Günümüz piyasa koþullarýnda iþletmeler, büyük çapta yatýrýmlarýn finansmanda ve amortismana tabi iktisadi kýymetlerin ediniminde (özellikle makine, teçhizat, teknolojik demirbaþ alým- larý ve tevsi yatýrýmlarýn finansmaný) yoðunlukla finansman ihtiyaçlarýný bankalardan ve benzeri finans kurumlarýndan saðladýklarý krediler ile karþýlamaktadýrlar. Ýþletmelerin her geçen gün artan kredi borçlarý, beraberinde yüklü finansman giderlerini ortaya çýkarmýþ, temelde faiz ve dövizli kredi kullanýmýndan kaynaklý kur farký þeklinde ortaya bu giderlerin iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kýymetin maliyet bedeline mi intikal ettirileceði yoksa doðrudan ilgili yýlýn giderleri arasýnda mý gösterileceði hususlarý mükelleflerde tereddütlere neden olmuþtur. Maliye Bakanlýðý oluþan tereddütleri gidermek amaçlý çýkardýðý tebliðler ve özelgelerle konuya iliþkin çeþitli açýklamalarda bulunmuþtur. Çalýþmamýzda, amortismana tabi iktisadi kýymetin ilk iktisabýnda, kredi kullanýmýndan kaynaklý faiz ve kur farklarýnýn gider veya maliyet olarak kayýtlara ettirilmesi esnasýnda oluþabilecek bazý özellikli durumlara ve bu durumlara iliþkin mevzuat hükümleri çerçevesinde yapýlan deðerlendirmelerimize yer verilecektir.

Ýþletmede bir yýldan fazla kullanýlan ve aþýnmaya, yýpranmaya ve kýymetten düþmeye maruz bulunan iktisadi kýymetlerin Vergi Usul Kanunu* 1'nun deðerleme hükümlerine göre tespit edilen deðerinin, ayný Kanunu'na göre yok edilmesi iþlemi amortisman mevzuunu teþkil etmektedir. VUK'un 262'nci maddesinde maliyet bedeli, bir iktisadi kýymetin iktisap edilmesi veyahut deðerinin artýrýlmasý münasebetiyle yapýlan ödemeler ile bunlara müteferri bilumum giderler toplamýný ifade etmektedir. Ýktisadi kýymetlerin deðerini devamlý olarak arttýran giderler, Kanun'un 272'nci maddesinde maliyet bedeline ilave edilmesi gereken giderler olarak sayýlmýþ olup uygulamada yapýlan bu türden giderlerin iktisadi kýymetin ömrünü uzatýcý veya fonksiyonunu artýrýcý nitelikte olmasýna göre amortisman uygulamasý farklý þekillerde yapýlmaktadýr. Buna göre, iktisadi kýymetin ömrünü uzatmak suretiyle deðerini devamlý olarak artýran giderlerin, ilgili iktisadi kýymet için geçerli süre ve amortisman nispeti dahilinde itfa edilmesi gerekirken; iktisadi kýymetin deðerini devamlý olarak artýrmakla birlikte ömrünü uzatmayan (fonksiyon artýrýcý) giderlerin ise ilgili iktisadi kýymet için kalan itfa süresi içerisinde yok edilmesi gerekmektedir.

6102 sayýlý Türk Ticaret Kanunu ile ?ultra vires ? ilkesi kaldýrýlmýþtýr. Bu ilkenin kaldýrýlmasý, 6762 sayýlý eski TTK ?da yer alan ticaret þirketlerinin hak ve borç ehliyetinin þirket ana sözleþmesinde yazýlý iþletme konularý ile sýnýrlandýrýlmýþ olmasý ve iþletme konusu dýþýnda faaliyette bulunamama yasaðýnýn artýk geçerli olmadýðý anlamýna gelmektedir. Yani þirketlerin þirket sözleþmesi ile belirlenen faaliyet konularý dýþýnda yaptýklarý iþlemler de yeni TTK ile beraber þirketleri baðlayabilecektir. Þirketlerin ana sözleþmede yazýlý faaliyet konularý dýþýnda da faaliyette bulunabilmelerinin önünün açýlmýþ olmasý vergi mevzuatýnda þirketin faaliyet konusunun doðrudan etkilediði bazý gider, istisna, indirim uygulamalarýnda tereddütlere neden olmaktadýr. Çalýþmamýzda þirketin ticaret siciline tescil edilen ana sözleþmesinde yer almayan ancak fiilen iþtigal ettiði faaliyet konularýnýn vergi uygulamalarýna etkileri üzerinde durulacaktýr.