Sorumluluk müessesesi vergi hukukunda önemli bir yere sahiptir. Vergi alacağının güvence altına alınmasını gerektiren bazı durumlarda verginin mükellefinden ziyade bu mükelleften alım yapanlar bir diğer anlatımla işleme taraf olanlar, vergi sorumlusu sıfatıyla tarhiyata muhatap tutulmaktadır. Vergi kanunlarında ayrı ayrı hüküm altına alınan bu sorumluluk müessesesi kapsamında mal ya da hizmet alımı yapanlarca vergi tevkifatı yapılarak beyan edilmesi ve hazineye intikal ettirilmesi gerekmektedir. İşte Türkiye'deki profesyonel futbol kulüpleri de yabancı ülke mukimi spor kulüplerinden futbolcu transfer ederken 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ile 3065 sayılı KDV Kanunu'nun amir hükümleri doğrultusunda vergi sorumlusu sıfatını haiz olmakta ve verginin asıl mükellefi olan yabancı spor kulüplerinin istihkaklarından kesinti yaparak hazineye intikal ettirmek yükümlülüğü altına girmektedir.
E-beyanname uygulamasının başladığı 2004 Ekim ayında 34 bin 534 adet beyanname internet ortam ı nda verilirken, bu rakam 200S'in ilk yarısınd a 1 milyonu geçmiştir6 . Aralık 2006 itibariyle internet aracılığıyla toplam 38 milyon beyanname alınmıştır7 ? Aralık 2006 itibariyle vergi beyannamelerinin internet üzerinden alınma oranı ; Kurumlar Vergisinde %92,5; Gelir Vergisinde %70; KDV de ise %80'e u l aşmıştır . Teknolojikatılımıyla " E-Devlet" ödülünü kazanan Maliye Bakanlığı (2,5 milyon Avro tutarında) 6.000 ton kağıt tasarrufuna gitmiş ve boşa çıkan 1.200 memurunu vergi denetimine yönlendirmiştir. 16.03.2007 tarihi itibariyle, aylık alınan e-beyanname sayısı 3.000.000'u aşmış ve Ekim 2004'den bu tarihe kadar alınan e-beyanname sayısı 52.612.034 adede ulaşmıştır9 ? Verilen e-beyanname sayısının çok hızlı bir şekilde arttığ ı ve mükelleflerin Vergi idaresinin başlatmı ş o ldu ğu e-beyanname uygulamasına çok çabuk uyum sağlad ıkl arı görü lmektedir. Maliye Bakanlığı da Türkiye geneli ndeki tam otomasyonlu vergi dairelerin in say ısını her geçen gün artırarak ve bu konudaki yasal düzenlemeleri tamamlayarak, mükelleflerin uyumuna eşlik etmektedir.Maliye Bakanlığı konuyla ilgili olarak en son yayıml amış olduğu 368'0 sıra nolu VUK Genel Tebli ği ile art ık düzeltme beyannamelerinin de elektronik ortamda gönderi lmesine imkan tanımıştır. Sözkonusu genel tebliğe ve e-beyanname hakkındaki diğer yasa l düzenlemelere makalenin aşağıdaki bölümlerinde yer verilmiştir.
