GÝRÝÞ

Türk ve Rum nüfus mübadelesine iliþkin 10.06.1930 tarihinde Yunanistan ile yapýlan antlaþma uyarýnca Türkiye Cumhuriyeti mülkiyetine geçmesi gereken emvalin (mal, mülk ya da sahip olunan eþyalar) büyük bir kýsmýnýn özellikle Ýstanbul ve Ýzmir illerinde mektum (gizli) kalmasý, gizli kalan gayri menkul mallar ile menkul kýymetlerin ve senede baðlý veya ipotekli alacaklarýn ortaya çýkarýlabilmesi için muhtelif þekillerde bazý emvalin mektumiyetini (gizlendiðini) bildikleri halde bunlarý alakadar memurlara bildirmeyenler için maddi bir menfaat saðlanmasý amacýyla yürürlüðe giren 1905 sayýlý Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunlarýn Ýntifa Haklarýnýn ve Daimi Vergilerin Mektumlarýný Haber Verenlere Verilecek Ýkramiye Hakkýnda Kanun[1] (1905 sayýlý Kanun) günümüzde uygulanan ihbar ikramiyesinin yasal dayanaðýný oluþturmaktadýr.

1905 sayýlý Kanunun 6’ncý maddesinde, daimi nitelikteki vergilerden yanlýþ beyanname vermek veya çift defter tutmak veya sair suretlerle ketmedilmiþ olanlarý haber verenlere tahakkuk edecek vergi ve misil ceza tutarlarý üzerinden mezkur maddede yer alan tarifeye göre ikramiye verileceði hüküm altýna alýnmýþtýr. Madde metninde yer alan tarife 1931 yýlýna iliþkin olmasý nedeniyle günümüzde en üst sýnýra isabet eden %10 oraný esas alýnarak ikramiye ödenmektedir. Bu nispetlere göre hesap olunacak ikramiyenin üçte biri verginin kati surette tahakkukunda ve üçte ikisi verginin tahsili akabinde ödenecektir.

1905 sayýlý Kanunun yürürlüðe girdiði tarihten günümüze 100 yýla yakýn süre geçmiþtir. Bu sürede birçok vergi yürürlüðe girmiþ, kaldýrýlmýþ veya türü deðiþtirilmiþ ya da uygulama alaný kalmamýþtýr. Diðer taraftan idari yapý büyük ölçüde deðiþmiþ, toplumun eðitimi, kültürü ve davranýþ biçimleri de farklýlaþmýþtýr.

1931 yýlýndan beri 1905 sayýlý Kanunun 6’ncý maddesine dayanýlarak uygulanmakta olan ihbar ikramiyesi müessesesinin, yýllarca edinilen tecrübe sonucu bazý aksaklýklar ile sorunlar barýndýrdýðý anlaþýlmýþtýr. Bu çalýþmada, ihbar ikramiyesine iliþkin genel bilgi verilecek, uygulamada ortaya çýkan sorun ve aksaklýklara iliþkin deðerlendirme yapýlacak ve 1905 sayýlý Kanunun deðiþtirilmesine yönelik önerilere yer verilecektir.

1- 1905 SAYILI KANUNUN AMACI

1905 sayýlý Kanun, gizli kalan gayri menkul mallar ile menkul kýymetlerin ve senede baðlý veya ipotekli alacaklarýn ortaya çýkarýlabilmesi için muhtelif þekillerde bazý emvalin mektumiyetini (gizlendiðini) bildikleri halde bunlarý alakadar memurlara bildirmeyenler için maddi bir menfaat saðlanmasý amacýyla yürürlüðe konulmuþtur.

1905 sayýlý Kanunun getiriliþ amacýný detaylý olarak ortaya koyabilmek için dönemin hükümet tasarýsý, komisyon raporlarý ve meclis tutanaklarýnýn incelenmesi gerekecektir. Bu aþamada Türkiye Büyük Millet Meclisi internet sitesinde yer alan 41 sýra No.lu[2] ve 41 Ek 01 No.lu[3] “Mektum mallar ihbariyesi hakkýnda 1/127 numaralý kanun lâyihasý ve Maliye ve Bütçe encümenleri mazbatalarý” yol göstericidir.

Mektum mallarýn ihbarý hakkýnda Maliye vekâletince hazýrlanan ve Ýcra Vekilleri Heyetinin 21.06.l931 tarihli içtimaýnda meclise arzý kararlaþtýrýlan kanun lâyihasý, esbabý mucibesile birlikte 25.06.l931 tarihinde 6/1851 sayý ile yüce meclise takdim olunmuþtur. Tasarýnýn genel gerekçesi[4] özetle “… hazine uhdesine geçen veya hazinece ayný veya bedelleri hak sahiplerine verilmesi gereken gayri menkul mallar, menkul kýymetler ile senede baðlý veya ipotekli alacaklarýn, mevcut hükümler kapsamýnda ilgili memurlar tarafýndan idare ve takibi gerekmekte ise de bunlardan memurlarýn ýttýlaýna girmeyenlerin tespit edilmesi için yapýlan giriþimlerin ciddi sonuç vermediði, Ýstanbul, Ýzmir gibi önemli þehirlerde bir kýsým emvalin gizli kaldýðý, mübadeleye tâbi olan gayrimenkul, menkul, hak, alacak ve mevduatýn ancak az bir kýsmýnýn resmî kayýtlara intikal ettiði, yunanlýlarla yapýlan 10 haziran 1930 tarihli antlaþma ile hariçte býrakýlan mallardan Türklerin istifade edebilecekleri, þimdiye kadar açýða çýkarýlamayan mallarýn bir ivaz mukabilinde yapýlacak ihbarlardan istifade edilerek çýkarýlmasý þeklinin kabulünün bir zaruret halini aldýðý, muhtelif þekillerde bazý emvalin gizliliðini bildikleri halde bunlarý ilgili memurlara bildirmeyenler için maddî bir menfaat saðlamaktan baþka suretle amaca ulaþýlamayacaðýnýn tecrübe ile anlaþýldýðý” þeklinde kayýtlara intikal etmiþtir.

