- Vergi tabanýnýn geniþletilmesi, - Kayýtdýþý ekonominin kayýt altýna alýnmasý, - Sistemin basit ve açýk hale getirilmesi, - Vergisini düzenli ödeyen mevcut vergi mükelleflerinin vergi yükünü arttýrmadan vergi gelirlerinin arttýrýlmasýný, amaçlayan ve baþta Gelir Vergisi Kanunu, Katma Deðer Vergisi Kanunu, ve Vergi Usul Kanunu olmak üzere pek çok kanunda deðiþiklik yapan, 4369 sayýlý Vergi Reform Kanunu, 29.07.1998 tarih ve 23417 Mükerrer sayýlý Resmi Gazete'de yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir. Belirtilen bu amaçlara yönelik olarak Kanunun 34 ve 35. maddeleri ile yeniden düzenlenen G.V.K.'nun zirai kazançlarla ilgili maddelerinde köklü deðiþikliklere gidilmiþtir. Kanunun mükellefler ve uygulayýcýlar açýsýndan daha anlaþýlýr hale getirilmesi için yapýlan düzenlemeler aþaðýda baþlýklar halinde açýklanmaya çalýþý lacaktýr.

Bilindiði üzere, 193 sayýlý Gelir Vergisi Kanunu'nun 3946 sayýlý Kanunla deðiþen 94 üncü maddesinde kimlerin tevkifat yapmakla yükümlü olduklarý belirtilmiþ, anýlan maddenin 11 numaralý bendinde de, çiftçilerden satýn alýnan zirai mahsul ve hizmet bedelleri üzerinden gelir vergisi tevkifatý yapýlacaðý hükme baðlanmýþtýr. Vergi Usul Kanunu'nun 11 inci maddesine 3418 sayýlý Kanunla eklenen hükümle, zirai ürünlerin (iþlenmiþ olanlar dahil) alým ve satýmýna aracýlýk eden kuruluþlar ile ticaret borsalarýný bu mahsullerin satýn alýnmasý sýrasýnda yapýlacak vergi tevkifatýndan müteselsilen sorumlu tutma, söz konusu ürünlerin satýþý dolayýsýyla yapýlacak vergi tevkifatýnýn hangi safhada yapýlacaðýný her bir ürün için ayrý ayrý belirleme konusunda Maliye Bakanlýðý'na yetki veri l miþtir . Maliye Bakanlýðý da bu yetki dahilinde yaptýðý düzenlemelerle, 153 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliðinden baþlayarak muhtelif tarihlerde yayýmlanan genel tebliðlerle uygulamaya yön vermiþtir. Buna göre, mal alýmsatýmý veya hizmet ifasý dolayýsýyla vergi kesintisi yapmak ve vergi dairelerine yatýrmak zorunda olanlarýn bu yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde verginin ödenmemesinden, alým-satýma taraf olanlar ile hizmetten yararlananlar müteselsilen sorumlu olacaklardýr. Ancak, ziyaa uðratýlan veya beyan edildiði halde ödenmeyen bir gelir vergisi ile buna baðlý ceza, gecikme faizi ve gecikme zammýnýn müteselsil sorumludan istenebilmesi için, müteselsil sorumlu tutulacak kiþi ve kiþilerin bu sorumluluðu gerektiren olayýn bir vergi inceleme raporu ile tespit edilmesi gerekmektedir. Diðer bir ifadeyle, vergi idaresi bir vergi inceleme raporu ol maksýzýn müteselsil sorumluluða dayanarak herhangi bir iþlem yapamayacaktýr. Buna baðlý olarak müteselsil sorumluluk esasýnýn ilk bakýþta karmaþýk gibi görünmesi uygulamada müteselsil sorumluluðun tespiti açýsýndan tereddütlere yol açtýðýndan,konunun netleþtirilmesi gereði ortaya çýkmaktadýr. Konuya açýklýk getirmek amacýyla, zirai ürün bedelleri üzerinden yapýlan gelir vergisi tevkifatýnda, müteselsil sorumluluk uygulamasýna kýsaca deðinilerek daha çok müteselsil sorumluluðun bir sonucu olarak düzenlenecek olan vergi inceleme raporlarýnýn hangi durumlarda düzenleneceði ve içeriðinin nasýl olacaðý konularýna iliþkin kiþisel görüþümüz açýklanmaya çalýþýlacaktýr.

Bilindiði üzere, 193 sayýlý Gelir Vergisi Kanunu'nun 3946 sayýlý Kanunla deðiþen 94 üncü maddesinde; kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseleri, sair kurumlar, ticaret þirketleri, iþ ortaklýklarý, dernekler, vakýflar, dernek ve vakýflarýn iktisadi iþletmeleri, kooperatifler, yatýrým fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabý, zirai kazançlarýný bilanço veya zirai iþletme hesabý esasýna göre tesbit eden çiftçilerin ayný maddenin 11 inci bendi uyarýnca çiftçilerden satýn aldýklarý zirai mahsuller ve hizmetler için yaptýklarý ödemelerden (avans olarak ödenenler dahil} tevkifat yapacaklarý hükme baðlanmýþtýr. Tavkifat oranlarý da 1.8.1995 tarihinden geçerli olmak üzere, 95/7137 sayýlý Bakanlar Kurulu Kararý ile hayvan ve hayvansal ürünlerde %2, diðer zirai ürünlerde %4, ticaret borsalarýnda tescil ettirilerek satýn alýnan hayvan ve hayvansal ürünlerde %1, diðer zirai ürünlerde ise %2 olarak belirlenmiþtir. Öte yandan, vergi kayýp ve kaçaðýný önlemek ve kayýtlý alýmlarý teþvik etmek amacýyla, Gelir Vergisi Kanununun 3946 sayýlý Kanunla deðiþik 94 üncü maddesinin 11 numaralý bendi gereðince yapýlacak tevkifat oranlarýnýn 93/ 5148 sayýlý Bakanlar Kurulu Kararý ile zirai ürün alýmlarýnýn ticaret borsalarýnda tescil ettirilerek yapýlmasý halinde %50 indirimli olarak uygulanmasý öngörülmüþ, konu hakkýnda 175 seri no'lu Gelir Vergisi Genel Tebliðinde açýklamalar yapýlmýþtýr. Daha sonra, ayný amaca yönelik olarak, toptancý hallerinde alým-satýmý yapýlan zirai ürünler için de 552 sayýlý Kanun Hükmünde Kararname ile indirimli tevkifat oraný uygulamasý getirilmiþ ve bu düzenlemeleri içeren açýklamalar ise 185 ve 188 seri no'lu Gelir Vergisi Genel Tebliðlerinde yapýlmýþtýr. Söz konusu tebliðlerde, sadece toptancý hallerinde satýlan zirai ürünlerde uygulanacak indirimli tevkifat oranýnýn belirtilmesiyle yetinilmiþ, mükelleflerin indirimli tevkifat oranlarýndan yararlanmalarý için aranýlacak þartlar konusunda herhangi bir açýklamaya yer verilmemiþtir. Bu durum ise, indirimli tevkifat uygulamasýndan yararlanacak mükellefler açýsýndan tereddütlere neden olmaktadýr. Bu çalýþmada, taptancý hallerinde alým-satýmý yapýlan zirai ürünlerde indirimli gelir vergisi tevkifatý uygulamasý ve mükelleflerin indirimli tevkifat oranlarýndan faydalanabilmeleri için yapmalarý gereken iþlemler açýklanmaya çalýþýlacaktýr.