5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, 55201 sayılı Kanunun 36. maddesi ile 01.01.2006 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun "Zarar Mahsubu" yan başlıklı 9. maddesinde; kurumlar vergisi matrahının (mali karın) tespitinde, geçmiş yıllara ait zararların,devralınan ve bölünen kurumlara ait zararların ve yurt dışı faaliyetlerden doğan zararların belli şartlar altında indirim konusu yapılabileceği hüküm altına alınmıştır. Bu düzenleme, eski kurumlar vergisi kanununun "zarar mahsubu ve diğer indirimler" yan başlıklı mükerrer 14. maddesinde yer almaktaydı. Yeni Kanunda, beyanname üzerinde gösterilerek indirim konusu yapılacak giderler ile zararlar ayrı maddelerde düzenlenmiş ve devralınan kurum zararlarının mahsubuna ilişkin değişiklikler yapılmıştır. Nisan ayının 25. günü akşamına kadar verilecek olan Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde gösterilecek zararlar, yeni madde hükmüne göre mahsup edilecektir. Söz konusu düzenlemeyle, kurumların ticari faaliyetlerinden doğan zararlarının maddede belirtilen şartların gerçekleşmesi durumunda, sonraki dönemlerin kazançlarından indirilmesine izin verilmiştir. Bunun yanı sıra , bünyesinde zarar oluşan firmaların ekonomiye tekrar kazandırılması için, bu kurumların zararlarının maddede belirtilen sınırlamalar çerçevesinde, devralan kurum bünyesinde mahsubuna imkan tanınmıştır. Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde yapılacak zarar mahsubuna ilişkin yasal düzenlemelere makalenin ilerleyen bölümlerinde yer verilmiştir.
213 say ı lı Vergi Usul Kanununun 215. maddesinde; bu kanuna göre tutulan defter ve kay1tlann Türkçe tutulacaği, kay1t ve belgelerde Türk para biriminin kullamlacağl'' hüküm altına alınmıştır. Aynı maddede; belgelerin Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla yabancı para birimine göre de düzenlenebileceği ve yurtdışındaki müşteriler adına düzenlenen (ihracat faturalarında) belgelerde Türk parası karşılığı gösterilme şartının bulunmadığı ayrıca belirtilmiştir . ihracat iş l emlerinde belgelerin döviz cinsinden düzenlenmesinde yukarıda da bel i rtildiği üzere herhangi bir yasal sak ı nca bulunmamaktadır. Ancak döviz cinsinden olan satış bedellerinin, yasal defter kayıtlarına intikalinde Türk para birimine çevrilmesi zorunludur. Bu zorunluluk ihracat bedellerinin hangi döviz kuru üzerinden defter kayıtlarına intikal ettiri l eceği sorununu ortaya çıkarmaktadır . Çünkü uygulamada TC Merkez Bankası Döviz Alış Kuru, Gümrük Beyannamesinde yer alan kur ve cari kur gibi çeşitli kurlar üzerinden işlem yapılmaktadır. Vergi Usu l Kanununun 227. maddesinde defter kayıtlarının tevsikinin zorunlu olduğu belirtilmiştir . Söz konusu madde hükmü, ihracat bedellerinin tahsilatiarına ait kayı tl arın hangi kağıtlarla (belgelerle) tevsik edileceği sorusunu ortaya çıkarmaktadır. YazImızın aşağıdaki bölümlerinde, bu soruların cevapları verilmeye ça l ışılmış ve ihracat iş l em l erinin vergi ve kambiyo mevzuatımız yönünden kısa bir değerlendirilmesi y'apılmıştır.
Vergi mevzuatımızda, gelir ve kurumlar vergisi yönünden iştirak yoluyla yapılan yatırımlardan elde edilen gelirler, iştirakin kar dağıtımı yapmasına bağlı olarak vergilendirilmektedir. Öte yandan avantajlı vergi uygulamaları olan ülkelerde, genellikle kar dağıtımı yapma zorunluluğu bulunmamaktadır . Bu durum vergi planlaması ve vergi ertelemesi için elverişli ortam hazırlamaktadır. Vergi sistemimizde yapılan son düzenlemelerle, belli şartlar altında yurt dışı iştiraklere yatırım yapan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin yurt dışı iştirak karları, fiilen dağıtılmasa bile vergi uygulamaları açısından dağıtılmış kabul edilerek, bu iştiraklerin kazançlarının Türkiye'de geli r/kurumlar vergisine tabi tutulması öngörülmektedir. Makalemizin aşağıdaki bölümlerinde, vergi mevzuatımızda 'Kontrol Edilen Yabancı Kurum Müessesesi' ile ilgili yapılan düzenlemelere yer verilmiştir.