Yunanistan ile 10.06.1930 tarihinde yapýlan antlaþmayý detaylandýrmakta fayda mülahaza edilmiþtir. Lozan Konferansý’nda Nüfus Mübadelesi Alt Komisyonu, 11-30 Ocak 1923 tarihleri arasýnda on iki oturumda mübadele konusunu ele almýþtýr. Türk ve Yunan Hükûmetleri arasýnda iki ülke halklarýnýn mübadelesine ait sözleþme ve protokol 30 Ocak 1923 tarihinde imzalanmýþtýr. Buna göre, Türk topraklarýnda yerleþmiþ bulunan “Rum Ortodoks dininden Türk uyruklular” ile Yunan topraklarýnda yerleþmiþ olan “Müslüman dininden Yunan uyruklularýn”, zorunlu mübadeleye tabi tutulmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. 24 Aðustos 1923 tarihinde, Lozan Antlaþmasý Büyük Millet Meclisi tarafýndan onaylanmadan bir gün önce, Türk ve Rum nüfus mübadelesini içeren 30 Ocak 1923 tarihli sözleþme ve protokoller 23 Aðustos 1923 tarihinde 340 numaralý Kanun olarak kabul edilmiþ ve 25 Aðustos'tan itibaren yürürlüðe girmiþtir. Ancak, “Yunan ve Türk Halklarýnýn Mübadelesine Ýliþkin Sözleþme ve Protokol” Türk ve Yunan hükümetlerinin sözleþme ve protokoldeki düzenlemeleri farklý yorumlamalarý üzerine uzun süre uygulanamamýþtýr.

Lozan’da hükme baðlanan nüfus mübadelesinin uygulanmasýndan kaynaklanan sorunlardan dolayý iki ülke arasýndaki iliþkiler gerilimli bir seyir takip etmiþtir. Cumhurbaþkaný Gazi Mustafa Kemal, 1926 yýlýnýn Kasým ayýnda mecliste yaptýðý bir konuþmada Türkiye ile Yunanistan arasýndaki sorunlara barýþçýl bir çözüm bulunmasý konusunda Türkiye’nin elinden gelen her þeyi yaptýðýný belirtmiþ ve böylece Türk tarafýnýn bir uzlaþma için iyi niyetle hareket edeceðinin iþaretini vermiþti.[5] Daha sonra Türkiye adýna Mustafa Kemal Atatürk’ün ve Yunanistan adýna Eleftherios Venizelos’un giriþimleri sayesinde 1930 yýlýndan itibaren Türkiye ile Yunanistan arasýnda iyi komþuluk iliþkileri kurulabilmiþtir.[6]

Yapýlan ön görüþmelerden sonra, 10 Haziran 1930’da, Ankara'da, iki devlet arasýnda sürüncemede kalmýþ bulunan mübadele meselesini çözmek üzere “Mübadelei ahaliye mütedair Lozan muahedenamesile Atina itilâfnamesinin tatbikatýndan mütevellit mesailin sureti kat'iyede halli hakkýnda mukavelename” imzalanmýþtýr. Buna iliþkin 1725 sayýlý Kanun[7] 17.06.1930 tarihinde kabul edilmiþ[8] ve 01.07.1930 tarihli Resmi Gazete’de yayýmlanmýþtýr. Antlaþmanýn 12 inci maddesinde belirtilen menkul ve gayrimenkul mallarýn[9] tam mülkiyeti Türkiye Hükümetine geçecektir.

Mübadele nedeniyle yapýlan antlaþma kapsamýndaki menkul ve gayrimenkul mallar ile senede baðlý veya ipotekli alacaklarýn tespit zorluðu ortaya çýkmýþtýr. Bu zorluk 1905 sayýlý Kanunun layihasýnda “… Tasfiye kanunlarý veya itilâfnamelere tevfikan hazine uhdesine geçen veya hazinece ayný veya bedelleri hak sahiplerine verilmesi icap eden gayri menkul mallar ile alelûmum menkul kýymetlerin ve senede merbut veya ipotekli alacaklarýn, mevcut hükümler dairesinde alâkadar memurin tarafýndan idare ve takibi lazýmgelmekte ise de bunlardan memurini aidesinin ýttýlaýna vasýl olmýyanlarýn tahkik ve izharý için muhtelif þekillerde yapýlan teþebbüsler ile azamî netice temin edilmemekte ve hususile Ýstanbul, Ýzmir gibi mühim þehirlerde bir kýsým emvalin mektum kaldýðý mübadeleye tâbi veya mütegayyip eþhasýn senede merbut veya ipotekli alacaklarýnýn ancak ve kýsmen resmî bir muamele zýmnýnda tezahür ettiði anlaþýlmaktadýr. …” þeklinde ifade edilmiþtir.

Bu zorluðun ihbar müessesi ile çözülmesi amacýyla Hükümet tarafýndan hazýrlanan 21.06.1931 tarih ve 6/1851 sayýlý yazý ekindeki layihayý Büyük Millet Meclisi Baþkanlýðý’na göndermiþtir. Layihaya baðlý hükümet teklifinde günümüze kadar uygulanagelen ve halen uygulanmakta olan ihbar ikramiyesine iliþkin hiçbir hüküm bulunmamaktadýr. Ýhbar ikramiyesine iliþkin 6’ncý madde[10] Büyük Millet Meclisi Bütçe Encümenindeki görüþmeler sýrasýnda eklenmiþtir.

20.12.1931 tarih ve 31 nolu Bütçe encümeni mazbatasýnda yer alan açýklamalardan,[11] ihdas edilen maddede yer alan hükümlerin benzerinin 1341 yýlý Bütçe Kanunu’nun 50’nci maddesinde yer almakta olduðu anlaþýlmaktadýr. Mecliste yapýlan görüþmeler esnasýnda Bütçe encümeni reisi Haþan Fehmi B. (Gümüþhane) tarafýndan “ … Bütçe encümeni yeni bir hüküm vazetmiþ deðildir. 1341 senesi bütçe kanununun ellinci maddesi bu hükümden daha çok geniþtir. Bu ahkâm bu güne kadar meridir. Biz bu hükmii tevsi deðil, takyit ediyoruz, mektumatýn heyeti mecmuasý bu lâyihada toplanmýþ ve günün icabatýna göre yeni bir þekil verilmiþtir. Her halde yeni bir hüküm deðildir. Arzettiðim gibi 1341 senesi bütçesinin ellinci maddesinde bu hüküm daha vasi olarak mevcuttur. …” þeklinde benzer hususlar ifade edilmiþtir. Tasarý önce Ýktisat Encümenine havale edilmiþ, daha sonra kabul edilmiþtir.

