GÝRÝÞ

Vergi politikasý, bir ekonomide birincil daðýlýmý deðiþtirme potansiyeline sahip önemli bir faktör olduðundan, bireysel refahý ve sosyal uyumu etkileme açýsýndan da belirgin bir etkiye sahiptir. Sürdürülebilir kalkýnma kavramýnýn vergi politikasý ile iliþkisi iki açýdan önem arz eder. Ýlki; vergilerin ekonomik, sosyal ve çevresel amaçlý kullanýlabilmesi dolayýsýyla sürdürülebilir kalkýnmanýn bileþenlerini etkileme potansiyeli nedeniyledir. Ýkincisi ise; vergiler, sürdürülebilir kalkýnma amaçlarýný gerçekleþtirmede en temel finansman kaynaðýný oluþturmaktadýr.

Bu çalýþmanýn temel amacý, sürdürülebilir kalkýnma ve vergi politikasý arasýnda etkileþim çerçevesinde vergi politikalarýnýn tasarlanmasýnda sürdürülebilir kalkýnma bileþenlerinin daha iyi kavranabilmesine olanak saðlayacak “sürdürülebilir vergi politikasý” yaklaþýmýný açýklamaktýr. Bu amaçla çalýþmanýn ilk bölümünde sürdürülebilir kalkýnma kavramý ele alýnmýþ, ikinci bölümde sürdürülebilir kalkýnma ve vergi politikasý iliþkisine yer verilmiþ ve son bölümde ise sürdürülebilir vergi politikasýnýn tanýmý ve içeriði sunulmuþtur.

1- SÜRDÜRÜLEBÝLÝR KALKINMA KAVRAMI

Sürdürülebilir kalkýnma kavramý, ilk defa 1987 yýlýnda Brundtland Raporu olarak da bilinen Birleþmiþ Milletler Çevre ve Kalkýnma Komisyonu Raporu’nda ele alýnmýþtýr. Buna göre sürdürülebilir kalkýnma kavramý, “gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarýný karþýlayabilme yeteneðinden ödün vermeden günümüz ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasýný saðlamak” olarak tanýmlanmýþtýr. Ayný Rapor’da sürdürülebilir kalkýnma kavramýnýn, sýnýrlar anlamýna geldiði, ancak bu sýnýrlarýn mutlak sýnýrlar deðil, mevcut teknoloji ve sosyal organizasyonun çevresel kaynaklar üzerindeki ve biyosferin insan faaliyetlerinin etkilerini absorbe etme yeterliliði ile getirdiði sýnýrlamalar olduðu vurgulanmýþtýr.[1]

Sürdürülebilir kalkýnma kavramý ile ekonomik büyümenin tek baþýna yeterli olmadýðý; bunun yanýnda yaratýlan zenginliðin ülkeler, bölgeler ve gelir gruplarý arasýnda adaletli bir þekilde daðýtýlmasýnýn ve bu süreçte çevresel deðerlerin de korunmasý gerektiði vurgulanmak istenmektedir.[2]

OECD (2008) Raporu’na[3] göre sürdürülebilir kalkýnma kavramýný ortaya çýkýþýný; insanlarýn ve hükümetlerin faaliyetlerini, rollerini ve sorumluluklarýný nasýl algýladýklarý konusunda önemli bir deðiþiklik olarak görmek faydalý olabilir: Bu deðiþiklik, maddi zenginliði artýrmaya öncelikli vurgudan, insani geliþme sürecinin daha karmaþýk, birbirine baðlý bir modeline yapýlan vurguya geçiþi de temsil eder. Bu nedenle:

Kavramsal bir çerçeve olarak sürdürülebilir kalkýnma: Baskýn dünya görüþünü daha bütünsel ve dengeli bir görünüme dönüþtürmenin bir yolu;

Bir süreç olarak sürdürülebilir kalkýnma: bütünleþme ilkelerini zaman ve mekan boyutunda tüm kararlara uygulamanýn bir yolu

Bir nihai hedef olarak sürdürülebilir kalkýnma: kaynaklarýn tükenmesi, saðlýk hizmetleri, sosyal dýþlanma, yoksulluk, iþsizlik vb. gibi belirli sorunlarýn belirlenmesi ve giderilmesidir.

Sürdürülebilir kalkýnma, özünde “üç bileþen” ile birlikte düþünülmelidir: “toplum, “ekonomi” ve “çevre”. Baðlam ne olursa olsun, temel fikir aynýdýr: insanlar, habitatlar ve ekonomik sistemler birbiriyle iliþkilidir. Bu baðýmlýlýðýn görmezden gelinemeyeceðini tarih, çok geçmeden bir tür alarm veya krizle hatýrlatmaktadýr. Ayný þekilde, toplumlarýn uzun vadeli istikrarý ve baþarýsý, saðlýklý ve üretken bir nüfusa dayanmaktadýr. Huzursuzluk, yoksulluk ve hastalýklarla karþý karþýya olan bir toplum uzun vadede geliþmeyecektir: sosyal refah ve ekonomik refah birbirini besler ve tüm oyun saðlýklý bir biyosferin varlýðýna baðlýdýr.[4]

2015 yýlýnda Dünya’nýn 193 ülkesinden gelen liderler 17 baþlýk altýnda toplanan “Sürdürülebilir Kalkýnma Hedefleri”ni (SKH) oluþturmuþlardýr.[5] Sürdürülebilir Kalkýnma Hedefleri'nin (SKH) temelini oluþturduðu 2030 Gündemi, yoksulluk ve eþitsizliði azaltmanýn yaný sýra, devlet ve devlet dýþý kuruluþlar arasýnda iþbirliðine dayalý bir ortaklýk kurarak sürdürülebilir ekonomik ve sosyal kalkýnmayý güçlendirmeyi amaçlayan küresel bir politika çerçevesidir.[6] Yeni küresel kalkýnma gündemi (2015-2030) ve belirlenen on yedi adet küresel hedef, 2000-2015 dönemi için Binyýl Kalkýnma Hedeflerinin (BKH) devamý niteliðindedir. Sürdürülebilir Kalkýnma Hedefleri’ne iliþkin iki nokta özellikle önemlidir. Ýlki; Sürdürülebilir Kalkýnma Hedefleri de ayný Binyýl Kalkýnma Hedefleri gibi Birleþmiþ Milletler ve ilgili kurumlarýnýn 1990’lý yýllardan bu yana uluslararasý kalkýnma gündemine taþýdýðý ve günümüzde kabul edilen çaðdaþ kalkýnma yaklaþýmý olan sürdürülebilir insani kalkýnma paradigmasýnýn temel çerçevesine dayanan hedeflerdir. Ýkincisi ise, Binyýl Kalkýnma Hedefleri, 2000-2015 dönemi için ve temelde kalkýnmakta olan ve en az geliþmiþ ülkelere yönelik bir yol haritasý oluþtururken, SKH, düþük, orta ve yüksek gelirli tüm ülkeleri kapsayan küresel bir yol haritasý oluþturmaktadýr. Bu temelde, sürdürülebilir kalkýnma gündeminin daha önce görülmemiþ kapsayýcýlýðý ortaya çýkmaktadýr.[7] Buna göre sürdürülebilir kalkýnma hedefleri þunlardan oluþmaktadýr[8]:

1. Yoksulluða Son: 2030’a kadar aþýrý yoksulluðun her türünün sonlanmasý
2. Sýfýr Açlýk: Açlýðýn sonlandýrýlmasý, gýda güvenliðinin saðlanmasý, beslenmenin iyileþtirilmesi ve sürdürülebilir tarýmýn teþvik edilmesi
3. Ýyi Saðlýk ve Refah: Saðlýklý yaþamý saðlamak ve her yaþta herkes için refahý teþvik etmek
4. Kaliteli Eðitim: Kapsayýcý ve eþit kalitede eðitim saðlamak ve herkes için yaþam boyu öðrenme fýrsatlarýný teþvik etmek
5. Cinsiyet Eþitliði: Cinsiyet eþitliðinin saðlanmasý ve tüm kadýnlarýn ve kýzlarýn güçlendirilmesi
6. Temiz Su ve Sanitasyon: Herkes için temiz suya ulaþýlabilirlik ve sürdürülebilir su ve sanitasyon yönetimi saðlamak
7.  Uygun Fiyatlý ve Temiz Enerji: Herkes için uygun fiyatlý, güvenilir, sürdürülebilir ve modern enerjiye eriþim.
8. Ýnsan Onuruna Yakýþýr Ýþ (decent work) ve Ekonomik Büyüme: Sürdürülebilir ve kapsayýcý ekonomik büyüme, tam ve üretken istihdam ve herkes için insan onuruna yakýþan iþler.
9. Endüstri, Ýnovasyon ve Altyapý: Esnek, dayanýklý altyapý inþa edilmesi, kapsayýcý ve sürdürülebilir sanayileþmenin teþvik edilmesi ve inovasyonun geliþtirilmesi.
10. Eþitsizliklerin Azaltýlmasý: Ülkeler içinde ve ülkeler arasýnda eþitsizliðin azaltýlmasý
11. Sürdürülebilir Þehirler ve Topluluklar: Þehirlerin ve insan yerleþimlerinin kapsamlý, güvenli, esnek ve sürdürülebilir yapýlmasý.
12. Sorumlu Tüketim ve Üretim: Sürdürülebilir tüketim ve üretim modellerinin saðlanmasý
13. Ýklim Eylemi: Ýklim deðiþikliði ve etkileriyle mücadele etmek için Acil Eylem yapýlmasý.
14. Su Altýnda Yaþam: Sürdürülebilir kalkýnma için okyanuslarýn, denizlerin ve deniz kaynaklarýnýn korunmasý ve sürdürülebilir bir þekilde kullanýlmasý
15. Karada Yaþam: Karasal ekosistemlerin sürdürülebilir kullanýmýný korumak, iyileþtirmek ve teþvik etmek, ormanlarý sürdürülebilir bir þekilde yönetmek, çölleþme ve toprak erozyonu ile mücadele, biyo-çeþitlilik kaybýnýn durdurulmasý
16. Barýþ, Adalet ve Güçlü Kurumlar: Sürdürülebilir kalkýnma için huzurlu ve kapsayýcý topluluklarýn teþvik edilmesi, herkesin adalete eriþiminin saðlanmasý ve her seviyede etkili, sorumlu ve kapsayýcý kurumlarýn kurulmasý.
17. Hedefler için Ortaklýklar: Uygulama araçlarýnýn güçlendirilmesi ve sürdürülebilir kalkýnma için küresel ortaklýðýn canlandýrýlmasý

 

SKH'leri, kalkýnma sürecinin sürdürülebilir olmasý için, birbirini etkileyen ve tamamlayan sürdürülebilir kalkýnmanýn üç sütununa dayandýrýlmasý gerektiðini açýkça ortaya koymaktadýr. Bunlar: Sosyal, ekonomik ve çevresel kalkýnmadýr. Sosyal sürdürülebilirlik, barýþýn, sosyal adaletin ve kapsayýcýlýðýn sürdürülebilir ekonomik ilerleme ve kalýcý kalkýnma için vazgeçilmez olduðu anlamýna gelir. Nüfusun farklý kesimlerinin - yoksulluk ve tüm belirtileri de dahil olmak üzere - yaþam standartlarýndaki aþýrý tutarsýzlýklardan kaynaklanan toplumsal bozulma, sonunda ekonomik ilerlemeyi durdurabilir ve doðal çevrenin kalitesini tehlikeye atabilir. Çevresel sürdürülebilirlik, doðal çevrenin kalitesi ve korunmasýnýn yaný sýra iklim deðiþikliðine baþarýlý bir þekilde adaptasyonun, uzun vadeli sosyal ilerleme ve ekonomik kalkýnma kapsamýný etkilediðini göstermektedir. Ekonomik sürdürülebilirlik, makroekonomik ve finansal istikrarýn yaný sýra ödemeler dengesi krizlerinin önlenmesinin, sürdürülebilir ekonomik ve sosyal kalkýnma için temel bir gereklilik olduðu anlamýna gelmektedir.[9] Dönüþtürücü 2030 Gündemi, ayrý alanlarda ayrý ayrý politikalar yerine politika entegrasyonuna yol açabilir ve kalkýnma stratejilerinde ekolojik ve sosyal hedeflerin daha fazla ele alýnmasýna yönelen refah ve hak temelli kapsayýcý kalkýnma anlamýnda bir dönüþüme yol açabilir.[10]

 

