GÝRÝÞ

       Günümüzde dünyayý etkisi altýna alan küresel finansal krizlere karþý iþletmelerin ayakta kalabilmek ve devamlýlýðýný sürdürebilmek için doðru yatýrým ve kredi kararlarý almasý ve uygulamasý gerekmektedir. Kuþkusuz hatalý bir kredi veya yatýrým kararý iþletmeyi finansal anlamda sýkýntýya sokabileceði gibi iþletmenin iflasýna da sebep olabilir. Dolayýsýyla iþletmelerin mevcut finansal durumu ve faaliyet sonuçlarý doðrultusunda en doðru ekonomik kararlarý almalarý ve iþletmeleri ile ilgili finansal planlamalarý yapmalarý gerekmektedir.

Ýþletmelerin mevcut finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarýný görebilmeleri, finansal açýdan geliþmelerini deðerlendirebilmeleri ve bu doðrultuda doðru kararlar alabilmeleri ise ancak finansal tablolarýn analizi ile mümkündür. Finansal tablolardaki kalemler arasýndaki iliþkiyi tespit edebilmek ve rakamlarý anlamlý bilgilere dönüþtürebilmek için çeþitli analiz tekniklerine ihtiyaç duyulmaktadýr. Ancak finansal tablolara, analiz tekniklerini doðru uygulamak ve elde edilen sonuçlarý gerçekçi bir þekilde yorumlamak gerekir. Finansal tablolara analiz tekniklerini uygulamak muhasebe bilgisi ve profesyonel yetkinlik gerektiren bir iþ olmasýndan dolayý iþletmeler finansal analiz ihtiyaçlarýný bu konuda yeterli bilgi birikimine sahip kiþi ya da kuruluþlardan talep etmektedirler. Büyük ölçekli iþletmelerde finansal tablolarýn oluþturulmasý ve analizi kendi bünyesinde çalýþan muhasebe veya finans sorumlularý tarafýndan iþletme içerisinde yapýlmaktadýr. Küçük ve Orta Ölçekli Ýþletmelerin (KOBÝ) ise önemli bir kýsmýnda finans veya muhasebe departmanýnýn bulunmamasý sonucunda finansal tablo analizi baðlý bulunulan muhasebe meslek mensuplarý tarafýndan gerçekleþtirilmektedir. Muhasebe meslek mensuplarý, mükellef iþletmelerin muhasebe ve vergi iþlemlerini gerçekleþtirmekle birlikte onlara finansal ve yönetsel konularda alacaklarý kararlara yön verecek önemli bilgiler de sunmaktadýr. Çoðu meslek mensubunun finansal analiz yaptýklarý bilindiði halde finansal analizi ne sýklýkta yaptýklarý, hangi analiz tekniklerini ne sýklýkta kullandýklarý bilinmemektedir.

Bu çalýþmanýn amacý, muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarý ile finansal analiz yapmalarý durumunda kullandýklarý finansal tablo analiz tekniklerini belirlemektir. Bu çerçevede çalýþma beþ bölümden oluþmaktadýr. Çalýþmanýn birinci bölümünde finansal analizin önemi ile çalýþmanýn amacýndan bahsedilmiþ, ikinci bölümünde konu ile ilgili daha önce yapýlmýþ çalýþmalar açýklanmýþ, üçüncü bölümünde çalýþmanýn veri ve yöntemi hakkýnda bilgilere yer verilmiþ, dördüncü bölümünde ise analiz sonucu elde edilen bulgular açýklanmýþtýr. Beþinci ve son bölümünde ise genel deðerlendirmeler yapýlarak çeþitli önerilerde bulunulmuþtur.

           2- LÝTERATÜR TARAMASI

          Alanyazýnda finansal tablo analiz tekniklerinin muhasebe meslek mensuplarý tarafýndan kullanýmýný konu alan çalýþmalarýn kýsýtlý olduðu gözlenmiþtir.

