Bu çalýþmada, iþletmelerin ileride tahakkuk edecek ve ödenecek borç alacak iliþkileri için yapýlan bir miktar ödeme olan ?sipariþ avanslarýnýn? deðerlemesi, deðerleme iþleminin vergi matrahý üzerindeki etkisi ve ilgili hesabýn döviz cinsinden olmasý halinde kur deðerlemesinin yapýlýp yapýlmayacaðý konularý ele alýnmýþtýr. Özellikle döviz cinsinden alýnan ve verilen sipariþ avanslarýnýn deðerlemesi konusundaki tartýþmalara Gelir Ýdaresi Baþkanlýðý son zamanlarda çýkarmýþ olduðu özelgelerle son vermiþ olup, tartýþmalarýn kaynaðýný ise eskiden günümüze devam eden kon- jonktürel dalgalanmalar oluþturmaktadýr. Dolayýsýyla sipariþ avanslarý, bu görüþ farklýlýklarý ile birlikte ele alýnýp kanunlar, özelgeler ve danýþtay kararlarý çerçevesinde açýklanmaya çalýþýlacaktýr.

Bu çalýþmada, neredeyse Türkiye?nin her yerinde faaliyet gösteren demeklerin ve derneklere ait iktisadi iþletmelerinin hukuki mahiyeti ile faaliyetlerinin doðal bir sonucu olan gelirlerinin vergisel anlamda deðerlendirilmeleri konularý ele alýnmýþtýr. Mükellefiyet bakýmýndan iktisadi iþletmelerden farklý avantajlara sahip olan derneklerin, zaman zaman dernek adýna kabul edilen baðýþlarý iktisadi iþletmelerine aktardýklarý görülmektedir. Ayný þekilde iktisadi iþletmelerinde elde ettikleri karlarý derneðe aktarmalarý söz konusu olabilmektedir. Bu iki ayrý tüzel kiþiliklerin vergisel yükümlülüklerinin farklý olduðu düþünüldüðünde bu aktarým mekanizmasýnýn hesap ve iþlemleri üzerindeki etkisi de deðiþmektedir. Kar aktarýmýyla iþletmede daha düþük karlar ve doðal olarak daha düþük bir vergi olarak ortaya çýkan bu etki kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayan derneklerin kabul ettikleri baðýþlarýnýn aktarýlmasý da iktisadi iþletmelerinde bir gelir unsuru olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Çalýþmanýn sonraki bölümlerinde bu durum kanunlar, yönetmelikler ve özelgeler çerçevesinde daha detaylý olarak açýklanmaya çalýþýlacaktýr.

Ekonomik sistemin önemli bir unsuru olan meslek hayatý, ülkemizde hatta dünyada birçok sektöre ve sektörler de iþ kollarýna ayrýlmaktadýr. Söz konusu iþ kollarýnýn bazýlarýnda hayati riskler, mesleki kazalar ve mesleki hastalýklar her zaman ihtimal dahilindedir. Ýþçi ve iþverenlerin birbirlerine karþý yükümlülükleri göz önünde bulundurulduðunda meslek risklerinin minimize edilmesi için bir takým önlemler alýnmasý gerekmektedir. Bu baðlamda ülkemizde 6331 Sayýlý Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði Kanunu ve bu kanuna paralel olarak Ýþ Güvenliði Uzmanlýðý müessesi getirilmiþtir. Birçok sektörde farklý servisleri bulunmasý ve günümüz meslek sorunlarýnýn çözümü olarak revaçta olmasý sebebiyle iþ güvenliði uzmanlýðýnýn nasýl vergilendirileceði de önem kazanmaktadýr. Özel sektör veya kamu sektörü içinde kendi nam ve hesabýna veya bir iþverene baðlý olarak çalýþan iþ güvenliði uzmanlarýnýn ne þekilde vergilendirileceði ise vergi kanunlarý, tebliðler ve özelgeler ile yardýmcý mevzuat kaynaklarý ýþýðýnda açýklanmaya çalýþýlacaktýr.