26.12.1931 tarihli Ýktisat Encümeni mazbatasýnda madde ile ilgili “Heyeti umumiyeden encümenimize havale buyurulan mektum mallar ihbariyesi hakkýndaki lâyihanýn 6 inci maddesi Maliye vekili beyin huzurile tetkik ve müzakere edildi. 341 bütçe kanununun 50 inci maddesi, hususî hükümleri bulunanlar müstesna olmak þartile varidatý Devlete müteallik kaçakçýlýk veya mektumatý ayni usule tâbi tutarak hususî hükümlerle umumî hükümleri tedahül ettirmekte idi. Bu karýþýklýðýn önünü almak üzere Bütçe encümeni tarafýndan tesbit edilen altýncý madde esas itibarile encümenimizce de muvafýk görülmüþ ve yalnýz her hangi bir teessür veya iðbirarla sýnaî veya ticarî 'müesseselerin muamelâtýný ihlâl edebilmek fýrsatýný o müesseselerin mensubinine vermemek için ehemmiyetsiz hâdiselerin ihbarý hakkýnda verilecek ikramiyelerin nisbetinin tenzili düþünülmüþ ve ona göre bu maddede tadilât yapýlmýþtýr.” Þeklinde görüþ belirtilmiþtir.

1905 sayýlý Kanunun 6’ncý maddesinin hali hazýrda mevcut bulunan yerine iþlenmesindeki amaç, bütçe kanununda yer alan düzenlemenin hususi ve umumi hükümlerin bir arada olmasý dolayýsýyla oluþan karýþýklýðýn önüne geçmek olsa da, ihbar ikramiyesi müessesesinin amacý, devletin vergilendirme ile ilgili kayýp ve kaçaðý engellemek için muhbirlerden katký almak, ihbarý yapanlara belli oranlara göre hesaplanacak tutarda ödeme yapýlarak bu katkýyý teþvik etmektir.

2- ÝHBAR ÝKRAMÝYESÝNE ÝLÝÞKÝN GENEL AÇIKLAMA

1905 sayýlý Kanunun 6’ncý maddesi, mezkur yasanýn genel getiriliþ amacýndan farklý hususlara iliþkin ihbar ikramiyesi düzenlemesini içermektedir. Bahse konu maddede, daimi nitelikteki vergilerden yanlýþ beyanname vermek veya çift defter tutmak veya sair suretlerle ketmedilmiþ olanlarý haber verenlere tahakkuk edecek vergi ve misil ceza tutarlarý üzerinden aþaðýda yer alan tarifeye göre ikramiye verileceði hüküm altýna alýnmýþtýr. Madde metninde yer alan tarife 1931 yýlýna iliþkin olmasý nedeniyle günümüzde en üst sýnýra isabet eden % 10 oraný esas alýnarak ikramiye ödenmektedir. Bu nispetlere göre hesap olunacak ikramiyenin üçte biri verginin kati surette tahakkukunda ve üçte ikisi verginin tahsili akabinde ödenecektir.

Gelir Ýdaresi Baþkanlýðý tarafýndan yayýmlanan Ýdari Faaliyet Raporlarýnda yer alan verilerden hareketle, 2013 yýlýndan itibaren[12] ödenen ihbar ikramiyesi tutarý ile ödeme yapýlan kiþi sayýlarý aþaðýda tablo halinde gösterilmiþtir.[13]

Ýhbar ikramiyesinin uygulanmasýna iliþkin çeþitli idari düzenlemeler bulunmakta olup, bu sayede kanun lafzýnda yer alan hükümlerin uygulanmasýna yön verilmiþtir. Buraya kadar yapýlan açýklamalar çerçevesinde, ihbar ikramiyesi ödenebilmesi için gerekli þartlara çalýþmanýn ileriki bölümlerinde yer verilecektir.

3- ÝHBAR BAÞVURULARININ DAYANAÐI

Bireylerin kamu ile ilgili dilek ve þikayetleri hakkýnda idari makamlara baþvuruda bulunmalarý ve kendileri veya faaliyet alanlarýyla ilgili konularda bilgi edinme haklarýný kullanmalarý, eþitlik tarafsýzlýk ve açýklýk ilkeleri temelinde demokratik ve þeffaf bir yönetimin gereðidir. Ýdare-birey iliþkisinde hukukun üstünlüðünü, demokratikleþmeyi ve saydamlýðý saðlayabilmek için, idari faaliyetlerin yürütülmesi sýrasýnda bireysel hak ve özgürlüklere duyarlý davranýlmasý hukuk devletinin en temel niteliðidir. Dilekçe hakký, sorulara cevap almak suretiyle bilgi edinmeyi, þikayette bulunmak suretiyle denetlemeyi, dilek ve öneride bulunmak suretiyle de demokratik katýlýmý saðlayan siyasal haklardandýr.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasýnýn “Temel hak ve hürriyetlerin korunmasý” baþlýklý 40’ýncý maddesi, Devletin, iþlemlerinde, ilgili kiþilerin hangi kanun yollarý ve mercilere baþvuracaðýný ve sürelerini belirtmek zorunda olduðu, keza “Dilekçe hakký” baþlýklý 74’üncü maddesi de, dilekçe sahiplerine baþvuru sonuçlarýnýn yazýlý olarak bildirilmesi hükmünü içermektedir.

Anayasada yer alan bu düzenlemelerin uygulanmasý ile ilgili olarak, 01.11.1984 tarihli ve 3071 sayýlý Dilekçe Hakkýnýn Kullanýlmasýna Dair Kanun’da[14] bazý düzenlemeler yer almaktadýr. Mezkur Kanun’un kapsamý, Türk vatandaþlarý ile Türkiye’de ikamet eden yabancýlar (karþýlýklýlýk esasý gözetilmek ve dilekçelerinin Türkçe yazýlmasý kaydýyla) olarak sýnýrlandýrýlmýþtýr. Bu nedenle, anýlan kiþiler kendileri veya kamuyla ilgili dilek ve þikayetleri hakkýnda, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne ve yetkili idari makamlara yazý ile baþvurma hakkýna sahiptirler.