Karadeniz ve Kahiloðullarý tarafýndan 2014 yýlýnda yapýlan çalýþmada, Akdeniz Bölgesinde faaliyet gösteren otel iþletmelerinde finansal analiz yapýlma durumunun ve sýklýðýnýn belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Ayrýca finansal analiz sürecinde nelere dikkat edildiði ve kullanýlan finansal analiz teknikleri, kullaným sýklýðý ve önem derecesi baðlamýnda incelenmiþtir. Bu amaç doðrultusunda otel iþletmelerinin finans ve muhasebe yöneticilerine anket uygulanmýþ ve elde edilen sonuçlara göre, otel iþletmelerinde finansal analizin planlama ve performans denetimi amaçlarýyla yapýldýðý belirlenmiþtir. Ayrýca çalýþmada aylýk finansal analizin yapýldýðý ve finansal analizde en sýk kullanýlan ve önem verilen analiz tekniðinin karþýlaþtýrmalý finansal tablolar analizi olduðu tespit edilmiþtir. Finansal analizin çoðunlukla iþletmenin muhasebe ve finans yöneticileri tarafýndan gerçekleþtirildiði ve araþtýrma kapsamýndaki otel iþletmelerinin sadece %14’ünde finansal analizin SMMM’ler tarafýndan gerçekleþtirildiði görülmektedir.[1]

Bu çalýþma dýþýnda finansal tablo analiz tekniklerinin SMMM’ler tarafýndan kullanýmýný konu alan bir çalýþmaya hem ulusal hem de uluslararasý literatürde rastlanýlamamýþtýr.

           3- VERÝ ve YÖNTEM

            Araþtýrma, Karaman ilinde faaliyet gösteren Karaman SMMM Odasýna kayýtlý SMMM’leri kapsamaktadýr. Bu kapsamda Karaman SMMM Odasýna kayýtlý olup baðýmlý ve baðýmsýz çalýþan toplam 207 SMMM olduðu odanýn resmi internet web sayfasýndan tespit edilmiþtir. Araþtýrma evreninin tespiti için Karaman SMMM odasýyla yüz yüze görüþme yapýlmýþ ve kayýtlý 207 SMMM’nin sadece 159’unun aktif olarak çalýþtýðý bilgisine ulaþýlmýþtýr.

Araþtýrmada veri toplama yöntemi olarak anket kullanýlmýþtýr. Anket formu, Karadeniz ve Kahiloðullarý’nýn (2014) çalýþmasýndan ve uzman görüþlerden yararlanýlarak hazýrlanmýþ olup toplam 11 farklý ölçümü içermektedir. Ankette iki ölçek kullanýlmýþ olup söz konusu ölçekler Karadeniz ve Kahiloðullarý’nýn (2014) çalýþmasýndan alýnmýþtýr. “Finansal Analiz Gerçekleþtirme Amaçlarý ve Önem Derecelerine Ait Deðerlendirme Ölçeði” dokuz maddeden oluþmaktadýr. Karadeniz ve Kahiloðullarý’nýn (2014) çalýþmasýndan alýnan ve sekiz maddeden oluþan bu ölçeðe “Diðer Ýþletmelerle Karþýlaþtýrma Yapmak” maddesi uzman kiþiler tarafýndan gerekli görülmüþ ve eklenmiþtir. “Finansal Tablo Analiz Tekniklerinin Kullaným Sýklýðýna Ait Ölçek” ise ankette kullanýlan diðer ölçek olup toplam dört maddeden oluþmaktadýr. Ankette yer alan diðer sorular, SMMM’lerin demografik özelliklerini (yaþ, cinsiyet, eðitim düzeyi, çalýþma durumu ve mesleki tecrübe), mükelleflerin SMMM’lerden finansal analiz talep etme durumlarýný, SMMM’lerin finansal analiz yapma durumlarý ile yapma sýklýklarýný, finansal analiz yapmayan SMMM’lerin ise neden analiz yapmadýklarýný belirlemeye yönelik hazýrlanmýþtýr.

