Kamu alacaklarýnýn takip ve tahsili 6183 sayýlý Amme Alacaklarýnýn Tahsil Usulü Hakkýndaki Kanun’a göre yapýlmaktadýr. Kamu alacaðýný vadesinde ödemeyen borçluya karþý düzenlenen ödeme emri, borçludan ya borcunu ödemesini veya mal bildiriminde bulunmasýný talep eder. Borçlu, borcunu ödemediði takdirde, idare re’sen mükellefin mülkiyet hakkýna müdahale etme yetme yetkisine sahiptir. Mükellefin mülkiyet hakký, adil yargýlanmasý, hak arama hürriyeti gibi haklarý da Anayasa’da yer alan temel hak ve özgürlüklerin kapsamýndadýr. Ýnsan haklarýnýn vergi alanýnda yansýmasý da vergi mükellef haklarý olarak karþýmýza çýkar. Anayasa’da veya vergi kanunlarýnda vergi mükellef haklarý somut olarak düzenlenmemiþ olsa bile Anayasa ve Türkiye’nin taraf olduðu uluslararasý sözleþmelerdeki evrensel ilkeleri vergi mükellefi için de uygulamak gerekmektedir. Her ne kadar vergi devletin hükümranlýk alaný altýnda görülmekte ise gerek Türk yargý içtihatlarý gerek Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi içtihatlarý vergi mükellefinin de temel hak ve özgürlüklere sahip olduðunu teyit etmektedir. Temel hak ve özgürlüklerin meþru amaç için kýsýtlanmasý durumundan dahi bazý korunma mekanizmalarýn devletler tarafýndan getirilmesi gerektiði belirtilmektedir. Bu nedenle, vergi icra hukukunda ödeme emrine iliþkin, mükellefin temel hak ve hürriyetlerine getirilen kýsýtlamalarý söz konusu prensipler ýþýðýnda incelenmesi gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Ödeme emri, vergi mükellefi, hak arama özgürlüðü JEL Sýnýflandýrma Kodlarý: K35, H24.

Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi tarafýndan, vergi mükellefinin mülkiyet hakký ve hak arama özgürlüðü zaman zaman ayrý olarak ele alýnsa da her iki hak çoðu zaman iç içe geçmiþtir. Vergi mükellefinin mülkiyet hakkýna yapýlan bir kanuni düzenleme ayný zamanda mükellefin hak arama özgürlüðüne de getirilen bir sýnýrlamadýr. Mülkiyet hakký ve hak arama özgürlüðü gibi temel hak ve özgürlüklere sýnýrlama getirirken, vergi alanýnda devlete geniþ takdir hakký býrakmak mükellef açýsýndan da deðerlendirilmeli ve mükellefi koruyucu ek tedbirler getirilmelidir. Mükellefin hem mülkiyet hakkýný hem de hak arama özgürlüðünü ayný anda sýnýrlayan kanuni düzenlemeleri Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesinin son kararlarý ýþýðýnda bir kez daha deðerlendirme ihtiyacý fikrimizce zaruridir. Kimi bazý kanuni düzenlemeler, ayný anda mükellefin birden fazla temel hak ve özgürlüðünü kýsýtlamaktadýr; bu da mükellef aleyhine ölçüsüz bir müdahale niteliðindedir. Son tarihli mahkeme içtihatlarý da göstermektedir ki, mükellefe idare tarafýndan iddia edilenin aksini ispatlama imkaný vermeyen veya mükellefi ekonomik anlamda aþýrý derecede külfet altýna sokan düzenlemeler ölçüsüz olarak kabul edilmiþtir. Anahtar Kelimeler: Vergi Mükellefi, Mülkiyet Hakký, Hak Arama Özgürlüðü, Ölçülülük Ýlkesi, Temel Hak ve Hürriyetler. JEL Sýnýflandýrma Kodlarý: K34, K39.