2019 Sürdürülebilir Kalkýnma Raporu’nda SKH'lerinin yerel olarak uygulanmasýnýn, diðer ülkelerin hedeflere ulaþma becerilerini zayýflatmamasý gerekliliði belirtilmektedir. Bu baðlamda, vergi cennetleri ve bankacýlýk sýrrý, diðer ülkelerin SKH'lerini finanse etmek için gereken kamu gelirlerini artýrma yeteneðini zayýflatmaktadýr. Yine, uluslararasý tedarik zincirlerindeki zayýf iþgücü standartlarýna tolerans, yoksullara ve özellikle de geliþmekte olan birçok ülkede kadýnlara zarar vermektedir. Rapor; yüksek gelirli ülkelerin, iþgücü standartlarý ve koþullarý kötü olan düþük ve orta gelirli ülkelerden ürün ve hizmet ithal ederek, ölümcül iþ kazalarý üzerinde olumsuz etkiler yarattýðýný göstermektedir. Ayný Rapor’da sunulan SKH Endeksi, uluslararasý toplum tarafýndan 2015 yýlýnda kararlaþtýrýlan 17 SKH'deki ülke performanslarýný izlemektedir. Dolayýsýyla, 17 hedefin tümü endekste eþit olarak aðýrlýklandýrýlmaktadýr.  Endeks skoru, bir ülkenin en kötü (0) ile en iyi veya hedef (100) sonuçlarý arasýndaki pozisyonunu gösterir. 2019 Sürdürülebilir Kalkýnma Hedefleri Endeksi’nde ilk sýrada 85 genel endeks puanýyla Danimarka yer almaktadýr. Danimarka’yý sýrasýyla Ýsveç ve Finlandiya izlemektedir. Türkiye ise, 68.5 skor ile 162 ülke arasýnda 79. sýrada yer almaktadýr.[11]

 

2- SÜRDÜRÜLEBÝLÝR KALKINMA ve VERGÝ POLÝTÝKASI ÝLÝÞKÝSÝ

Vergi gelirleri; sürdürülebilir kalkýnma için kritik öneme sahiptir çünkü hükümetlere kalkýnmaya yatýrým yapma, yoksulluðu azaltma ve kamu hizmetlerini sunmanýn yaný sýra devlet kapasitesini, hesap verebilirliðini ve vatandaþlarýna karþý duyarlýlýðý arttýrmada baðýmsýz gelir saðlamaktadýr.[12] Geliþmekte olan ülkelerin çoðunda asýl soru, mali alaný uzun vadede kademeli olarak geniþletme kapasitesine sahip olup olmadýklarýdýr. Kýsa vadede mali alan oluþturmak nispeten kolay görünse de asýl zorluk, hükümetlerin uzun vadeli harcama taahhütlerini ve gelirlerini saðlamak için mali alanýn sürdürülmesinde yatmaktadýr. Dolayýsýyla, ülkelerin kalkýnma harcamalarýný sürdürülebilir bir þekilde arttýrmak ve politika hedeflerine ulaþmak için mali alanlarýný artýrmak için yeterli gelirleri harekete geçirmeleri gerekmektedir. Bununla birlikte, ayný zamanda verimli ve etkili harcama yapma zorunluluðuyla da karþý karþýyadýrlar.[13]

Etkin bir vergi idaresi, en az iki nedenden dolayý büyük öneme sahiptir. Ýlki; gelir tahsilatlarýnda artýþa yol açmasý ikincisi ise; tüm sürdürülebilir kalkýnma amaçlarý (SKA)nýn elde edilmesinde kritik öneme sahip olan hükümete olan güveni arttýrmasýdýr. Ýyi yapýlandýrýlmýþ bir vergi sistemi olsa bile, etkin bir vergi idaresi olmadan gelir artýþý saðlanamayacaktýr.[14]

SKH'lerinde açýk olarak vergi hedefi olmamakla birlikte, vergilendirmenin 'istediðimiz dünya' vizyonunu çerçeveleyen amaçlara ulaþmada mevcut araçlar arasýnda görülmektedir.  Vergilendirmenin ve SKH'lerinin eþleþtirilmesinin ya da baþarýsýnýn ölçülmesi konusunda tek taraflý bir anlaþma olmamakla birlikte, bunun önemi tanýnmakta ve uluslararasý toplum vergilendirmede boþluklarýn engellenmesi yönünde çalýþmaktadýr.[15]

Vergilendirme, 17 SKH'nin 10'unda önemli bir faktördür. Vergilendirme konusunda ilerleme kaydedilmesi, SKH'lerinin baþarýlmasý için hayati öneme sahiptir. Vergiler ve SKH'leri arasýndaki baðlantý dört yolu izlemektedir[16]:

(1) Vergiler, SKH’ni destekleyecek devlet faaliyetlerini finanse eden fonlarý oluþturur. Hedef 8 ve Hedef 17.

 (2) Vergilendirme eþitliði ve ekonomik büyümeyi etkiler. Hedef 5, Hedef 7, Hedef 10 ve Hedef 12.

(3) Vergiler, saðlýk sonuçlarý, cinsiyet eþitliði ve çevre ile ilgili etkileri olan, insanlarýn davranýþlarýný ve seçimlerini etkiler: Hedef 3, Hedef 4, Hedef 13.

(4) Adil ve adaletli vergi, vergi mükelleflerinin devlete olan güvenini arttýrýr ve kalkýnmanýn temelini oluþturan sosyal sözleþmeleri güçlendirir: Hedef 16.

 

Lustig (2018)[17] SKH'ne ulaþýlmasýnda gereksinim duyulan mali kaynaklarýn önemli bir bölümünün ulusal kaynaklardan gelmesinin beklendiðini belirttiði ve 29 düþük ve orta gelirli ülke için mali etki analizi yaptýðý çalýþmasýnda; maliye politikasýnýn, gelir eþitsizliðini açýkça düþürdüðü halde, yoksulluðu azaltmada ayný etkiyi göstermediðini ortaya koymuþtur. Dolayýsýyla analiz kapsamýndaki ülkelerde, yoksullar, temel olarak tüketim vergileri nedeniyle mali sistem tarafýndan daha da yoksullaþmaktadýr. Yazara göre bu istenmeyen sonucu önlemek (veya en azýndan azaltmak) için hükümetlerin, vergi yükünü kimin taþýdýðý ve transferlerden ve sübvansiyonlardan kimin yararlandýðý konusunda kapsamlý bir analiz yapmalarý ve yoksulluðu en aza indirecek þekilde yerel kaynaklarý arttýrmalarý gerekir. Yine, Gaspar vd[18], 1965'ten 2011'e kadar 139 ülkeyi kapsayan, 1800'den 1980'e kadar 30 ileri ekonomi için iki ayrý tarihsel bir veritabaný kullanarak büyüme ve kalkýnmayý saðlamada vergilerin milli gelire oranýnýn asgari bir sýnýrýndan bahsetmenin mümkün olduðunu belirtmiþlerdir. Buna göre vergi gelirlerinin GSYÝH’ye oranýnýn yüzde 15’inin altýnda olan ülkelerin temel devlet iþlevlerini finanse etmekte zorluk çektiðini vurgulamýþlardýr. Long ve Miller[19] ise, sürdürülebilir kalkýnma hedeflerinin, yerel kaynak mobilizasyonundaki bir artýþla iliþkilendirilmesinin her ne kadar prensip olarak iyi bir fikir olarak görünse de yoksul ülkelerde çok fazla vergi almaya çalýþmanýn, özel yatýrýmlarý engelleyebilmesi açýsýndan oldukça riskli olacaðýna vurgu yapmýþlardýr. Bu tür ülkelerde vergi ve harcama politikalarý progresif olmaktan ziyade regresifdir. Uluslararasý toplum, daha fazla vergi geliri yerine, daha iyi vergi sistemleri için destek vermeyi önceliklendirilmediði sürece, daha fazla vergilendirmeye baðlý olumsuz sonuçlarýn olmasý muhtemeldir.