Veri toplama aracý olarak kullanýlan anket formlarý, Karaman SMMM odasýna kayýtlý olup baðýmlý ve baðýmsýz olarak çalýþan SMMM’lerle yüz yüze görüþülerek doldurulmuþtur. Araþtýrmada örnekleme yöntemi kullanýlmamýþ olup araþtýrma evreninin tamamýna ulaþýlmaya çalýþýlmýþtýr. Ancak iþ yoðunluðundan dolayý ankete katýlmayý kabul etmeme, bazý meslek mensuplarýný ofislerinde bulamama ve ulaþamama gibi nedenlerden dolayý 111 SMMM’ye anket uygulanabilmiþ ve 111 katýlýmcýdan alýnan veriler araþtýrma kapsamýna dahil edilmiþtir.

Araþtýrma kapsamýnda elde edilen anket verileri SPSS 21.0 paket programýnda frekans analizi, faktör analizi, güvenirlik analizi, korelasyon analizi, yüzde ve Ki-Kare Testi ile deðerlendirilmiþtir.

         4- BULGULAR

        Araþtýrma kapsamýna alýnan muhasebe meslek mensuplarýnýn anket sorularýna verdikleri cevaplar aþaðýda detaylý bir þekilde açýklanmýþtýr.

     Tablo 1: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Demografik Özellikleri (N=111)

  *Sadece finansal tablo analizi yapan SMMM’ler deðerlendirilmiþtir.

Muhasebe meslek mensuplarýyla ilgili bilgilerin yer aldýðý Tablo 1’i aþaðýdaki gibi özetlemek mümkündür:

      **Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn %52,3’ünün (n=58) 36-45 yaþ aralýðýnda yer aldýðý,

      **Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn %89,2’sinin (n=99) erkek olduðu,

       **Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn %68,5’inin (n=76) lisans mezunu olduðu,

       **Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn %80,2’sinin (n=89) baðýmsýz olarak çalýþtýðý,

       **Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn %36,9’unun (n=41) 16-20 yýl arasýnda mesleki tecrübeye sahip olduðu,

       **Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn %52,3’ünün (n=58) mükelleflerinin finansal analiz talep etmediði,

        **Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn %82’sinin (n=91) mükelleflerinin finansal tablolarýný analiz ettiði ve finansal analiz yapanlarýn ise %64,8’inin (n=59) üçer aylýk dönemler sonunda finansal analiz yaptýðý tespit edilmiþtir.

   Tablo 2: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Mükelleflerine Finansal Analiz Gerçekleþtirirken Aradýklarý Cevaplar   

   (N=91)*

              *Sadece finansal tablo analizi yapan SMMM’ler deðerlendirilmiþtir.

Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýndan finansal analizi gerçekleþtirirken hangi sorulara cevap aradýklarýný önem dereceleri baðlamýnda deðerlendirmeleri istenmiþtir. Tablo 2’de meslek mensuplarý tarafýndan verilen cevaplarýn daðýlýmýna yer verilmiþtir. Buna göre, muhasebe meslek mensuplarý, mükelleflerinin finansal tablolarýnýn analizinde cevap aradýklarý en önemli sorunun %51,6 ile iþletmenin likidite, karlýlýk, verimlilik ve finansal yapýsýyla ilgili önceki dönemlerle karþýlaþtýrma yapmak olduðu belirlenmiþtir. Tablo 2’de yer alan “Diðer Ýþletmelerle Karþýlaþtýrma Yapmak” dýþýndaki diðer bütün ifadelerin ise önemli olduðu tespit edilmiþtir.

Araþtýrmada kullanýlan Finansal Analiz Gerçekleþtirme Amaçlarý ve Önem Derecelerine Ait Deðerlendirme Ölçeðinin yapýsal geçerliliðini incelemek için Açýklayýcý Faktör Analizi (AFA) yapýlmýþtýr. AFA, deðiþkenler arasýndaki iliþkilere dayanarak çok sayýdaki deðiþkeni daha az sayýdaki bileþene indirebilen çok deðiþkenli bir analiz tekniðidir[2]. Faktör analizinin geçerliliðini baþtan belirleyen, örneklem büyüklüðüyle ilgilenen ve örneklemin yeterliliðini ölçen test Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testidir. KMO testi 0,50’nin altýnda ise kabul edilmez. KMO testinin 0,80’in üzerinde olmasý önerilir[3].

