İnsanlık tarihi, biz(ler)e; “Devleti ayakta tutan şey(ler)in ne(ler) olduğu” noktasında pek çok şey anlatmıştır. Kadîm tarih ve medeniyetimiz ile dünya medeniyet tarihleri iyice analiz edildiğinde devleti ayakta tutan şey(ler)in başında “kuvvetlerin/ erklerin” ve de bunların izdüşümünde siyasal ve sosyal bir olgu olan “verginin” geldiği görülecektir. Eski devletlerde/medeniyetlerde geçerli olan bu durum, modern hukuk devletleri için de vazgeçil(e)mez mekanizmaları arasındadır. Devletlerin ana ve doğal (yaşam) kaynakları arasında yer alan verginin yürütme organı tarafından yapılan denetimlerinin/incelemelerinin yanı sıra yargısal denetimleri noktasında tarihten günümüze ve de medeniyetler içerisinde farklı şekillerde çözüm yolları geliştirilmiştir. Modern devletlerinin vazgeçil(e)mezleri arasında yer alan erklerden biri olan yargının, vergi ve vergi denetimleri/incelemeleri noktasında bağımsız, tarafsız, kanunî ve ilkesel kararlar alması mevcut devletlerin yaşamlarını yarınlara taşımasına imkân sağlamıştır. İşbu çalışmamız, genelde modern hukuk devletlerine özelde ise Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemiyle yeni hükümet sistemini tercih eden ve yeni yüzyıla yeni anayasa çalışmalarını gündemde tutan ülkemize anayasal düzeyde katkı sağlayacak devletlerin ana kaynakları arasında yer alan verginin yürütme organı tarafından yapılan vergi denetimlerinin yanında verginin yargısal denetimlerine ışık tutacak yeni, kurumsal ve anayasal bir müesseseyi ele almakta ve de önermektedir. Anahtar Kelimeler: Malî Anayasa, Kuvvetler/ Erkler, Vergi Denetimi/İncelemesi, Yargısal Vergi Denetimi/İncelemesi, Vergitay. JEL Sınıflandırma Kodları: A10, A12, B10.