1986 BM Kalkýnma Hakký Deklarasyonu, devletlerin, insan refahýný eþit derecede iyileþtiren ulusal kalkýnma politikalarý oluþturmalarý gerekliliðini içerir. Adaletli ve adil merkezli bir geliþime ulaþmak için vergi sistemlerinin ilerici, þeffaf, hesap verebilir ve etkili olmasý gerekir. Orantýsýz olarak ücretlerin vergilendirilmesini ve tüketim vergilerini öne çýkaran vergi sistemleri, vergi yükünü yoksul kesime doðru kaydýrmýþ olacak ve böylece Deklarasyonun adaletli kalkýnmaya yönelik ulusal ve uluslararasý politika ve þartlara uygunluðunu yerine getiremeyecektir.[20]

 

 2010 yýlýnda Avrupa Komisyonu’nun Ekonomik ve Sosyal Komite’ye yönelik yayýnladýðý tebliðde[21], AB'nin geliþmekte olan ülkelere deðiþen uluslararasý bir ortamda iç kaynak mobilizasyonunu geliþtirmek amacýyla verimli, adil ve sürdürülebilir vergi sistemleri ve idareleri oluþturmada yardýmcý olabileceði yollarý önererek vergi ve kalkýnma politikalarý arasýndaki sinerjileri geliþtirmeyi amaçladýðý vurgulanmaktadýr.

 

        Vergilendirme ve kalkýnma arasýndaki iliþkinin ele alýndýðý ana forumlardan biri, Addis Ababa'daki BM 2015 Kalkýnma Finansmaný Konferansý’dýr. Konferansýn sonucunda (Addis Ababa Eylem Gündemi 75 olarak bilinen), geliþmekte olan ülkelerde iç kaynak seferberliðinin iyileþtirilmesi ve vergi sistemlerinin modernleþtirilmesinin aciliyetini kabul edilmiþtir. Bu konferansýn ardýndan, BM Sürdürülebilir Kalkýnma Zirvesi, “Dünyamýzý Dönüþtürmek: 2030 Sürdürülebilir Kalkýnma Gündemi” baþlýklý 2015 Sürdürülebilir Kalkýnma Gündemi'ni ve 17 SKH’ni (2015 sonrasý kalkýnma gündemi) kabul etmiþtir.[22] Yeni gündem, yerel kamu maliyesinin, temel kamu mal ve hizmetlerinin saðlanmasýnda ve diðer finansman kaynaklarýnýn harekete geçirilmesinde hayati rolünü kabul ederek ülkelerin yurtiçi gelir mobilizasyonunu artýrma, etkili, hesap verebilir ve þeffaf kurumlar geliþtirme ve sürdürülebilir borç yönetimini saðlama ihtiyacýný özellikle dikkate almaktadýr.[23] Bu çerçevede Daha Fazla Toplayýn (Collect More) yaklaþýmý iki kavrama dayanmaktadýr:

1.Optimal vergi politikasý ile mevcut vergi politikasý arasýndaki boþluðu kapatmak. Odak noktasý; uygun olduðu durumlarda vergi tabanýný geniþletmek, boþluklarý kapatmak ve vergi kaçakçýlýðýný önlemek için vergi politikalarý;

2. Mevcut vergi politikasý ile gerçekte toplanan vergi arasýndaki vergi uyum farkýný kapatmak. Odak noktasý; vergi idaresinin etkinliðini arttýrmak, gönüllü vergi uyumunu güçlendirmek, iyi vergi yönetiþimi ve vergi kaçakçýlýðý ve yasadýþý mali akýþlarla mücadele etmektir.

 

Daha Ýyi Harcayýn (Spend Better) yaklaþýmý ise, yerel kamu maliyesinin eþit derecede ilgili yönlerini kapsar. Kamu harcamalarý yönetimi, gelirlerin etkin ve etkili bir þekilde kamu mallarýna ve hizmetlerine dönüþtürülmesine yol açacak kritik çýktý sürecidir. Vergilemenin daðýlým üzerine etkileri, yalnýzca kamu harcamalarýyla birlikte anlamlý bir þekilde deðerlendirilebilir. Kamu harcamalarýnýn verimliliðini, þeffaflýðýný ve hesap verebilirliðini arttýran iyi bir kamu harcama yönetimi ile, ayný miktarda finansal kaynakla daha fazla ve daha iyi kamu mallarý ve kamu hizmetleri saðlanabilir.[24] Bu nedenle, yerel kaynak mobilizasyonunu güçlendirmek yalnýzca gelir artýrma meselesi deðildir: ayný zamanda kapsayýcýlýðý teþvik eden, iyi yönetiþimi teþvik eden, toplumun gelir ve servet eþitsizlikleri konusundaki endiþelerine cevap veren ve sosyal adaleti destekleyen bir vergi sistemi tasarlamakla da ilgilidir.[25] Sürdürülebilir Kalkýnma Hedefleri ile “kapsayýcý büyüme”, “paylaþýlan refah” ve “çok boyutlu eþitsizlikler” kavramlarý ön plana çýkmýþtýr ve SKH’leri ülkeler arasýnda ve ülke içinde eþitsizliðin azaltýlmasýný tek baþýna bir amaç olarak ayýran, geride kimseyi býrakma amacýný açýkça hedeflemektedir (hedef 10).[26]

 

Vergilendirme, SKH'lere yapýlan yatýrýmlar için fon oluþturmanýn yaný sýra, kapsayýcý ve sürdürülebilir kalkýnmayý baþka þekillerde de teþvik edebilir. Örneðin, cinsiyete daha fazla duyarlý vergi politikalarý, toplumsal cinsiyet eþitliði ve tüm kadýnlarýn ve kýzlarýn güçlendirilmesi konusunda SKH 5'in elde edilmesine yardýmcý olabilir. Vergilendirme yoluyla cinsiyet eþitliðini etkilemek için birçok güçlü araçtan biri, küçük ve orta ölçekli iþletmeler (KOBÝ) ile ilgili vergi politikalarýdýr, çünkü çoðu geliþmekte olan ülkede kadýnlar, küçük ve orta ölçekli iþletmelerde ve en düþük ücret seviyelerinde çalýþmaktadýrlar.[27]