Araþtýrmada kullanýlan Finansal Analiz Gerçekleþtirme Amaçlarý ve Önem Derecelerine Ait Deðerlendirme Ölçeðinin boyutlarýný kontrol etmek ve deðiþkenler arasý iliþkide tek boyutluluðu saðlamak için AFA yapýlmýþtýr (Tablo 3). AFA’da örneklem sayýsýnýn yeterliliðini gösteren KMO deðerinin 0,914 olarak belirlendiði ve bunun da oldukça iyi düzeyde olduðu (Kaiser 1974) görülmüþtür. Korelasyon matrisinin birim matrise eþit olup olmadýðý hipotezini test eden Bartlett’s Test of Sphericity sonucu istatistik olarak anlamlý χ2 sonucu ortaya koymuþ olup (χ2=1052,863 df=36, Sig<000) faktör analizinin deðiþkenlere uygulanabileceði görülmüþtür. Performans deðerleme yapýsýna yönelik faktör analizinin uygulanabileceðini belirledikten sonra “varimax” dik döndürme yöntemini esas alan temel bileþenler faktör analizi yapýlmýþtýr. Hair ve arkadaþlarýnýn (1998) önerdiði gibi faktör yükü 0,50 veya daha yüksek olanlar bir araya getirilmiþtir.

Tablo 3: Finansal Analiz Gerçekleþtirme Amaçlarý ve Önem Derecelerine Ait Deðerlendirme Ölçeði Açýklayýcý Faktör Analizi (N=91)*

*Sadece finansal tablo analizi yapan SMMM’ler deðerlendirilmiþtir.

Finansal Analiz Gerçekleþtirme Amaçlarý ve Önem Derecelerine Ait Deðerlendirme Ölçeði AFA, ölçeðin tek bileþeni olduðunu önermiþtir. Bileþen ‘Gerçekleþtirme Amaçlarý’ olarak adlandýrýlmýþtýr. Gerçekleþtirme amaçlarý bileþeninin özdeðer, açýklanan varyans ve güvenirlik (α) katsayýlarý Tablo 3’de görülmektedir. Bileþen 1’in üzerinde özdeðere sahip olup toplam varyansýn %75,77’sini temsil etmektedir. Bileþenin α deðerinin 0,90’dan yüksek olduðu ve iç tutarlýðýn saðlandýðý görülmüþtür.

Tablo 4: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Mükelleflerine Finansal Analiz Gerçekleþtirirken Kullandýklarý Finansal Tablo Analiz Teknikleri (N=91)*

  *Sadece finansal tablo analizi yapan SMMM’ler deðerlendirilmiþtir.

Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýndan finansal analiz gerçekleþtirirken kullandýklarý finansal tablo analiz tekniklerinin kullaným sýklýðýný belirtmeleri istenmiþtir. Sonuçlarýn yer aldýðý Tablo 4 incelendiðinde; araþtýrma kapsamýndaki muhasebe meslek mensuplarýnýn %41,8’inin karþýlaþtýrmalý finansal tablolar analizini ve  %29,7’sinin oran analizini sýk kullandýklarý, %33’ünün dikey (yüzde yöntemi) analizi bazen kullandýklarý, %41,8’inin ise trend analizini hiç kullanmadýklarý tespit edilmiþtir.