Bu kiþiler tarafýndan yapýlan baþvurularda; ad, soyad ve adres bulunmayan, imza taþýmayan, belli bir konuyu içermeyen, ya da yargý mercilerinin görevine giren konularla ilgili dilekçeler cevaplandýrýlmayacaktýr. Ancak, bu unsurlarý ihtiva etmemekle birlikte, baþvurulara olayla ilgili inandýrýcý mahiyette bilgi ve belgeler eklenmiþ veya somut nitelikte bilgi, bulgu ya da olaylara dayanýlýyor ise, bu hususlar ihbar kabul edilerek idarece iþlem yapýlabilecektir.[15]

4- ÝHBAR BAÞVURULARININ DEÐERLENDÝRÝLMESÝ

Vergi yükümlülüklerine iliþkin ihbar dilekçeleri, ilgili mevzuatta yer alan ve bir önceki bölümde açýklanan esaslar çerçevesinde idarece deðerlendirilecektir. Ýdare bu deðerlendirmeyi mevcut idari yapýsý içerisinde yer alan organlarý vasýtasýyla yapabileceði gibi bu hususta oluþturulan hususi komisyonlar eliyle de yapabilecektir. Uygulamada, Hazine ve Maliye Bakanlýðý bünyesinde gerek Vergi Denetim Kurulu Baþkanlýðý gerekse Gelir Ýdaresi Baþkanlýðýna baðlý birimlerde buna özel komisyonlar oluþturulduðu bilinmektedir.[16]

Anýlan Komisyonlar, kendilerine intikal eden ihbar baþvurularýndan, vergi yükümlülüklerine iliþkin olanlarý baþta 3071 sayýlý Kanun olmak üzere yürürlükteki mevzuatta yer alan düzenlemeler çerçevesinde deðerlendirilmektedir. Bu dilekçelerden, ad, soyad ve adres bulunmayan, imza taþýmayan, belli bir konuyu içermeyen, ya da yargý mercilerinin görevine giren konularla ilgili dilekçeler saklýya alýnmakta, ancak bu unsurlarý ihtiva etmemekle birlikte, baþvurulara olayla ilgili inandýrýcý mahiyette bilgi ve belgeler eklenmiþ veya somut nitelikte bilgi, bulgu ya da olaylara dayanýlýyor ise, bu hususlar ihbar kabul edilerek iþlem yapýlabilmektedir.

5- ÝHBAR ÝKRAMÝYESÝ ÖDEMESÝNDE ARANACAK ÞARTLAR

1905 sayýlý Kanunun 6’ncý maddesinde, daimi nitelikteki vergilerden yanlýþ beyanname vermek veya çift defter tutmak veya sair suretlerle ketmedilmiþ olanlarý haber verenlere tahakkuk edecek vergi ve misil ceza tutarlarý üzerinden belli tarifeye göre ikramiye verileceði hüküm altýna alýnmýþtýr. Ýhbar ikramiyesi ödemesinde aranýlacak þartlar, yürürlükte olan bazý ikinci mevzuat düzenlemeleri de[17] dikkate alýnarak aþaðýda bölümler itibarýyla açýklanacaktýr.

5.1-  Devamlýlýk Arz Eden Vergiler Ýhbar Edilmiþ Olmalýdýr 

1905 sayýlý Kanunun 6’ncý maddesinde, daimi nitelikteki vergilerden yanlýþ beyanname vermek veya çift defter tutmak veya sair suretlerle gizli kalmýþ olanlarý ihbar edenlere ikramiye ödenebileceði belirtilmiþtir. Buna göre devamlýlýk arz eden vergilerin neler olduðunun bilinmesi önem taþýyacaktýr.

Devamlýlýk arz eden vergilerin tespiti için, Otomasyonlu Vergi Daireleri Ýþlem Yönergesinde yer alan sürekli/süreksiz yükümlülük ayrýmýna göre karar vermek yanlýþ sonuca ulaþmamýza neden olacaktýr. Bu nedenle, devamlýlýk arz eden vergi kavramýný, vergi mevzuatý içinde öteden beri uygulanagelen ve sýnýrlý bir sürede uygulanmak üzere konulan vergiler dýþýndaki vergiler þeklinde anlamak gerekmektedir. Bu kapsamda üzerinden ikramiye ödenecek ve ödenemeyecek olan vergi ve baðlý alacaklar aþaðýdaki tabloda gösterilmiþtir.

5.2- Muhbir Kendisini Gizlememelidir

Ýhbarý yapan þahýs vergi incelemesine baþlanmadan veya inceleme esnasýnda ya da vergi dairesince yapýlan iþlemler sýrasýnda lüzum görülürse idare/inceleme elmaný ile irtibata geçmeli ve gerekli bilgileri vermelidir. Ýsimsiz ihbarlarda vergi incelemesi ya da vergi dairesince yapýlan iþlemler bitmeden muhbir ortaya çýkmýþ olmalýdýr. Ýnceleme ve vergi dairesince yapýlan iþlemler bittikten sonra ortaya çýkan muhbirlere ikramiye ödenmez.

5.3- Muhbir Ýhbarýndan Vazgeçmemelidir

Muhbir, inceleme ya da vergi dairesince yapýlan iþlemler bitmeden önce ihbarýndan vazgeçmemelidir. Bu kapsamda, herhangi bir aþamada ihbarýndan vazgeçen muhbire ikramiye ödenmez. Diðer taraftan, ihbardan vazgeçilmiþ olmasý, idarece baþlatýlmýþ olan iþlemlerin sona erdirileceði anlamýna da gelmemektedir.

5.4- Ýhbar Konusu ile Yapýlan Tarhiyat Arasýnda Ýlliyet Baðý Bulunmalýdýr

Ýhbar üzerine yapýlan vergi incelemesi ya da vergi dairesince yapýlan tarhiyat iþlemleri sonucu yapýlan tarhiyat ile ihbar dilekçesinde yer alan konular arasýnda illiyet baðý bulunmalýdýr. Dolayýsýyla, yapýlan tarhiyat, muhbirin verdiði somut bilgi ve belgelerden hareketle bulunmuþ olmalýdýr. Bu kapsamda, yapýlan tarhiyatýn hangi kýsmýnýn ihbardan kaynaklandýðý açýkça ortaya konulmalýdýr.

5.6- Yapýlan Tarhiyat Tahakkuk Etmelidir

1905 sayýlý Kanunun 6’ncý maddesine göre, mezkur maddede yer alan nispetlere göre hesap olunacak ikramiyenin üçte biri verginin kati surette tahakkukunda ve üçte ikisi verginin tahsili akabinde ödenecektir. Bu noktada, verginin kati surette tahakkukunun ne anlama geldiði önem arz etmektedir. Verginin tahakkuku, tarh ve teblið edilen bir verginin ödenmesi gereken bir safhaya gelmesidir. Bir verginin ödenmesi gereken safhaya gelmesiyle kesinleþmesi genellikle ayný anda gerçekleþmekle beraber, verginin tahakkuk etmesi her zaman verginin kesinleþtiði anlamýna gelmez. Verginin kesinleþmesi için idare ya da yargý organlarý nezdinde itiraz olanaðýnýn kalmamasý gerekmektedir.