 

Vergilendirmeyi SKH'lerin baþarýsý ile iliþkilendiren bir dizi teklif, 2015 yýlýndan itibaren ileri sürülmeye baþlanmýþtýr. Örneðin; Dünya Bankasý, dünya çapýnda üç kat daha fazla tütün vergisinin SKH'lerin karþýlanmasýnda “kilit” bir rol oynamasýný tavsiye etmektedir. Benzer þekilde BM, her türlü yasadýþý finansal akýþý da içeren “vergi suçlarý” ile mücadele etmenin SKH'leri karþýlamak için “çok önemli” olduðunu açýklamýþtýr.[28] Yine, Krenek ve Schratzenstaller [29] birçok AB ülkesinde servet eþitsizliðinin artmasýnýn, uzun zamandýr kamu maliyesi ve vergilendirme literatüründe sadece marjinal bir rol oynamýþ servet vergilerine olan ilgiyi artýrdýðýný belirtmektedirler. Çalýþmalarýnda servet vergilerinin, sürdürülebilir kalkýnmanýn özellikle ekonomik, sosyal ve / veya kurumsal / kültürel boyutlarýna katkýda bulunabilecek bir potansiyele sahip olduðunu vurgulamaktadýrlar. Bu baðlamda, ekonomik verimlilik ve sosyal içerme açýsýndan olumlu sürdürülebilirlik özellikleri göz önüne alýndýðýnda, bir Avrupa net servet vergisi, AB bütçesini finanse etmek için sürdürülebilirlik odaklý vergiye dayalý öz kaynaklar için ilgi çekici bir aday olarak önerilmektedir.

3- SÜRDÜRÜLEBÝLÝR VERGÝ POLÝTÝKASI

2008 krizi ve sonrasýnda iktisatçýlar arasýnda birbiriyle iliþkili iki ana konuya odaklanan temel bir yaklaþým ortaya çýkmýþtýr: Birincisi; ekonomik, sosyal ve çevresel sürdürülebilirliði saðlamak ve iyileþtirmek için alternatif kavramlar geliþtirmek. Ýkincisi ise, bir ekonominin refahýný tanýmlamak ve ölçmek için geleneksel yaklaþýmýn yerine; ekonomik, sosyal ve ekolojik yönleri ve göstergeleri dikkate alan geniþ bir yaklaþýmla GSYÝH'nýn istikrarlý bir þekilde büyümesini saðlamak.[30] Bu baðlamda, “sürdürülebilir vergi politikasý yaklaþýmý”ný, Avrupa Birliði’nin yeni büyüme stratejisini yansýtan bir kavrayýþ olarak ele almak yerinde olacaktýr.

 

Sürdürülebilirlik literatürü; ekonomik, sosyal, çevresel ve kurumsal alanlara iliþkin bir neslin ihtiyaçlarýnýn azaltýlmasý için bir araç olarak vergileri nadiren dikkate almaktadýr. Mevcut vergilendirme literatürü, “adil vergilendirme” veya “vergilendirmede eþitlik” gibi terimlerle ilgilenir. Ancak sürdürülebilirliðin tüm bileþenlerini yeterince ele almaz[31]. Genel olarak kamu maliyesinin ve özellikle vergi sistemlerinin kalitesi ile ilgili mevcut akademik ve politik tartýþmalarda sürdürülebilirliðin yönleri sistematik olarak dikkate alýnmamaktadýr. Ekolojik ve sosyal/eþitlik hususlarý tamamen ihmal edilmemekte, vergi sistemlerinin tasarýmýnda rehberlik eden amaç ve hedeflerin hiyerarþik düzeninde daha düþük önceliðe sahip görünmektedir. Ayrýca, ekonomik büyümenin (sosyal ve çevresel) “kalitesi” hiçbir rol oynamamaktadýr.[32]

 

Sürdürülebilirlik ve vergi politikasý arasýndaki iliþki, Stahel[33] tarafýndan ele alýnmýþtýr. Çalýþmasýnda, insan emeði - iþ - dahil olmak üzere yenilenebilir kaynaklarýn vergilendirilmesi yerine, yenilenemez kaynaklarýn vergilendirilmesini içeren, sürdürülebilirlik ilkelerine dayanan bir vergi sistemine geçiþin bir kaldýraç etkisi yaratarak döngüsel bir ekonomiye geçiþi hýzlandýrabileceðini savunmaktadýr.

 

Schratzenstaller ise, toplam vergi yükünün, bir vergi sisteminin sosyal ve çevresel etkileri hakkýnda herhangi bir gösterge ve bir vergi sisteminin potansiyel ekonomik etkileri hakkýnda herhangi bir özel bilgi vermediðini belirttiði çalýþmasýnda; vergi sistemleri göstergelerinin sürdürülebilirlik özelliklerini, vergi yükünün (GSYÝH’nin ötesinde yaklaþýmýna benzer bir þekilde) ötesinde iyileþtirme çabalarý baðlamýnda ele almanýn gerekli olduðunu vurgulamaktadýr. Bu vurgu, birkaç amaç için gereklidir. Ýlk olarak, bir vergi sisteminin genel sürdürülebilirliðini belirli bir zamanda ve uluslararasý bir karþýlaþtýrmayla deðerlendirmek gerekir. Ýkinci olarak, bir vergi sistemindeki belirli sürdürülebilirlik açýklarýnýn belirlenmesine yardýmcý olmalýdýr. Üçüncüsü, sürdürülebilir bir vergi sistemine giden yolda zaman içindeki ilerlemeyi ölçmek için göstergelere ihtiyaç vardýr. Dördüncüsü, teþvik edici etkilerin ve bireysel vergilerin veya tüm vergi sistemlerinin etkileri, sürdürülebilirliðin tüm veya seçilen boyutlarýný kavrayabilmesine yardýmcý olmalýdýr. Beþinci olarak, göstergeler sadece politika yapýcýlara ve paydaþlara deðil, ayný zamanda kamuya yönelik önemli bir iletiþim aracýdýr. Genel olarak, tüm vergi sistemlerinin karmaþýklýðýný kavramaya ve toplam vergilerin etkilerini deðerlendirmeye çalýþýrken üç sürdürülebilirlik boyutunu hesaba katmak için bir dizi gösterge geliþtirmek yararlý olacaktýr[34]. Dolayýsýyla sürdürülebilir vergi sistemini, sürdürülebilir kalkýnmanýn tüm bileþenleri kavrayabilecek, sürdürülebilir kalkýnma amaçlarýna ulaþýlmasýný kolaylaþtýracak mekanizmalara sahip bir politika olarak tanýmlamak mümkündür.

