Satýþ sözleþmeleri veya diðer nedenlerle iþletme tarafýndan üçüncü kiþilerden alýnan avanslar "alýnan avanslar", yurtiçinden veya yurtdýþýndan satýn alýnmak üzere sipariþ edilen maddi duran varlýklarla ilgili yapýlan avans ödemeleri de "verilen avanslar" hesabýnda izlenmekte olup bu hesaplarýn deðerleme yöntemleri ile ilgili gerek bilim çevreleri gerekse yargý organlarý arasýnda herhangi bir uygulama birliði bulunmadýðý anlaþýlmaktadýr. Her ne kadar idare tarafýndan belirlenmiþ bir deðerleme uygulamasý var ise de bu uygulamanýn temelini oluþturmasý gereken yasal altyapý olmadan kanun maddeleri ile ilgili yorum yapýlarak olay irdelendiðinden, inceleme elemanlarý tarafýndan yazýlan raporlarda idarenin görüþü ile çeliþtikleri görülmektedir. Yasal boþluk çerçevesinde konu ele alýnýp var olan deðerleme yöntemleri ve kanun koyucunun gerçekleþtirmek istediði amaç doðrultusunda yapýlan yorumlar uygulamada standart oluþmasýný engellerken konuya muhatap olan mükellef ve ilgili kiþilerin uygulama konusunda ne yapmalarý gerektiðini bilmedikleri ve sýkýntýya düþtükleri gözlemlenmektedir. Bu sebeple avanslar ile ilgili bilim çevreleri, yargý organlarý ve idare tarafýndan yapýlan yorumlara ve bize göre olmasý gereken deðerleme yöntemine çalýþmanýn ilerleyen bölümlerinde yer verilecektir.

"3065 sayýlý Katma Deðer Vergisi Kanunu'nun 35. maddesi; "Mallarýn iade edilmesi, iþlemin gerçekleþmemesi, iþlemden vazgeçilmesi veya sair sebeplerle matrahta deðiþiklik vukubul- duðu hallerde, vergiye tabi iþlemleri yapmýþ olan mükellef bunlar için borçlandýðý vergiyi; bu iþlemlere muhatap olan mükellef ise indirme hakký bulunan vergiyi deðiþikliðin mahiyetine uygun þekilde ve deðiþikliðin vukubulduðu dönem içinde düzeltilir. Þu kadar ki, iade olunan mallarýn fiilen iþletmeye girmiþ olmasý ve bu giriþin defter kayýtlarý ile beyannamede gösterilmesi þarttýr." þeklindedir. Alýcý, nihai tüketici veya KDV Kanununa tabi vergi mükellefi olan gerçek veya tüzel kiþi olabilir. Dolayýsý ile iadeyi yapan kiþilerin statüleri deðiþiklik gösterebilmektedir. Buna göre, madde hükmü ile mallarýn iade edilmesi, iþlemin gerçekleþmemesi, iþlemden vazgeçilmesi veya sair sebeplerle matrahta deðiþiklik vukubulduðu hallerde, vergiye tabi iþlemleri yapmýþ olan mükellefin bunlar için borçlandýðý vergiyi, bu iþlemlere muhatap olan mükellefin ise indirme hakký bulunan vergiyi deðiþikliðin mahiyetine uygun þekilde ve deðiþikliðin vuku- bulduðu dönem içinde düzelteceði hükme baðlanmýþtýr." Ancak, yukarýdaki þekilde düzeltme yapýlabilmesi için, iade olunan malýn; iþletmeye fiilen girmiþ olmasý ve bu giriþin defter kayýtlarý ve beyannameye yansýmýþ olmasý gerekmektedir.

Bu çalýþmada, ülkemizde sýkça rastlanan kooperatif türleri içinde yer alan konut yapý kooperatifleri ve bu kooperatiflerinin Türk Vergi Sistemi içindeki yeri açýklanmaya çalýþýlacaktýr.