Ýkmalen ve re'sen yapýlan tarhiyatlar mükelleflere ihbarname ile teblið edilirler. Bu þekilde yapýlan tarhiyatlarda verginin kesinleþmesi mükellefin izleyeceði yola baðlý olarak deðiþir. Mükelleflerin otuz günlük süre de ikmalen ya da re'sen yapýlan tarhiyatlarý dava konusu etmemesi durumunda verginin tahakkuku ve kesinleþmesi gerçekleþecektir.[18] Dava konusu yapýlmasý durumunda, itiraz olanaðý kalmayan yargý kararý ile onanmasý ya da kanun yolundan vazgeçilmesi[19] durumunda kesinleþmesi söz konusu olabilecektir. Diðer taraftan, VUK'un 376'ncý maddesinde yer alan cezada indirim müessesesinden yararlanýldýðý durumda ya da uzlaþmanýn vaki olmasý durumunda da tahakkuk ve kesinleþme gerçekleþir.

5.7- Yapýlan Tarhiyata Ýstinaden Ödeme Yapýlmalýdýr

1905 sayýlý Kanunun 6’ncý maddesine göre, mezkur maddede yer alan nispetlere göre hesap olunacak ikramiyenin üçte biri verginin kati surette tahakkukunda ve üçte ikisi verginin tahsili akabinde ödenecektir. Verginin tahsili, kanuna uygun surette ödenmesidir.[20] Amme alacaðý, vadesinin rastladýðý takvim yýlýný takip eden takvim yýlý baþýndan itibaren 5 yýl içinde tahsil edilmezse zamanaþýmýna uðrar. Zamanaþýmýndan sonra mükellefin rýzaen yapacaðý ödemeler kabul olunur.[21] Bu nedenle vergi alacaðý, vadesinin rastladýðý takvim yýlýný takip eden takvim yýlý baþýndan itibaren 5 yýl içinde ödenmelidir. Ödeme yapýlmasýna müteakip ikramiyenin kalan üçte ikisi ödenebilecektir.

6- ÝHBAR ÝKRAMÝYESÝ TUTARI ve ÖDEME ZAMANI

Çalýþmanýn önceki bölümlerinde açýklandýðý üzere, hesaplanan ikramiyenin üçte biri verginin kati surette tahakkukunda ve üçte ikisi verginin tahsili akabinde ödenecektir. Ancak, bu durumu vergi ve vergi ziyaý cezasý üzerinden hesaplanan tutarýn üçte birinin tahakkuk aþamasýnda ödeneceði anlaþýlmamalýdýr. Tahakkuk aþamasýnda sadece “vergi tutarý” üzerinden hesaplanan ikramiyenin üçte biri ödenir. Vergi ziyaý cezasý üzerinden hesaplanan ikramiye ise tahsilattan sonra ödenecektir. Zira, uygulamada vergi cezalarý ölüm ve diðer bazý sebeplerle tamamen kalkabileceðinden, cezalarýn tahakkukunda ikramiye ödenmemekte ve cezalarla ilgili hesaplanan ikramiyenin tamamý tahsilat sonrasýnda ödenmektedir.[22]

Örnek: Bay (B), gelir vergisi mükellefi Bay (G)’yi elindeki somut bilgi ve belgelerle birlikte vergi idaresine ihbar etmiþ ve ihbar ikramiyesi talebinde bulunmuþtur. Ýhbara istinaden yapýlan vergi incelemesi sonucu mükellef adýna toplam 180.000 TL katma deðer vergisi ile 180.000 TL vergi ziyaý cezasý tarhiyatý önerilmiþtir. Mükellef Bay (G), vergi/ceza ihbarnamesinin kendisine tebliði sonucu uzlaþma talep etmiþ olup, 150.000 TL katma deðer vergisi ve 30.000 TL vergi ziyaý cezasý üzerinden uzlaþma vaki olmuþtur. Vergi Müfettiþi tarafýndan düzenlenen Görüþ ve Öneri Raporunda (Ýhbar Ýkramiyesi Raporu), muhbirin yapýlan vergi ceza tarhiyatýna %100 oranýnda katkýsý olduðunu ve ihbar ikramiyesi ödemesi yapýlmasý gerektiði belirtilmiþtir.

Bu durumda, uzlaþmanýn vaki olmasý nedeniyle verginin kati tahakkuku gerçekleþmiþtir. Uzlaþýlan vergi tutarý olan 150.000 TL üzerinden hesaplanan 15.000 TL ikramiyenin üçte biri olan 5.000 TL bu aþamada ödenecektir. Uzlaþýlan vergi tutarý üzerinden hesaplanan 15.000 TL ikramiyenin kalan üçte ikisi olan 10.000 TL ile uzlaþýlan vergi ziyaý cezasý üzerinden hesaplanan 3.000 TL olmak üzere toplam 13.000 TL ikramiye ödemesi, vergi ve cezanýn tahsilatý sonrasýnda yapýlabilecektir. Kýsmi ödeme yapýlmasý durumunda, ödenen kýsma isabet eden ikramiye ödenebilecektir.  

7- ÝKRAMÝYE ÖDENMEYECEK KÝÞÝLER

1905 sayýlý Kanunun 6’ncý maddesinin son fýkrasý “Bilümum malmemurlarý ile tahrir ve tahmin heyetleri mensuplarýna ve tahakkuk muamelesinde vazifedar olanlara ikramiye verilmez.” hükmünü taþýmaktadýr. Buna göre Hazine ve Maliye Bakanlýðý merkez ve taþra teþkilatýnda görevli çalýþanlarýn tamamý ile tahrir ve tahmin komisyonlarý mensuplarý ve tahakkuk muamelesinde görevli olanlara ihbar ikramiyesi ödenmeyecektir.

213 sayýlý Vergi Usul Kanununun 5’inci maddesinde sayýlanlara da ikramiye ödenmeyecektir. Mezkur madde "Aþaðýda yazýlý kimseler görevleri dolayýsýyla, mükellefin ve mükellefle ilgili kimselerin þahýslarýna, muamele ve hesap durumlarýna, iþlerine, iþletmelerine, servetlerine veya mesleklerine müteallik olmak üzere öðrendikleri sýrlarý veya gizli kalmasý lazýmgelen diðer hususlarý ifþa edemezler ve kendilerinin veya üçüncü þahýslarýn nef'ine kullanamazlar;

1- Vergi muameleleri ve incelemeleri ile uðraþan memurlar;

2- Vergi mahkemeleri, bölge idare mahkemeleri ve Danýþtay'da görevli olanlar;

3- Vergi kanunlarýna göre kurulan komisyonlara iþtirak edenler;

4- Vergi iþlerinde kullanýlan bilirkiþiler.

Bu yasak, yukarýda yazýlý kimseler, bu görevlerinden ayrýlsalar dahi devam eder." hükmü yer almýþtýr.