 

Ekonomik olarak sürdürülebilir bir vergi sistemi, hükümet faaliyetlerini finanse etmek için yeterli gelir saðlamalý, genel olarak ekonomik kararlar için olumsuz teþviklerden kaçýnmalý, istihdam engellerini en aza indirmelidir. Finansal sistemin dengelenmesine katkýda bulunmalý ve en önemlisi, uyum maliyetleri ve vergi tahsilat maliyetleri mümkün olduðunca düþük tutmalýdýr. Çevresel olarak sürdürülebilir bir vergi sistemi, iklim deðiþikliðine ve çevre tahribatýna katkýda bulunan tüketim ve üretim faaliyetlerini caydýrdýðý gibi, enerji geçiþini de teþvik etmelidir. Sosyal olarak sürdürülebilir bir vergi sistemi, gelir ve servet daðýlýmýndaki eþitsizliði azaltmalý ve eþit fýrsatlara eriþime katkýda bulunmayý amaçlamalýdýr. Bu amaca uygun olarak, cinsiyet eþitsizliklerinin azaltýlmasýna katkýda bulunmalýdýr[35].

 

Nerudova vd. [36], vergilemenin sürdürülebilirlik ile iliþkisinin çaðdaþ literatürde sýklýkla kullanýlmadýðýný; hatta, “vergi sürdürülebilirliði”ne iliþkin ana akým literatürde herhangi bir tanýma rastlanmadýðýný belirttikleri çalýþmalarýnda, sürdürülebilir ekonomik sistemlerin teorik varsayýmlarýný ve Avrupa yeni büyüme yolu stratejisini yansýtan sürdürülebilir bir vergi sistemi tanýmýný önermiþlerdir.

 

Nerudova vd.,[37], sürdürülebilir vergi sistemini, gelecek neslin sýnýrlarýný zorlamadan mevcut neslin ihtiyaçlarýný karþýlamak için bir ülkenin temel dayanaklarýnýn sürdürülebilirliðine katkýda bulunan bir vergi sistemi olarak tanýmlamaktadýrlar. Alternatif olarak, sürdürülebilir vergi sisteminin, ekonomik birimlerin Brundtland’ýn tanýmý anlamýnda sürdürülebilir davranýþýný tahrip etmeyen bir vergi sistemi ve buna yönelik vergiyle ilgili yasal önlemler ve finansal araçlar sistemi olarak da görülebileceðini vurgulamýþlardýr. Vergi sisteminin dört bileþen (ekonomik, sosyal, çevresel ve kurumsal) açýsýndan sürdürülebilir kalkýnmayý etkilediði varsayýmýna dayanarak, vergi sisteminin; ekonomik, sosyal ve çevresel bileþenler üzerinde doðrudan bir etkisi olacaðýný; kurumsal bileþenin ise, modelde özel bir role sahip olduðunu vurgulamýþlardýr. “Avrupa 2020 stratejisi”[38]nin temel hedeflerine uygun olarak, ekonomik bileþen; büyüme potansiyelini kapsar ve AB Yeni Büyüme Yolu Stratejisi’nin yönlerini vurgular. Akýllý büyüme potansiyeli, bilgi odaklý ekonomi, sürdürülebilir yatýrým faaliyeti, mali sürdürülebilirlik ve borçluluk gibi konularla ilgilenir. Buna paralel olarak, sosyal bileþen; istihdam, sosyal uyum, yoksulluk ve nüfus artýþýný; çevresel bileþen ise iklim deðiþikliði, yeþil inovasyon, emisyonlar, yenilenebilir enerji, enerji tasarrufu ve atýk önleme konularýný kapsamaktadýr. Son olarak, vergi sisteminin modelde ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarý etkilediði varsayýlýrken, kurumsal bileþen, vergi sisteminin iþleyiþini belirleyen faktörleri ve dolayýsýyla yukarýda belirtilen üç sütun üzerindeki etkisini içermektedir. Vergi tahsilâtýnýn etkinliði, vergilendirmenin uygunluk maliyetleri, idari yükün kapsamý ve vergi moral teþvikleri kurumsal sütunun bileþenlerini oluþturmaktadýr. Nerudova vd.[39], cinsiyet eþitliði konusunun AB büyüme stratejilerinin mevcut önceliði olduðu konusunda Avrupa 2020 Stratejisi’nin toplumsal cinsiyet boyutuna atýfta bulunarak; toplumsal cinsiyet eþitliðinin beþinci bileþen olarak endekse dahil edilmesinin, vergilendirmenin yeniden daðýtým etkisinin, kadýnlar ile erkekler arasýnda ücretli ve ücretsiz çalýþmanýn hane içindeki daðýlýmýnýn eþitlenmesi ve eþit iþgücüne katýlýmý güçlendirilmesi açýsýndan sürdürülebilirliðe katkýsýný yansýtmasý gerekliliðini vurgularlar. Vergi sisteminin, toplumsal cinsiyet eþitliði sürdürülebilirliðine etkisi açýsýndan Litvanya en yüksek deðer olan 0.69'a ulaþmaktadýr, bu da temel olarak cinsiyet eþitliði alanýnda sürdürülebilirliðe katkýda bulunan vergi önlemlerinin % 69'unun Litvanya'da kabul edildiði anlamýna gelmektedir. Kavramýn, beþinci bileþen olarak toplumsal cinsiyet eþitliði bileþeni ile güçlendirilmesi, genel vergi sürdürülebilirlik endeksini biraz deðiþtirmektedir.

 

Janova vd.[40] ise, benzer þekilde vergi sürdürülebilirliði kavramýný ele alýrken, Brundtland Raporu’nu temel almaktadýr. Bu nitel kavramý ölçmek için, Sürdürülebilir Vergi Endeksi’ni (SVE) tanýmlamýþlar ve vergi sisteminin sürdürülebilir olmasý için þartlarý ve endeks eþiklerini belirlemiþlerdir. Yazarlara göre sürdürülebilir vergi kavramý; vergi sisteminin ekonomik, sosyal, çevresel ve kurumsal yapýlarýnýn ekonominin uzun vadeli iþleyiþini nasýl etkilediðini ortaya çýkarmayý amaçlamaktadýr. SVE'nin amacý, yetkililer tarafýndan politika ve karar verme için kaliteli destek saðlamak ve (i) ülkelerin göreli kýyaslamalarý ve (ii) vergi sürdürülebilirliðinin kesin deðerlendirmeleri hakkýnda bilgi saðlamaktýr.