Araþtýrmada kullanýlan ölçeklerin güvenirliliði, Cronbach Alpha katsayýsý (Güvenirlik Analizi) hesaplanarak belirlenmiþtir. Araþtýrmada kullanýlan Finansal Analiz Gerçekleþtirme Amaçlarý ve Önem Derecelerine Ait Deðerlendirme Ölçeðinin güvenirlik katsayýsýnýn 0.957, Finansal Tablo Analiz Tekniklerinin Kullaným Sýklýðýna Ait Ölçeðin güvenirlik katsayýsýnýn ise 0.897 güven seviyesine sahip olduðu ve her iki ölçeðin (0.80 ≤ α < 1.00) yüksek derecede güvenilir olduðu tespit edilmiþtir.

Tablo 5: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Finansal Analiz Gerçekleþtirme Amaçlarýnýn Önem Dereceleri ile Finansal Analiz Tekniklerinin Kullaným Sýklýðý Korelasyonu (N=91)*

  *Sadece finansal tablo analizi yapan SMMM’ler deðerlendirilmiþtir.

Tablo 5’e göre araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz gerçekleþtirme amaçlarýnýn önem dereceleri arttýkça finansal analiz tekniklerinin kullaným sýklýðýnýn arttýðý, aralarýnda pozitif yönlü anlamlý bir iliþkinin olduðu tespit edilmiþtir (p=,000) (Tablo 5).

  Tablo 6: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Mükelleflerine Finansal Analiz Yapmama Nedenleri (N=20)

  *Birden fazla seçenek iþaretlenebilmektedir.

Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýndan finansal analiz yapmama neden ya da nedenlerini belirtmeleri istenmiþtir. Sonuçlar Tablo 6’da gösterilmiþtir. Buna göre, muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapmama nedenleri arasýnda en yüksek oranda (%80, n=16) mükelleflerin muhasebe meslek mensuplarýndan finansal analiz talep etmemeleri olduðu saptanmýþtýr.

 Tablo 7: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Finansal Analiz Yapma Durumlarýnýn Yaþ Gruplarý ile Karþýlaþtýrýlmasý (N=111)

Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarýnýn yaþ durumlarýyla karþýlaþtýrýlmasý Tablo 7’de gösterilmiþtir. Analizin saðlýklý sonuç vermesi açýsýndan, son iki yaþ grubu küçük deðerler içerdiði için 46-55 yaþ grubuyla birleþtirilmiþ ve 46 yaþ ve üzeri olarak bir grupta toplanmýþtýr. Bu doðrultuda yapýlan analiz sonuçlarýna göre muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarý ile yaþ durumlarý arasýnda bir iliþki olmadýðý belirlenmiþtir (p> 0,05) (Tablo 7).

Tablo 8: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Finansal Analiz Yapma Durumlarýnýn Cinsiyet ile Karþýlaþtýrýlmasý (N=111)

Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarýnýn cinsiyetle karþýlaþtýrýlmasý Tablo 8’de gösterilmiþtir. Buna göre;  muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarý ile cinsiyet durumlarý arasýnda bir iliþki olmadýðý belirlenmiþtir (p>0,05) (Tablo 8).

Tablo 9: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Finansal Analiz Yapma Durumlarýnýn Eðitim Durumu ile Karþýlaþtýrýlmasý (N=111)

Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarýnýn eðitim durumu ile karþýlaþtýrýlmasý Tablo 9’da gösterilmiþtir. Buna göre; muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarý ile eðitim durumlarý arasýnda bir iliþki olmadýðý belirlenmiþtir (p>0,05) (Tablo 9).

Tablo 10: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Finansal Analiz Yapma Durumlarýnýn Çalýþma Durumlarý ile Karþýlaþtýrýlmasý (N=111)

Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarýnýn çalýþma durumlarý ile karþýlaþtýrýlmasý Tablo 10’da gösterilmiþtir. Buna göre; muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarý ile çalýþma durumlarý arasýnda bir iliþki olmadýðý belirlenmiþtir (p>0,05) (Tablo 10).

Tablo 11: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Finansal Analiz Yapma Durumlarýnýn Mesleki Tecrübe ile Karþýlaþtýrýlmasý (N=111)

Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarýnýn mesleki tecrübeleri ile karþýlaþtýrýlmasý Tablo 11’de gösterilmiþtir. Buna göre; muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarý ile mesleki tecrübeleri arasýnda bir iliþki olmadýðý belirlenmiþtir (p>0,05) (Tablo 11).

