Aşıkpaşazade Tarihi'ne göre Osman Gazi; "Her kim pazarda satış yapıp para kazanırsa bunun iki akçasını versin, satarnazsa hiçbir şey vermesin ve bu kuralı kim bozarsa Tanrı da onun dinini ve dünyasını bozsun." fermanı ile Osmanlı topraklarında ilk vergi uygulamasını başlatmıştır. Ancak, Osmanlılarda ilk mali teşkilat 1. Murat (1359-1389) zamanında kurulmuştur. Fatih Sultan Mehmet 've Kanuni Sultan Süleyman zamanında imparatorluğun hem gelirlerinde, hem giderlerindeki önemli artış nedeniyle bu yapı geliştirilmiştir. 1838 yılına kadar Osmanlılarda
tam anlamıyla bir Maliye Bakanlığı yoktur. Gülhane Hattı Hümayunundan kısa bir süre önce 1837'de çıkartılan
hattı hümayunla Maliye Nezareti ihdas edilmiş, nazırlığa da vezirlik rütbesi ile Abdurrahman Nafiz paşa tayin edilmiştir. Bu suretle teşkil edilen Maliye Nezareti 1839'da (hazinei mukataat) ve (hazinei amiri) namı ile ikiye
ayrılarak (defterdarlık) unvanı yenilenmiş ve 1841 yılı başlarında bu iki hazine, nezareti) adı birleştirilmiştir.
(umuru altında maliye yeniden 1876 tarihli Kanuni Esasinin 40 ıncı maddesinin, "Her memuriyetin vezayifi
nizarnı mahsus ile tayin olunacağından her memur kendü vazifesi dairesinde mes'uldur." hükmü gereğince tanzim ve 1880 senesinden itibaren tatbik edilen "Maliye Nezareti Hey'etinin Teşkilatıyla Vezaifini Şamil Nizamname"ye göre Maliye Nezareti, Heyeti Merkeziye ve Heyeti Mülhaka olmak üzere iki ayrı
kuruluş haline getirilmiştir. Bunun önemi; Heyet-i merkeziye'de (Merkez Teşkilat) ilk kez Gelirler Genel Müdürlüğünün nüvesini teşkil eden Varidat idare-i Umumiyesi'nin yer almasıdır.
Makaleyi PDF olarak indirebilirsiniz.