Ýdari iþlemin bütün unsurlarýný bünyesinde barýndýran vergi incelemesi idare hukuku bakýmýndan, nihai iþlem olan tarh ve ceza kesme iþlemlerine hazýrlayýcý bir iþlem mahiyetindedir. Duruma göre kiþilerin mülkiyet haklarýna müdahale oluþturulabilecek bir sonuç doðuran vergi incelemesinin sýnýrlarýnýn belirlenmesi gerekmektedir. Bu bakýmdan kimlerin vergi incelemesine tabi olacaðý, incelemenin hangi vergi türleri bakýmýndan yapýlacaðý, hangi zaman aralýklarýnda yapýlacaðý, baþlanýlan bir incelemenin ne zaman bitirileceði, incelemenin nerede yapýlabileceði gibi hususlarýn önceden kanun hükümleriyle belirlenerek kiþilere bu hususlarda güvence verilmelidir. Vergi incelemesine tabi olacak kiþiler, konular, incelemenin yapýlacaðý yer, incelemenin yapýlacaðý zaman ve incelemenin türü gibi kýstaslar yönünden vergi inceleme müessesesinin kapsamý Vergi Usul Kanunu’nda1 belirlenmiþtir.

Ödenmesi gereken vergilerin en doðru þekilde araþtýrýlýp, tespit edilip, saðlanmasý için vergi inceleme sürecinde mükellefin en önemli ödevlerinden birisi defter ve belge ibraz etmektir. Vergi inceleme sürecinde mükelleften usulüne uygun olarak istenilen defter ve belgelerin ibraz edilmemesi durumunda ise mevzuatta çeþitli yaptýrýmlar öngörülmüþtür. Söz konusu yaptýrýmlar gerek idarenin bakýþ açýsýna göre ve gerekse de yargý organlarýnýn yorumuna göre þekillenmektedir. Defter ve belgelerin hangi usul ile istenileceði ve nerede ne þekilde teslim alýnacaðý, ibraz için ne kadar zaman verileceði, hangi hallerde ek süre verileceði ve ibraz edilmemesi durumunda ne gibi yaptýrýmlarýn uygulanacaðý Vergi Usul Kanunu ile tali mevzuatlarda belirlenmiþtir.