Tablo 12: Muhasebe Meslek Mensuplarýnýn Finansal Analiz Yapma Durumlarýnýn Mükelleflerinin Finansal Analiz Talep Etme Durumlarý ile Karþýlaþtýrýlmasý (N=111)

*p<0,01 olduðundan ileri derecede anlamlýdýr.

Araþtýrmaya katýlan muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarýnýn mükelleflerinin finansal analiz talep etme durumlarý ile karþýlaþtýrýlmasý Tablo 12’de gösterilmiþtir. Buna göre; muhasebe meslek mensuplarýnýn finansal analiz yapma durumlarý ile mükelleflerinin finansal analiz talep etme durumlarý arasýnda bir iliþki olduðu ve durumun istatistiksel olarak anlamlý olduðu belirlenmiþtir (p<0,05) (Tablo 12).

        SONUÇ ve ÖNERÝLER

         Ekonominin temel yapý taþý olan iþletmelerin yoðun rekabet ortamýnda ayakta kalabilmeleri ve hayatlarýný sürdürebilmeleri için doðru yatýrým kararlarý almalarý ve saðlýklý bir finansman planlama yapmalarý gerekmektedir. Ýþletmeler yatýrým kararlarý alýrken ya da finansman planlamalarý yaparken muhasebenin ürettiði finansal bilgilere ihtiyaç duymaktadýr. Ýþletmelerin ihtiyaç duyduðu bu bilgiler ise finansal tablolarýnda yer alýr. Bu doðrultuda iþletmeler finansal tablolarýndaki verileri anlamlý bilgilere dönüþtürebilmek için finansal tablo analizine baþvurmaktadýr. Finansal analizle iþletmeler hedeflerine ne düzeyde ulaþtýklarýný, karlýlýk durumlarýný, borç ödeme gücünün olup olmadýðýný, varlýklarýnýn verimlilik durumu gibi daha birçok soruya cevap bulabilmektedirler. Finansal tablolara analiz tekniklerini uygulamak muhasebe bilgisi ve profesyonel yetkinlik gerektirdiðinden, büyük ölçekli iþletmelerde finansal tablolarýn analizi, iþletme bünyesinde faaliyet gösteren muhasebe veya finans sorumlularý tarafýndan yapýlmaktadýr. Küçük ve orta ölçekli iþletmelerde ise finansal tablolarýn analizi muhasebe iþlemlerinden sorumlu olan muhasebe meslek mensuplarý tarafýndan gerçekleþtirilmektedir.

Bu çalýþmada, Karaman ilinde aktif olarak faaliyet gösteren SMMM’lerin finansal analiz yapma durumlarý ile finansal analiz yapmalarý durumunda kullandýklarý analiz tekniklerinin neler olduðu araþtýrýlmýþ ve literatüre katkýda bulunulmaya çalýþýlmýþtýr. Bu baðlamda, Karaman ilinde faaliyet gösteren SMMM’lere anket uygulanmýþ ve anket verileri SPSS 21.0 paket programý ile analiz edilmiþtir. Elde edilen bulgular ise aþaðýda ayrýntýlý bir þekilde açýklanmýþtýr.

              ** Araþtýrma kapsamýndaki SMMM’lerin demografik özellikleri genel olarak deðerlendirildiðinde, SMMM’lerin büyük bir bölümünün 36-45 yaþ aralýðýnda ve erkek olduðu, mesleði 16 yýldan fazla süredir icra ettikleri, lisans mezunu olduklarý ve baðýmsýz olarak faaliyet gösterdikleri görülmektedir. Bu durum TÜRMOB verileriyle karþýlaþtýrýldýðýnda, Türkiye’de faaliyet gösteren SMMM’lerin de büyük bir bölümünün erkek, 36-45 yaþ aralýðýnda ve lisans mezunu olduðu ve elde edilen sonuçlarla da benzerlik gösterdiði görülmektedir.