Kanun koyucu, bir mükellef hakkýndaki bilgilerin, baþka bir mükellef tarafýndan aleyhine kullanýlmasýný önlemek için sahip olunan bilgilerin açýklanmasýný vergi mahremiyetinin ihlali olarak saymýþ ve bu bilgilerin açýklanmasýný yasaklanmýþtýr.

Vergi mahremiyetinin temel ilkesi; vergi kanunlarýnýn uygulanmasý ile iþtigal eden yetkililerin, bu görevleri esnasýnda mükellefler ve vergi sorumlularý ile ilgili çok önemli bilgilere ulaþmalarý ve bu bilgilerin üçüncü kiþiler nezdinde paylaþýlmasýnýn veya kendi lehlerine kullanýlmasýnýn anayasal hak olan hukuki güvenlik ilkesine zarar verebileceði düþüncesidir. Vergi mahremiyeti sayesinde, mükelleflerin devlete olan güveni artmakta ve vergileme sürecinin daha da saðlýklý iþlemesi temin edilmiþ olmaktadýr. Vergi mahremiyeti ilkesine esas olan diðer anayasal dayanak ise, Anayasa'nýn 20’nci maddesindeki özel hayatýn gizliliðine iliþkin hükme dayanmaktadýr.

Diðer taraftan, 6100 sayýlý Hukuk Muhakemeleri Kanununun 266’ncý maddesine göre, Mahkeme, çözümü hukuk dýþýnda, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliðinden, bilirkiþinin oy ve görüþünün alýnmasýna karar verir. Hâkimlik mesleðinin gerektirdiði genel ve hukuki bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkiþiye baþvurulamaz. Mahkemece oy ve görüþünün alýnmasýna baþvurulan bu üçüncü kiþiye veya kiþilere bilirkiþi denir.

Bu itibarla; bilirkiþi, teknik, özel ihtisas ve bilgi isteyen, uzmanlýk gerektiren konularda kendisine baþvurulan üçüncü kiþi ya da birden fazla ise kiþilere verilen isimdir. Bu baðlamda, bilirkiþilerin kendilerine verilen görevleri esnasýnda mükelleflerle ilgili öðrendikleri sýrlarý, gizli kalmasý gereken diðer hususlarý ifþa edemeyecekleri ve kendilerinin veya üçüncü kiþilerin nef'ine kullanamayacaklarý, bu nedenle bilirkiþilerin öðrendikleri bu bilgiler nedeniyle VUK.'daki vergi mahremiyetine uymasý gereken kiþiler arasýnda sayýldýðý, bu durumda, iþleri dolayýsýyla öðrendikleri bilgi ve sýrlarý ifþa eden bilirkiþiler çeþitli kanunlarla muhbirlere tanýnan hak ve menfaatlerden yararlanamayacaklardýr.

Diðer taraftan, 3568 sayýlý Serbest Muhasebeci Mali Müþavir ve Yeminli Mali Müþavirlik Kanununun ‘Meslek Sýrlarý’ baþlýklý 43’üncü maddesi “Meslek mensuplarý ve bunlarýn yanlarýnda çalýþanlar, iþleri dolayýsýyla öðrendikleri bilgi ve sýrlarý ifþa edemezler, çeþitli kanunlarla muhbirlere tanýnan hak ve menfaatlerden faydalanamazlar. … Yukarýdaki hükümler oda ve birlik personeli hakkýnda da uygulanýr.” hükmünü taþýmaktadýr. Buna göre, meslek mensuplarý ve bunlarýn yanlarýnda çalýþanlar ile oda ve birlik personeline ihbar ikramiyesi ödenemeyecektir. Vergi idaresinin uygulamasý ve yargý kararlarý da bu yöndedir.[23] Burada dikkat edilmesi gereken husus, ihbara konu olayýn iþleri dolayýsýyla öðrenmemiþ olmalarý gerektiðidir. Öte yandan, ihbarcýnýn, ihbarda bulunduðu kurumun ortaðý, yöneticisi veya çalýþaný olmasý ihbar ikramiyesi almasýna engel deðildir.

8- ÝHBAR ÝKRAMÝYESÝNÝN VERGÝLENDÝRÝLMESÝ

105 seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliðinde ihbar ikramiyesinin vergilendirilmesi ile ilgili açýklamalar yer almaktadýr. Buna göre, devlet memuru olmasý sebebiyle, muttali olduðu kaçakçýlýðý ihbar ve gerekli hallerde hâdiseye müdahale ve kaçakçýlýða mevzu olan mallarý müsadere etmesi uhdesine tevdi edilen vazifenin mahiyeti icabý bulunan bir þahsa, 1918 sayýlý kanunun 3777 ve 6846 sayýlý kanunlarla deðiþik 60’ýncý maddesine göre ödenen ikramiyelerle 5383 sayýlý kanunun 148 ve 152’nci maddelerine ve diðer kanunlara göre verilen ikramiyelerin 193 sayýlý Gelir Vergisi Kanununun 29’uncu maddesinin 1’inci fýkrasýnda yazýlý memleket bakýmýndan faydalý olan iþ ve faaliyetleri teþvik amacý ile verilen ikramiye ve mükâfatlar arasýna ithal edilmesi uygun görülmediðinden, muhbir ve müsadirlere verilen ikramiyelerin, bunlarýn asýl ücretleri ile birleþtirilmek suretiyle toplu olarak vergilendirilmesi icabeder.

Öte yandan, vazifesinin mahiyeti icabý olmaksýzýn sair bir þekilde bilgisi dahiline giren bir vergi kaçakçýlýðý olayýný ihbar eden bir devlet memuruna veya memur olmayan herhangi bir þahsa ihbarlarýnýn tahakkuk etmesi sebebiyle, 1905 sayýlý Kanuna istinaden ödenen ikramiyelerin Gelir Vergisi konusuna ithaline mahal ve imkân bulunmamaktadýr. Zira bu ikramiyelerin Gelir Vergisi Kanunu’nun 2’nci maddesinde sayýlan gelir unsurlarýndan hiç birine girmemektedir. Söz konusu ikramiyelerin, Veraset ve Ýntikal Vergisi Kanunu hükümleri dairesinde Veraset ve Ýntikal Vergisine tabi tutulmasý gerekir.

Bilindiði üzere Veraset ve Ýntikal Vergisinin konusu, Türkiye Cumhuriyeti tâbiiyetinde bulunan þahýslara ait mallar ile Türkiye'de bulunan mallarýn veraset tarikiyle veya herhangi bir suretle olursa olsun ivazsýz bir tarzda bir þahýstan diðer þahsa intikalidir. Veraset ve intikal Vergisi Kanunu’nun 17’nci maddesi ile, bu vergiye mukabil alýnacak teminatla ilgili düzenleme yapýlmýþ olup, anýlan madde aþaðýdaki gibidir.

