Dünya genelinde vergi gelirlerinin toplanmasýndan sorumlu olan Gelir Ýdarelerinin vatandaþlara ve mükelleflere sunduðu mükellef hizmetlerinde yüzyüze iletiþimden sýfýr iletiþime doðru bir süreç yaþanmaktadýr. Tüm dünyayý etkileyen Pandemi döneminde, Gelir Ýdarelerinin izlediði bu stratejinin ne kadar isabetli olduðu ortaya konmuþ oldu. Son yýllarda mükellefi esas alan uygulamalara baktýðýmýzda, Gelir Ýdaresinin bilgi iþlem teknolojilerini kullanarak e-vergi uygulamalarýný, internet vergi dairesi, hazýr beyan sistemi, interaktif vergi dairesi ve vergi iletiþim merkezi araçlarýný da kullanmak suretiyle mükellef hizmetleri konusunda çok önemli mesafeler kat etmiþtir. Ayrýca, kayýtdýþý ekonomiyle mücadele konusunda Vergi Ýdaresinin koordinasyonunda yürütülen eylem ve yapýlan düzenlemelere baktýðýmýzda, toplumsal olarak kayýtdýþýlýk konusunda var olan direncin gün geçtikçe azalmakta olduðu ve kayýtdýþý ekonomi oranýnýn her geçen yýl azaldýðý ve kayýtlý ekonominin büyüdüðü gözlenmektedir. Kayýtdýþý ekonomi oranýndaki her birim azalýþ, uzun vadede Gelir Ýdaresinin topladýðý vergi gelirlerini artýracaktýr. Gelir Ýdaresi tarafýndan sunulan hizmetlerin mükellefler tarafýndan adil, tarafsýz ve etkin olarak algýlanmasý ve hizmetlerle ilgili mükelleflerin beklentilerinin karþýlanmasý da son derece önemlidir.

193 sayýlý Gelir Vergisi Kanununda gelirin kapsamý içinde yer alan yedi gelir unsurundan biri olan ücret geliri, gerek vergilendirme kapsamýndaki kiþi sayýsý gerekse vergilendirme tekniði açýsýndan diðer gelir unsurlarýna göre ayrý bir yeri ve önemi bulunmaktadýr. Çünkü ücret gelirinin genel vergilendirme þekli yýllýk beyanname vermek suretiyle deðil, nakten veya hesaben hizmet erbabýna iþverenler tarafýndan ücret ödemesinin yapýldýðý anda tevkifat (kesinti) yapýlarak olmaktadýr. Vergi hukukunda bilinen ayýrma kuramýnýn gereði olarak ücret geliri emeðe dayalý olduðu için diðer gelir unsurlarýna göre bazý ayrýcalýklara sahip bulunmaktadýr. Ayýrma kuramýnýn gereði olarak ücret gelirlerine uygulanan vergi tarifesinin farklýlaþtýrýlmýþ olmasý, asgari geçim indirimi ve engellilik indirimi gibi uygulamalar mevcut olmakla birlikte, ücretlilerin vergi yükünün azaltýlmasý için hala yapýlacak birçok düzenleme bulunmaktadýr. Ancak, emeðin, sermaye gelirlerine göre daha çok vergisel teþvik ve ayrýcalýklara sahip olmasý gerekmektedir.

Uzlaþma uygulamasý ilk olarak Türk Vergi Sistemine 1963 yýlýnda girmiþtir. Ýlk halinde sadece tarhiyat sonrasý uzlaþma yer alýrken, daha sonra 1986 yýlýnda tarhiyat öncesi uzlaþma kurumu yürürlüðe girmiþtir. Vergi Ýdaresi tarafýndan mükellefler hakkýnda yapýlan tarhiyatlarda mükelleflerin idari baþvuru yollarý uzlaþma, dava açma, cezalarda indirim ve idari mercilere baþvurudur. Vergi dairesince yapýlan tarhiyatlarda mükelleflerin sýkça baþvurduðu idari baþvuru yollarýndan biri de uzlaþma talebidir. Uzlaþma hükümleri vergi idaresi ile mükellefler arasýnda, verginin tarh edilmesi ve/veya cezanýn kesilmesinden kaynaklanan uyuþmazlýklarýn, yargý organlarýna intikal etmeden çözümlenmesini saðlamaktadýr. Vergi idaresince yapýlan inceleme sonucunda ortaya çýkan fark matrah üzerinden ikmalen, re?sen veya idarece vergi tarh edilmektedir. Söz konusu tarhiyat mükellefe ihbarname ile teblið edilmekte ve ihbarnameyi tebellüð eden mükellefler yargý yoluna baþvurmadan önce, uzlaþma talebinde bulunabilmektedir. Ayrýca, tarhiyat öncesi uzlaþma ile vergi incelemesine dayanarak salýnacak vergi ve cezalarda henüz vergi salýnmadan ve ceza kesilmeden önce Ýdare ile mükellef görüþerek uzlaþma saðlayabilmektedir.