              ** SMMM’lerin %48’inin mükellefleri, finansal analiz talep etmektedir. Bu durum finansal analizin öneminin farkýnda olan iþletmelerin oranýnýn az olduðunu gösterebilir.

              ** SMMM’lerin büyük çoðunluðunun finansal analiz gerçekleþtirdiði ve finansal analizi genellikle üçer aylýk dönemler halinde yaptýklarý saptanmýþtýr. SMMM’lerin finansal analizi üçer aylýk dönemler halinde yapmalarýnýn nedeninin, üç ayda bir geçici vergi beyannameleri hazýrlýyor olmalarý gösterilebilir.

          ** SMMM’lerin finansal analiz ile cevap aradýklarý en önemli sorunun, mükellef iþletmenin likidite, kârlýlýk, verimlilik ve finansal yapýsýyla ilgili önceki dönemlerle karþýlaþtýrma yapmak olduðu belirlenmiþtir. SMMM’lerin, mükelleflerinin mevcut finansal durumlarýný ve faaliyet sonuçlarýný önceki dönemlerle karþýlaþtýrarak mükellef iþletmelerin geliþme yönlerini belirledikleri ve bu doðrultuda onlarý bilgilendirdikleri söylenebilir.

           ** SMMM’lerin finansal analizde sýk kullandýklarý analiz tekniðinin karþýlaþtýrmalý tablolar analizi ile oran analizi olduðu saptanmýþtýr. SMMM’ler bu iki analiz tekniðini mükelleflerinin finansal tablolarýna uygulayarak finansal analizi gerçekleþtirdikleri ve elde ettikleri sonuçlar doðrultusunda mükelleflerinin; yönetim, yatýrým ve kredi kararlarý aldýklarý ifade edilebilir.

          ** SMMM’lerin finansal analiz gerçekleþtirme amaçlarýnýn önem dereceleri ile finansal analiz tekniklerinin kullaným sýklýðý arasýnda pozitif yönlü anlamlý bir iliþki olduðu belirlenmiþtir.

          ** Finansal analiz yapmayan SMMM’lerin analiz yapmama nedenleri arasýnda yüksek oranda mükelleflerin finansal analizi talep etmemeleri olduðu belirlenmiþtir. Bu durum SMMM’lerin çoðunluðunun mükelleflerinin talepleri doðrultusunda hizmet verdiðini göstermektedir.

          ** SMMM’lerin demografik özellikleri (yaþ, cinsiyet, eðitim düzeyi, çalýþma durumu, mesleki tecrübesi) ile finansal analiz yapma durumlarý arasýnda bir iliþkinin olmadýðý tespit edilmiþtir.

          ** SMMM’lerin finansal analiz yapma durumlarý ile mükelleflerinin finansal analiz talep etme durumlarý arasýnda bir iliþki olduðu tespit edilmiþtir.

Sonuç olarak, Karaman ilinde faaliyet gösteren SMMM’lerin büyük çoðunluðunun finansal analiz gerçekleþtirdikleri, mükellef iþletmelerin finansal durumlarýnýn ve faaliyet sonuçlarýnýn ne yönde geliþme gösterdiði hakkýnda bilgi saðlamak amacýyla finansal analiz yaptýklarý ve bu doðrultuda mükelleflerini bilgilendirdikleri tespit edilmiþtir. SMMM’lerin finansal analizi çoðunlukla üçer aylýk dönemler halinde yaptýklarý ve karþýlaþtýrmalý tablolar analizi ile oran analizini sýk kullandýklarý tespit edilmiþtir. Ayrýca araþtýrma kapsamýndaki SMMM’lerin, mükelleflerinin finansal analiz taleplerini yerine getirdikleri, finansal analiz yapma durumlarýnýn mükelleflerinin taleplerine baðlý olduðu tespit edilmiþtir.