Pirlot[41], SKH’lerinin Brundtland Raporu’yla ayný mantýða dayanýp, sürdürülebilir kalkýnmanýn üç ayný boyutunu kapsasa da toplumsal cinsiyet eþitliði gibi Brundtland Raporu’nda açýkça belirtilmeyen hedefleri de içerdiðini belirttiði makalesinde, vergi sistemlerinin, SKH'lerinin baþarýsýný destekleyebilecek ve/veya baltalayabilecek dolaylý ve doðrudan etkilerini incelemiþtir. Ülkeler, SKH'lerle uyumlu politika hedeflerine ulaþmak için vergi geliri tahsis ederse, vergi sistemi SKH'lerini destekleyecektir. Aksine, eðer devletler baþka hedefleri öncelerlerse veya yetersiz gelir saðlarsa, vergilendirme SKH'lerin baþarýsýný baltalayabilir.

Vergi politikalarý sürdürülebilir ekonomik kalkýnmayý desteklemek, eþitsizliði azaltmak ve kapsayýcý büyümeyi desteklemek için tasarlanmalýdýr. Ek olarak, vergi politikalarý esnek olmalý ve faaliyet gösterdikleri mali ortam olarak sosyo-ekonomik deðiþimlere ayak uydurabilmelidir.[42]

Genel bir deðerlendirme yapýldýðýnda, maliye politikasýnýn sürdürülebilir kalkýnmayý saðlamada anahtar bir politika olduðu; bu çerçevede sürdürülebilir kalkýnma amaçlarýna ulaþmada yeterli gelir saðlamanýn yanýnda, dezavantajlarý gruplarý da kapsayacak þekilde yeniden daðýlýmda gelir eþitsizliklerini azaltan, fýrsat eþitliðine ve çevresel sürdürülebilirliðe katký yapan bir vergi politikasýnýn öneminin giderek daha da belirginleþtiði ifade edilebilir.

SONUÇ

Vergi politikasý, günümüzde yaþanan gerek küresel gerekse ülkesel sorunlarýn çözüme kavuþturulabilmesinde kullanýlabilecek en önemli politika araçlarýndan birini oluþturmaktadýr. Gelinen noktada, sürdürülebilir kalkýnma bileþenlerini kavrayacak ve sürdürülebilir kalkýnma amaçlarýna ulaþýlmasýný mümkün kýlacak vergi politikalarý oluþturabilmek giderek daha önemli hale gelmektedir.

 

Sürdürülebilir kalkýnma kavramýnýn çok boyutlu ve dinamik bir yapýya sahip olmasý, sürdürülebilir kalkýnma amaçlarýna ulaþmada uygulanacak politikalarýn etkinliði ölçebilmek açýsýndan çeþitli zorluklar yaratmaktadýr. “Sürdürülebilir vergi politikasý” kavramý ve “sürdürülebilir vergi endeksi”, vergi politikasý açýsýndan bu zorluðu aþmaya yönelik önemli bir adým olarak görülmelidir. Bu baðlamda, vergi politikalarý sürdürülebilir ekonomik kalkýnmayý desteklemek, eþitsizliði azaltmak ve kapsayýcý büyümeyi desteklemek için tasarlanmalýdýr.

 

Etkinlik-adalet ikilemi ekseninde önceliðin daha çok etkinliðe verilmesinin ve buna baðlý olarak vergi politikalarýnýn ekonomik amaçlar için öncelenmesinin yarattýðý eþitsizlik, yoksulluk, dýþlanma ve çevresel tahribat, küresel düzeyde kalkýnmanýn önünde yeni engeller yaratmaktadýr. Bu çerçevede, yeni küresel kalkýnma hedeflerine uygun politika karmasýnýn oluþturulmasýnda sürdürülebilir vergi politikasý yaklaþýmý önemli bir aþamayý oluþturmaktadýr. Sürdürülebilir vergi politikasý, vergilerin ekonomik amaçlarýný geri plana itmek anlamýna gelmemekle birlikte, sürdürülebilir kalkýnmanýn diðer bileþenleri olan sosyal ve çevresel amaçlarýn da en az ekonomik amaçlar kadar önemli olduðunu vurgulamaktadýr.

 

KAYNAKÇA

EUROPEAN COMMISSION. (2010). Communication From The Commission to the Eurpean Parliament, The Council and the European Economic and Social Committee, Tax and Development Cooperating with Developing Countries on PromotingGood Governance in Tax Matters,{SEC(2010)426}. (https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/docs/body/com(2010)163_en.pdf). Eriþim tarihi:05 Aralýk 2019.

 

EUROPEAN COMMISSION. (2015). “Collect More, Spend Better Achieving Development in an Inclusive and Sustainable Way”,  Staff Working Document, October, Luxembourg: Publications Office of the European Union, (https://ec.europa.eu/europeaid/sites/devco/files/swd-collect-more-spend-better.pdf). Eriþim tarihi: 07 Aralýk 2019.

 

GASPAR, V., JARAMILLO, L., WINGENDER, P. (2016). “Tax Capacity and Growth: Is there a Tipping Point?,” IMF WP, No. 16. (https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2016/wp16234.pdf). Eriþim tarihi: 17 Kasým 2019.

 

ICC (2018). International Chambers of Commerce (ICC) Position Paper on Tax and the United Nations’ Sustainable Development Goals, (https://www.iccwbo.be/wp-content/uploads/2018/02/icc-position-paper-on-tax-and-the-un-sdgs.pdf). Eriþim tarihi: 07 Aralýk 2019.

 

ÝKV (2014). Avrupa 2020 Stratejisi, Ýktisadi Kalkýnma Vakfý Yayýnlarý, Yayýn No: 269, Ýstanbul.

 

JANOVÁ, J., HAMPEL, D., NERUDOVÁ D. (2019). “Design and Validation of a Tax Sustainability Index”. European Journal of Operational Research 278, 2019, pp. 916–926.

 

KAYNAK, M. (2014). Kalkýnma Ýktisadý, Beþinci Baský, Gazi Kitabevi, Ankara.

 

KRENEK, A.ve SCHRATZENSTALLER, M. (2017). “Sustainability-oriented Future EU Funding: A European Net Wealth Tax. FairTax Working Paper Series, No.10, (https://umu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1112261/FULLTEXT01.pdf). Eriþim tarihi: 07 Aralýk 2019.

 

LONG, C. ve MILLER, M. (2017). “Taxation and the Sustainable Development Goals Do Good Things Come to Those Who Tax More?”. ODI Briefing Note. (https://www.odi.org/sites/odi.org.uk/files/resource-documents/11536.pdf). Eriþim tarihi: 15 Aralýk 2019.