Ýþsizliðin azaltýlmasý ve istihdamýn artýrýlmasý amacýyla, 9.2.2017 tarihli Resmi Gazete?de yayýnlanan 687 sayýlý Olaðanüstü Hal Kapsamýnda Bazý Düzenlemeler Yapýlmasý Hakkýnda Kanun Hükmünde Kararname ile 4447 sayýlý Ýþsizlik Sigortasý Kanununa eklenen hükümler doðrultusunda, 1.2.2017-31.12.2017 tarihleri arasýnda iþe alýnan sigortalýlarla ilgili olarak iþverenlere belirli þartlar dahilinde sigorta primi, gelir vergisi stopajý ve damga vergisi desteði saðlanmýþ bulunmaktadýr. Çalýþmamýzýn konusunu oluþturan gelir vergisi stopajý desteði hakkýnda Maliye Bakanlýðý tarafýndan yayýnlanan 297 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliðinde gerekli açýklamalar yapýlmýþ olup anýlan teþvikten yararlanmak isteyen iþverenlerin Genel Teblið ekinde yer alan ?Ýstihdamýn Teþvikine Ýliþkin Bildirimi? doldurmalarý ve Muhtasar Beyanname ekinde vermeleri gerekmektedir.*

193 sayýlý Gelir Vergisi Kanununa (GVK) göre, iþverenler tarafýndan çalýþtýrýlan hizmet erbabýna nakden veya hesaben yapýlan ücret ve ücret kapsamýndaki ödemelerden yapýlan gelir vergisi tevkifatý genel bütçeli kuruluþlar hariç muhtasar beyanname ile beyan edilmektedir. Ücret ödemelerinde genel vergileme þekli tevkif usulü olduðundan, gelir vergisi tevkifatý gayrisafi ücret tutarýndan yasal indirimler yapýldýktan sonra yýl içinde aylýk dönemler itibariyle yapýlmaktadýr. Ücretlinin sadece bir iþverenden ücret geliri elde etmesi ve baþka bir iþverenden ücret geliri elde etmemesi durumunda, ücret gelirlerinin tevkif suretiyle vergilendirilmesinde vergi tarifesi kümülatif ücret matrahýna uygulanmak suretiyle yapýlmaktadýr. Ancak, ayný iþveren bünyesinde aylýk ödemenin dýþýnda farklý birimler tarafýndan yapýlan ek ödemeler ile ayný dönemde farklý iþverenler tarafýndan yapýlan ücret ödemelerinde vergi tarifesinin uygulanmasýnda zaman zaman tereddütler yaþanabilmektedir. Hizmet erbabýnýn yýl içinde iþveren deðiþikliði yapmasý durumunda da vergi tarifesinin uygulanmasýnda benzer sorunlar ortaya çýkabilmektedir.

Kayýt dýþý ekonomik faaliyetler azaldýkça, buna paralel olarak toplumun vergi bilinci artacak ve toplumda vergi kültürü daha da yerleþecektir. Bu kapsamda, Devletimizin hizmet kalitesini iyileþtirerek kayýt dýþý ekonomiyi azaltmaya ve vergiye gönüllü uyumu artýrmaya yönelik çalýþmalarý büyük önem taþýmaktadýr. Kiþisel olarak bireylerin de bu sürece ihbar sistemi yoluyla katký vermesi de ayný derecede öneme sahiptir. Ýhbar dilekçeleri Anayasanýn 74. maddesinde siyasi hak olarak yer alan ?Dilekçe Hakký?nýn kullanma biçimi olan 3071 sayýlý Dilekçe Hakkýnýn Kullanýlmasýna Dair Kanun hükümlerine göre verilmekte ve deðerlendirmeye tabi tutulmaktadýr. Vatandaþlar tarafýndan vergi kayýp ve kaçaðýný ihbar edenlere ödenen ihbar ikramiyesi ise 1931 tarihinde yürürlüðe giren ve 85 yýldýr aralýksýz olarak uygulanmakta olan 1905 sayýlý Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunlarýn Ýntifa Haklarýnýn ve Daimi Vergilerin Mektumlarýný Haber Verenlere Verilecek Ýkramiyelere Dair Kanun hükümlerine göre ödenmektedir.