"Amme idare ve müesseseleri, bankalar, bankerler, kasa kiralayanlar, sigorta þirketleri, sair þirket ve müesseseler, mahkemeler ve icra daireleri istihkak sahiplerine bu verginin mevzuuna giren herhangi bir muamele dolayýsýyla para ve senet verebilmek için evvelemirde verginin ödenmiþ olduðuna dair vergi dairesinden verilmiþ bir tasdikname talebedeler.

Tasdikname ibraz etmeyen hak sahiplerine, 16’ncý maddenin birinci grubunda yazýlý olanlarýn istihkaklarýndan yüzde on ikinci grupta yazýlý olanlarýn istihkaklarýndan yüzde onbeþ ve üçüncü grupta yazýlý olanlarýn istihkaklarýndan yüzde yirmi nispetinde vergi karþýlýðý olarak tevkifat yaptýktan sonra, bakiyesini verebilirler. Tevkifatý yapanlar tevkif ettikleri parayý en geç bir hafta zarfýnda bulunduklarý yerin malsandýðýna yatýrmaya ve keyfiyeti mensup bulunduklarý vergi dairesine yazý ile bildirmeye mecburdurlar.

Tevkifatý yapmadan para ve senet verenlerle tevkif ettikleri parayý muayyen müddet içinde malsandýðýna yatýrmayanlardan (Hakimler hariç) tevkif etmeye ve yatýrmaya mecbur olduklarý paralar Amme Alacaklarýnýn Tahsil Usulü Hakkýnda Kanun hükümlerine göre yüzde on fazlasýyla tahsil olunur."

Bu madde veraset ve intikal vergisi alacaðýný teminata baðlamak amacýyla getirilmiþ bir ihtiyat tedbiridir. Teminat alýnabilmesi (tevkifat yapýlmasý) için, madde hükmünden, bazý þartlarýn bir arada bulunmasý gerektiði anlaþýlmaktadýr. Bunlar;

- Para veya senet verilmesi,

- Para veya senet verilmesinin, veraset ve intikal vergisinin konusuna giren herhangi bir iþlem nedeniyle olmasý,

- Para veya senedin madde de sayýlanlarca verilmesi,

- Bu iþleme iliþkin verginin ödendiðine dair vergi dairesinden verilmiþ bir belge ibraz edilmemiþ olmasýdýr.

Tevkifat konusu, para veya senet verilmesidir. Ýstihkak sahibinin alacaðý Türk Parasýndan ibaret ise, tevkifat, kendisine verilecek meblað üzerinden yapýlacaktýr. Ayný þekilde, Türk Lirasý ile düzenlenen bono, çek, poliçe vs. ödeme araçlarý için yapýlacak tevkifat, üstünde yazýlý bedel üzerinden olacaktýr.[24]

Dolayýsýyla, ikramiye ödemesi sýrasýnda Veraset ve intikal Vergisi Kanunu’nun 17’nci maddesi gereði, bu verginin ödenip ödenmediði tetkik edilmeli, ödenmemiþse teminat olarak tevkifat yapýlmasý gerekmekte olup, ödenen ihbar ikramiyesinin, Veraset ve Ýntikal Vergisi Kanunu'nun 4’üncü maddesinin (d) bendindeki istisna da göz önünde bulundurulmak suretiyle veraset ve intikal vergisine tabi tutulmasý gerekir.

Mallarýn her ne suretle olursa olsun ivazsýz bir þekilde bir þahýstan diðer þahsa intikali veraset ve intikal vergisine tabi olmasý nedeniyle, istisna düþüldükten sonra kalan kýsým üzerinden verginin hesaplanmasý gerekir. Yani söz konusu maktu istisna haddi her iktisap için ayrý ayrý uygulanacaktýr. Ýhbar ikramiyesinin yetkili makamca kýsým kýsým ödenmesi halinde her ödeme ayrý hukuki bir iktisap olacaðýndan, yapýlan her ödeme tutarýna iliþkin olarak hukuken iktisap edildiði tarihten itibaren bir ay içinde veraset ve intikal vergisi beyannamesinin verilmesi ve istisnanýn da her ödeme için ayrý ayrý uygulanmasý gerekmektedir.[25]

9- 1905 SAYILI KANUNA ÝLÝÞKÝN ÖNERÝ

1905 sayýlý Kanunun yürürlüðe girdiði tarihten günümüze 100 yýla yakýn süre geçmiþtir. Bu sürede birçok vergi yürürlüðe girmiþ, kaldýrýlmýþ veya türü deðiþtirilmiþ ya da uygulama alaný kalmamýþtýr. Diðer taraftan idari yapý büyük ölçüde deðiþmiþ, toplumun eðitimi, kültürü ve davranýþ biçimleri de farklýlaþmýþtýr. Ýhbar ikramiyesi müessesesinin, yýllarca edinilen tecrübe sonucu bazý aksaklýklar ile sorunlar barýndýrdýðý anlaþýlmaktadýr. Bu hususa iliþkin deðerlendirme ve önerilere aþaðýda baþlýklar halinde yer verilmiþtir.

9.1- Ýkramiye Tahsilatta Ödenmelidir

Çalýþmanýn önceki bölümlerinde açýklandýðý üzere, hesaplanan ikramiyenin üçte biri verginin kati surette tahakkukunda ve üçte ikisi verginin tahsili akabinde ödenmektedir. Ýkramiyenin üçte birinin verginin tahakkukunda ödenmesi, hazineye intikal etmeyen tutar nedeniyle hazineden ödeme yapýlmasýna neden olabilecektir. Yapýlan bazý tarhiyatlar fiktif bir tarhiyat olabilmektedir. Örneðin, þirket ortak ve kanuni temsilcilerinin kandýrýlarak ortak/müdür yapýldýðý ve gerek þirketin gerekse müdür/ortaðýn malvarlýðý bulunmadýðý durumlarda, þirket adýna yüklü miktarda tarhiyat yapýlmasýna raðmen ödenen tutar bulunmamaktadýr. Bu kiþiler gerçek ortak/kanuni temsilci olmamalarý nedeniyle teblið edilen vergi/ceza ihbarnamesine karþý iþlem yapmamakta ve 30 günün sonunda vergi kati surette tahakkuk etmektedir. Ödenmeyen bir tutar nedeniyle ikramiye ödemesi yapýlmamasý gerektiði deðerlendirilmiþtir.

