrah üzerinden vergi alınmasının bazı handikaplarının olduğu da açıktır.Mükelleflerin gönüllü olarak vergi ödemesini beklemek fazlaca iyi niyetli bir yaklaşımdır.Tanımında da yer aldığı üzere, vergi devletin otoritesini kullanarak cebren aldığı bir para- dır.Fazla vergi ödemek istemeyen mükelleflerin bildirdikleri matrahların doğru olup olmadığının kontrol edilmesi, denetlenmesi gerekmekte- dir.Beyan esasının geçerli olduğu vergi sitemlerinde vergi denetimi de asla ihmal edilmemesi gereken bir kurum olarak ortaya çıkmaktadır.Ka- nun gerekçesinde bahsedilen fer'i usuller yani ik- malen ve re'sen tarhiyat bu noktada devreye girerek beyan esasının zaafını bir ölçüde azaltmaktadır.
Makaleyi PDF olarak indirebilirsiniz.