7.12.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayýmlanan 7194 sayýlý Dijital Hizmet Vergisi ile Bazý Kanunlarda ve 375 Sayýlý Kanun Hükmünde Kararnamede Deðiþiklik Yapýlmasý Hakkýnda Kanunla, 193 sayýlý Gelir Vergisi Kanununda çok önemli deðiþiklikler yapýlmýþtýr. Gerçek kiþilerin elde ettikleri gelirin vergilendirilmesini esas alan gelir vergisi uygulamasýnda, uzun yýllar sonrasýnda vergide adalet ve eþitlik ilkesinin gereði olarak az kazanandan az çok kazanandan çok vergi alýnmasýný esas alan düzenlemeler yapýlmýþtýr. Yapýlan düzenlemelerle yýllýk beyanname veren mükellef sayýsýnýn artýrýlmasý hedeflenmiþ ve bunu yaparken de ek bir vergi konmadan mevcut istisna ve muafiyetler kaldýrýlarak veya daraltýlarak gelir vergisi mükellefiyet tabaný geniþletilmiþtir. Özellikle gelir seviyesi yüksek olmasýna raðmen beyanname vermeyen sporcular, hakemler, telif kazancý elde eden yazarlar ve sanatçýlar ile tek iþverenden ücret geliri olan ücretliler beyanname verecek mükellefler kapsamýna alýnmýþtýr. Ayrýca, yüksek gelir elde eden gelir vergisi mükelleflerine yönelik olarak da vergi tarifesine yeni bir gelir dilimi ve vergi oraný eklenerek, yüksek gelir elde edenlerin daha yüksek oranda vergiye tabi tutulmasý saðlanmýþtýr.

“Vergi mükellefleri, devletin tatil izni, hastalýk izni ve resmi izni olmayan çalýþanlarýdýr” Anonim Devletin yapmýþ olduðu kamu harcamalarýnýn temel finansman kaynaðý olan vergilerin cebri yöntemlerden ziyade gönüllü olarak ödenmesini saðlamak günümüzde vergi idarelerinin öncelikli hedeflerinden biri haline gelmiþtir. Toplumda yaþayan bireylerin vergiye gönüllü uyumunu etkileyen birçok faktör bulunmakta olup bunlarý; ahlaki, psikolojik, hukuki, kültürel, kurumsal, siyasal, yönetsel, dinsel vb. faktörler olarak sýralamak mümkündür. Vergi sistemleri oturmuþ, kayýtdýþý ekonomi seviyesi düþük ve toplumsal vergi bilinci yüksek ülkelerde mükelleflerin vergiye gönüllü uyumu da yüksek olmaktadýr. Mükelleflerin vergiye gönüllü uyumlarýný etkileyen bireysel ve toplumsal faktörler ülkeden ülkeye deðiþkenlik göstermektedir. Günümüzde, birçok ülke artýk vergi kaçýrmayý engellemek için vergiye gönüllü uyumu destekleyen uygulamalarý hayata geçirmeye baþlamýþtýr.

2017 yýlýnda 7020 sayýlý Kanunla yapýlan düzenlemeyle, 1997 model veya daha eski taþýtlarýn 31/12/2018 tarihine kadar il özel idarelerine, büyükþehir belediyelerine ve MKEK hurda müdürlüklerine teslim edilmesi halinde, tahakkuk etmiþ ve ödenmemiþ olan motorlu taþýtlar vergisi ile gecikme zammý, gecikme faizi, vergi cezalarý ve kesilen idari para cezalarýnýn terkin edileceði düzenlenmiþti. 7103 sayýlý Kanunla yapýlan deðiþiklikle anýlan madde düzenlenmesinden faydalanma süresi ve terkin edilecek motorlu taþýtlar vergisi ile gecikme zammý, gecikme faizi ve vergi cezalarýnýn kapsamý 31/12/2019 tarihine kadar uzatýlmýþ oldu. Yine mevcut olmadýðý veya motorlu taþýt olma vasfýný kaybettiði kabul edilen 2005 model ve daha eski taþýtlarýn motorlu taþýtlar vergilerinin 1/4’ünün 31/12/2019 tarihine kadar ödenmesi þartýyla, kalan vergi aslý, gecikme zammý, gecikme faizi, vergi cezalarý ve tescil plakasýna kesilen idari para cezalarý terkin edileceði düzenlenmiþtir. Ayrýca, 1997 model veya daha eski olan taþýtlarý adýna kayýt ve tescilli olan gerçek ve tüzel kiþiler bu taþýtlarýný 31/12/2019’a kadar doðrudan ihraç etmeleri veya ihracatçýlara üç ay içerisinde ihraç edilmek üzere teslim etmeleri halinde bu taþýtlara ait tahakkuk etmiþ ve ödenmemiþ olan motorlu taþýtlar vergisi ile gecikme zammý, gecikme faizi, vergi cezalarý ve kesilen idari para cezalarý terkin edilmesi saðlanacaktýr.