9.2- Ýkramiye Ödenemeyecek Kiþiler Geniþletilmelidir

Ýkramiye ödenmeyecek kiþilere iliþkin açýklamalara çalýþmanýn geride kalan bölümlerinde yer verilmiþtir.  Hazine ve Maliye Bakanlýðý merkez ve taþra teþkilatýnda görevli çalýþanlarýn tamamý ile tahrir ve tahmin komisyonlarý mensuplarý ve tahakkuk muamelesinde görevli olanlara, Vergi Usul Kanununun 5’inci maddesinde sayýlanlara, meslek mensuplarý ve bunlarýn yanlarýnda çalýþanlar ile oda ve birlik personeline ihbar ikramiyesi ödenemeyecektir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, ihbara konu olayýn iþleri dolayýsýyla öðrenmemiþ olmalarý gerektiðidir.

Diðer devlet memurlarý ile kamu hizmeti yapan kiþilerin, görevleri sebebiyle öðrendikleri hususlarý ihbar etmeleri halinde ikramiye ödenmemesi gerektiði netleþtirilmelidir. Örneðin, gümrük memurun görevi sebebiyle öðrenmiþ olduðu hususu ihbar konusu yapmasý halinde ikramiye ödenemeyeceði yasal zemine kavuþturulmalýdýr.

Diðer taraftan, kamu adýna serbest meslek faaliyetinde bulunan avukatlarýn da müdahil olduklarý dava dosyalarýndan elde ettikleri bilgileri ihbar etmeleri durumunda bu kiþilere de ikramiye ödemesi yapýlmamasý gerektiði kanaatindeyim.

9.3- Ýkramiye Talep Zamaný Ýçin Yasal Düzenleme Yapýlmalýdýr

1905 sayýlý Kanun, istemini bir zamanla sýnýrlamamýþ, hatta ikramiye verilmesini isteme baðlý kýlmamýþtýr. Özel kanunda ikramiye istemi konusunda zaman yönünden herhangi bir açýklýk bulunmadýðýna göre, muhbir kanundan doðan bu hakkýný Borçlar Kanunu’nun 146’ncý maddesi ile hüküm altýna alýnan 10 yýllýk genel zamanaþýmý süresi içerisinde isteyebilir. Bu tabiki kimliðini gizlememiþ muhbirler için geçerlidir.

Baþta ikramiye talep edilmeyip, aradan geçen 10 yýla yakýn süre sonra ikramiye talep edilmesi fiiliyatta çeþitli zorluklara neden olduðu gibi günümüz koþullarýna da uygun deðildir. Bu nedenle, ikramiye istenebilecek süre yasal zemine kavuþturulmalýdýr. Bu sürenin de, ihbara istinaden yapýlan iþlemin bitmesinden evvel olmasý gerektiði kanaatindeyim. Yani ihbara istinaden yapýlan vergi incelemesi bitmeden ya da takdir komisyonunca matrah takdir edilmeden önce ikramiye talebinin yapýlmasý gerektiði deðerlendirilmiþtir.

9.4- Vergi Ziyaýna Neden Olan Kiþiye Ýkramiye Ödenmemelidir

Ýhbarcýnýn, ihbarda bulunduðu kurumun ortaðý, yöneticisi veya çalýþaný olmasý ihbar ikramiyesi almasýna engel deðildir. Kanun’un amacý verginin ziyaa uðramasýný engellemek olmakla birlikte vergi ziyaýna neden olunan durumlarý muhbirlerin katkýlarý ile ortaya çýkarmak ve bu katkýyý veren muhbirleri ödüllendirmektir.

Vergi ziyaýna bizzat neden olan ya da Türk Ceza Kanunu kapsamýnda suç olan eylemlerde bulunan kiþilerin bu durumlarýný ihbar konusu etmeleri halinde ikramiye ödenmesini engelleyen bir düzenleme yoktur. Kanunun, kanuna aykýrý iþlemleri yapanlarý, bu iþlemleri haber vermeleri nedeniyle ödüllendirmeyi amaçlamadýðý açýktýr. Bu nedenle anýlan durumda olan kiþilere ikramiye ödemesi yapýlmayacaðý hususu yasal mevzuatta yerini almalýdýr.

9.5- Ýkramiye Ödemesinde Alt Sýnýr Belirlenmelidir

Mevcut uygulamada, ödenecek ikramiye tutarý konusunda alt bir sýnýr bulunmamaktadýr. Alt sýnýr olmamasý, çok küçük miktarda vergi ziyaýna neden olunduðu ihbar eden kiþiye ödenecek ikramiye tutarýnýn onlarca katý maliyete katlanýlmasýna neden olabilecektir. Bu nedenle tahakkuktan vazgeçmede nasýl bir sýnýr var ise ikramiye ödemesinde de bir sýnýr olmasý gerektiði kanaatindeyim.

SONUÇ

1905 sayýlý Kanunda, daimi nitelikteki vergilerden yanlýþ beyanname vermek veya çift defter tutmak veya sair suretlerle ketmedilmiþ olanlarý haber verenlere tahakkuk edecek vergi ve misil ceza tutarlarý üzerinden belli bir tarifeye göre ikramiye verileceði hüküm altýna alýnmýþtýr. Hesap olunacak ikramiyenin üçte biri verginin kati surette tahakkukunda ve üçte ikisi verginin tahsili akabinde ödenecektir.

1905 sayýlý Kanunun yürürlüðe girdiði tarihten günümüze 100 yýla yakýn süre geçmiþtir. Bu sürede birçok vergi yürürlüðe girmiþ, kaldýrýlmýþ veya türü deðiþtirilmiþ ya da uygulama alaný kalmamýþtýr. Diðer taraftan idari yapý büyük ölçüde deðiþmiþ, toplumun eðitimi, kültürü ve davranýþ biçimleri de farklýlaþmýþtýr. 1931 yýlýndan beri 1905 sayýlý Kanunun 6’ncý maddesine dayanýlarak uygulanmakta olan ihbar ikramiyesi müessesesinin, yýllarca edinilen tecrübe sonucu bazý aksaklýklar ile sorunlar barýndýrdýðý anlaþýlmýþtýr.

Çalýþmada, ihbar ikramiyesinin dayanaðý olan yasanýn gerekçesine ve uygulanmasýna iliþkin genel bilgi verilmiþ, uygulamada ortaya çýkan sorun ve aksaklýklara iliþkin deðerlendirme yapýlarak ve 1905 sayýlý Kanunun deðiþtirilmesine yönelik önerilere yer verilmiþtir.