 

LUSTIG, N. (2018). “The Sustainable Development Goals (SDGs), Domestic Resource Mobilization and the Poor”. CARI, CIPPEC, T20. (https://t20argentina.org/wp-content/uploads/2018/07/Lustig_Policy-Brief_T20ARG_2018-1.pdf. Eriþim tarihi: 09 Aralýk 2019.

                                                                                                                   

NERUDOVÁ, D., HAMPEL, D., JANOVA, J., DOBRANSCHI, M., ROZMAHEL, P. (2019a). “Tax System Sustainability Evaluation: A Model for EU Countries”. Intereconomics, pp.138-141., DOI: 10.1007/s10272-019-0811-6. (https://www.ceps.eu/wp-content/uploads/2019/05/138-141-Forum-Hampel.pdf). Eriþim tarihi: 11 Kasým 2019.

 

NERUDOVÁ, D, JANOVA, J.,, HAMPEL, D, DOBRANSCHI, M, ROZMAHEL, P., (2019b). “Sustainability of the Taxation System in the EU: A Proposal of an Evaluation Model”. Ref. Ares(2019)136035028/02/2019. (https://ec.europa.eu/research/participants/documents/downloadPublic?documentIds=080166e5c1f6e730&appId=PPGMS). Eriþim tarihi:27 Aralýk 2019.

 

OECD (2008). Sustainable Development: Linking Economy, Society and Environment, OECD Insight, https://read.oecd-ilibrary.org/environment/sustainable-development_9789264055742-en#page10. Eriþim: 07.05.2019.

 

OECD (2014). “Tax Revenues As a Motor For Sustainable Development”, in Development Co-operation Report 2014: Mobilising Resources for Sustainable Development, OECD Publishing, Paris. DOI: (https://doi.org/10.1787/dcr-2014-11-en).

 

PILKE, R., ve RASANEN, P.(2018). “Practicing or Preaching? Linking Taxation and Sustainable Development in EU Foreign Policy”. 23(2) European Foreign Affairs Review, pp. 203-222. (https://www.researchgate.net/publication/327183788_Practicing_or_Preaching_Linking_taxation_and_sustainable_development_in_eu_foreign_policy). Eriþim tarihi: 05 Aralýk 2019.

 

 

PÝRÝLÝ, M. U. ve, BARBAROS, F. R. (2107).  “Türkiye’nin 2000-2015 “Binyýl Kalkýnma Hedefleri” Performansý: 2015 Sonrasý Kalkýnma Stratejisine Yansýmalarý”. Kalkýnma Ýktisadýnýn Penceresinden Türkiye’ye Bakmak, Fikret Þenses’e Armaðan, Derleyenler: Hasan Cömert, Emre Özçelik, Ebru Voyvoda. Ýletiþim Yayýnlarý. Ýstanbul.

 

PIRLOT, A. (2019). A Legal Analysis of the Mutual Interactions between the UN Sustainable Development Goals (SDGs) & Taxation (October 10, 2019). (SSRN:https://ssrn.com/abstract=3467544 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3467544). Eriþim tarihi: 12 Kasým 2019.

 

 

SCHRATZENSTALLER, M.,(2015).  “Sustainable Tax Policy: Concepts and Indicators Beyond the Tax Ratio”. Revue de l'OFCE, No:141. pp.57-77. (https://www.cairn.info/revue-de-l-ofce-2015-5-page-57.htm). Eriþim tarihi: 11 Kasým 2019.

 

SACHS, J., SCHMÝDT-TRAUB, G., KROLL, C., LAFORTUNE, G., FULLER, G.(2019). “Sustainable Development Report 2019”. New York: Bertelsmann Stiftung and Sustainable Development Solutions Network (SDSN), (https://s3.amazonaws.com/sustainabledevelopment.report/2019/2019_sustainable_development_report.pdf). Eriþim tarihi: 07 Kasým 2019.

 

SPANGENBERG, U., MUMFORD, A., DALY S., (2018). “Navigating Taxation Towards Sustainability Contradictions Between Social, Gender, Environmental, and Economic Ambitions, Obligations and Governance Capacities in European Tax Law”, Fairtax Working Paper Series, No:16.

 

STAHEL, W., R.,(2013). “Policy for Material Efficiency—Sustainable Taxation as a Departure from the Throwaway Society”. Phýlosophical Transactions of Royal the Royal Society, pp.1-19. (https://royalsocietypublishing.org/doi/pdf/10.1098/rsta.2011.0567). Eriþim tarihi: 11 Ekim 2019.

 

TOSUN, J., ve LEININGER, J., (2017). “Governing the Interlinkages between the Sustainable Development Goals: Approaches to Attain Policy Integration”. Global Challenges, Volume 1, Issue 9, pp.1-12. (https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1002/gch2.201700036). Eriþim tarihi: 07 Kasým 2019.

 

 

UN, The Right to Development and Taxation, United Nations Human Rights Office, Information Note,  https://www.ohchr.org/Documents/Issues/RtD/InfoNote_Taxation.pdf Eriþim tarihi: 07.11.2019.

 

 

UNCTAD (2018). “Achieving The Sustainable Development Goals in the Least Developed Countries”, United Nations Publication. (https://unctad.org/en/PublicationsLibrary/aldc2018d4_en.pdf). Eriþim tarihi: 17 Kasým 2019.

 

 

UNDP. (https://www.undp.org/content/dam/undp/library/corporate/brochure/SDGs_Booklet_Web_En.pdf). Eriþim tarihi: 07 Kasým 2019.

 

UNRISD Flagship Report. (2016). “Policy Innovations for Transformative Change, Implementing the 2030 Agenda for Sustainable Development”, Switzerland ISBN 978-92-9085-098-4. (http://www.unrisd.org/flagship2016). Eriþim tarihi: 07 Aralýk 2019.

 

VALDERRAMA, I., JOHANNA M., LESAGE, D., LIPS, W. (2018). “Tax and Development: The Link between International Taxation”, The Base Erosion Profit Shifting Project and The 2030 Sustainable Development Agenda, UNU-CRIS Working Paper Series, W-2018/4. (http://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/W-2018-4.pdf). Eriþim tarihi: 07 Aralýk 2019.

 

 

WCED, (1987). Our Common Future, New York: Oxford University Press, (https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf). Eriþim tarihi:07 Kasým 2019.

 

WORLD BANK (2018). “Taxation and the Sustainable Development Goals Conference Report, Platform for Collaboration on Tax”. Washington, D.C.: World Bank Group.

 

(https://www.un.org/esa/ffd/wp-content/uploads/2018/08/CRP19-The-Role-of-Taxation-and-Domestic-Resource-Mobilization-in-the-Implementation-of-the-Sustainable-Development-Goals.pdf). Eriþim tarihi: 07 Aralýk 2019.