Ýhbar, kelime anlamý olarak, "Bildirme, bildirim, haber verme" anlamýna gelmektedir. Ayrýca, suçlu saydýðý birini veya suç saydýðý bir olayý yetkili makama gizlice bildirme, ele verme manasýna da gelmektedir. Anayasamýzýn "Vergi Ödevi" baþlýklý 73'üncü maddesine göre herkes, kamu giderlerini karþýlamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür. Ancak, uygulamada bazen mükellef olmasý gerekenler kendi istekleriyle mükellefiyetten kaçýnmaktalar, mükellef olanlar da bilerek veya bilmeyerek gelirlerini eksik beyan etmektedirler. Bu durumda, mükellef olmayarak kayýt dýþý faaliyette bulunanlar ile mükellef olup da vergi kayýp ve kaçaðýna sebebiyet verenlerin vergi idaresinin bilgisi dâhiline girmesi büyük önem taþýmaktadýr. Vergi ödeme yükümlülüðünden kaçan kiþilerin kayýt altýna alýnmasý ve eksik beyan edilen vergilerin ilave tarhýyatý ise ya idare tarafýndan re'sen tespit edilmekte veya vatandaþlar tarafýndan yapýlan ihbarlarla mümkün olmaktadýr.

Bilindiði üzere, 14.07.2004 tarih ve 5225 sayýlý Kültür Yatýrýmlarý ve Giriþimlerini Teþvik Kanunu' ile bazý kültür yatýrýmý ve giriþimleri için çeþitli teþvikler getirilmiþtir. Getirilen teþvik unsurlarý þöyledir; ? Taþýnmaz Mal Tahsisi ? Gelir Vergisi Stopajý Ýndirimi ? Sigorta Primi Ýþveren Paylarýnda Ýndirim ? Su Bedeli Ýndirimi ? Enerji Desteði Ýndirimi Konu hakkýnda hazýrlanan, "Kültür Yatýrým Ve Giriþimlerine Gelir Vergisi Stopajý, Sigorta Primi Ýþveren Payý Ve Su Bedeli Ýndirimi Ýle Enerji Desteði Uygulamasýna Dair Yönetmelik" ise 14 Temmuz 2006 tarihli Resmi Gazete'de yayýmlanmýþtýr. Söz konusu Yönetmelikle; kültür belgesi verilen yatýrým veya giriþimlere, münhasýran kültür belgeli yatýrým veya giriþimde çalýþtýracaklarý iþçi ücretlerinden gelir vergisi stopajý, sigorta primi iþveren payý ve su bedeli indirimi ile enerji desteði saðlanmasýna iliþkin usul ve esaslar belirlenmiþtir. Daha sonra Maliye Bakanlýðý, Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðý, Devlet Bakanlýðý ve Kültür ve Turizm Bakanlýðý tarafýndan hazýrlanan "Kültür Yatýrýmý Ve Giriþimlerinde Teþvik Kapsamýnda Çalýþtýrýlacak Personele Ýliþkin Usul Ve Esaslara Dair Teblið" yayýmlanmýþtýr. Son olarak, getirilen beþ teþvikten biri olan "Gelir Vergisi Stopajý Ýndirimi" hakkýnda Maliye Bakanlýðý Gelir Ýdaresi Baþkanlýðý tarafýndan hazýrlanan "1 Seri No.lu 5225 sayýlý Kültür Yatýrýmlarý ve Giriþimlerini Teþvik Kanunu Genel Tebliði" Resmi Gazete'de yayýmlanmýþ bulunmaktadýr. Bu çalýþmada, diðer teþvikler hariç tutularak, gelir vergisi stopajý indiriminin usul ve esaslarý ile teþvik kapsamýnda asgari geçim indiriminden yararlanan personelin durumu hakkýnda açýklamalar yapýlacaktýr.

Asgari geçim indirimi uygulamasýnýn usul ve esaslarý Maliye Bakanlýðý tarafýndan hazýrlanan 265 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliði ile açýklanmýþ bulunmaktadýr. Bu çalýþmada, 01.01.2008 tarihinden itibaren uygulamasý baþlayan asgari geçim indirimi uygulamasýnda ücretlilerin beyaný esas olduðundan ve bu beyanlara göre iþverenler sistemi uyguladýklarýndan, uygulamada ortaya çýkan sorunlar doðrultusunda ücretlilerin nelere dikkat etmeleri gerektiði konusunda açýklamalar yapýlacaktýr.