Araþtýrma sonucunda elde edilen bulgular Karadeniz ve Kahiloðullarý’nýn (2014) çalýþmasýyla karþýlaþtýrýldýðýnda, bazý noktalarda benzerlik ve farklýlýklar olduðu görülmüþtür. Otel iþletmelerinde en sýk kullanýlan analiz tekniðinin karþýlaþtýrmalý finansal tablolar analizi ile oran analizi olduðu saptanmýþtýr. Çalýþmaya konu olan SMMM’lerinde finansal analiz yaparken en sýk kullandýklarý analiz tekniðinin, karþýlaþtýrmalý finansal tablolar analizi ile oran analizi olduðu tespit edilmiþtir. Bu bakýmdan her iki çalýþmada benzer sonuçlara ulaþýlmýþtýr. Otel iþletmelerinde finansal analizin, finansal planlama ve performans denetimi amacýyla aylýk olarak yapýldýðý, SMMM’lerin ise mükellef iþletmelerinin finansal durumlarýnýn ve faaliyet sonuçlarýnýn ne yönde geliþme gösterdiði hakkýnda bilgi saðlamak amacýyla üçer aylýk dönemler halinde yaptýklarý tespit edilmiþtir. Bu noktada iki çalýþma da birbirinden farklý sonuçlar ortaya çýkmýþtýr.

Finansal bilgiler doðrultusunda alýnacak ekonomik kararlarýn ve yapýlacak finansal planlamalarýn daha doðru olacaðý konusunda mükellefler, baðlý bulunduklarý SMMM’ler tarafýndan bilgilendirilmelidir. Bununla birlikte finansal analizden elde edilecek bilgilerin, iþletmelere nasýl fayda saðlayabileceði konusunda üniversiteler ile birlikte SMMM Odalarý ve ilgili diðer kuruluþlar tarafýndan bilgilendirici sempozyum ve seminerler gibi eðitici faaliyetler düzenlenebilir ve bu konu hakkýnda iþletme yöneticilerine farkýndalýk kazandýrýlabilir.

Bu çalýþma yalnýzca Karaman ilinde faaliyet gösteren SMMM’lerle yapýldýðý için sonuçlarýn genellenebilirliði sýnýrlýdýr. Çalýþmanýn farklý bölge ve çevrelerde faaliyet gösteren SMMM’ler ile yapýlarak sonuçlarýn karþýlaþtýrýlmasý ve deðerlendirilmesi önerilebilir. Ayrýca ileride bu konuyla ilgili mükelleflerin de finansal analiz taleplerinin incelenmesine yönelik bir anket çalýþmasý yapýlarak araþtýrma geniþletilebilir. Konuyla ilgili yapýlan literatür taramasý sonucunda, finansal tablo analiz tekniklerinin Serbest Muhasebeci Mali Müþavirler tarafýndan kullanýmýný konu alan bir çalýþmaya rastlanýlamamýþtýr. Dolayýsýyla bu çalýþmayla literatürdeki eksikliðin giderileceði ve daha sonra bu konuyla ilgili yapýlacak çalýþmalara da önemli katkýlar saðlanabileceði düþünülmektedir.

            KAYNAKÇA

ÝSLAMOÐLU A.H. ve ALNIAÇIK Ü. (2014). Sosyal Bilimlerde Araþtýrma Yöntemleri. Beta Basým Yayýnevi. Ýstanbul.

KARADENÝZ, E. ve KAHÝLOÐULLARI, S. (2014). Akdeniz Bölgesi’nde Faaliyet Gösteren Beþ Yýldýzlý Otel Ýþletmelerinde Finansal Analiz Tekniklerinin Kullanýmý, Eskiþehir Osmangazi Üniversitesi Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayý 9(1), s. 73-90.

KARAGÖZ, Y. ve KÖSTERELÝOÐLU, Ý. (2008). Ýletiþim Becerileri Deðerlendirme Ölçeðinin Faktör Analizi Metodu ile Geliþtirilmesi, Dumlupýnar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayý 21, s. 81-98.