Finansal performans kavram� kamu idareleri a��s�ndan �nemli konulardan birisi haline gelmi�tir. 5018 say�l� kanunda yer alan ve kamusal nitelikteki harcama s�re�lerinden beklenen; kaynaklar�n�n etkili, ekonomik ve verimli kullan�lmas�, finansal performans ara�lar� ile �l��ld��nde beklenen ile ger�ekle�en aras�ndaki durumu somutla�t�rmaktad�r. Hizmet s�re�leri ba�lam�nda vatanda�a en yak�n konumda hizmet sunan ve kendilerine ait b�t�elerinde harcama yapma ve gelir elde etme serbestisi olan belediyeler i�in bu durum bir derece daha fazla �nem kazanmaktad�r. Y�r�t�len hizmetlerin kalitesi ve devaml�l�� s�rd�r�lebilir bir finansal yap� ile m�mk�n olmaktad�r. Kamu kesiminde t�pk� �zel kurulu�larda oldu�u gibi; bilan�o, gelir tablosu ve benzeri raporlardan elde edilen veriler, bu noktada �nemli ipu�lar� vermektedir. �al��mada b�y�k�ehir belediyeleri ile ilgili temel bilgiler aktar�lm��t�r. Akabinde b�y�k�ehir belediyeleri �zelinde finansal performans kavram� de�erlendirilmi� ve mevcut kanunlarla olan ili�kisi incelenmi�tir. T�rkiye�de hizmet g�steren 30 b�y�k�ehir belediyesi i�in elde edilen veriler ��nda finansal performans analizleri yap�lm�� ve konuya ili�kin genel de�erlendirmeler yap�lm��t�r.

A��klamas�	�ndir
Makale

G�R��

Büyük�ehir belediyeleri gerek nüfus gerekse idari ve mali kapasite aç�s�ndan di�er yerel yönetim birimlerine k�yasla öne ç�kan yerel idarelerdir.[1] 1982 Anayasas�’nda yer alan, büyük yerle�im yerleri için özel yönetim birimleri kurulabilece�i hükmüne dayanarak ilk olarak 1984 y�l�nda �stanbul, Ankara ve �zmir illerinde büyük�ehir belediyeleri kurulmu�tur.[2] Farkl� tarih ve dönemlerde kanun veya kanun hükmünde kararnamelerle toplamda otuz büyük�ehir belediyesi kurulmu�tur. 2019 y�l� itibariyle toplam ülke nüfusunun yakla��k olarak yüzde 77’si büyük�ehir belediyesi s�n�rlar� içerisinde ya�amakta ve ülke yüzölçümünün yakla��k yüzde 51’i büyük�ehir belediyesi s�n�rlar�nda kalmaktad�r. Çal��mada ilk bölümde büyük�ehir belediyeleri ile ilgili temel konular, düzenlemeler verilmi�tir. Ard�ndan çal��ma kapsam�nda analize konu edilecek temel veriler aktar�lm�� ve analizler yap�lm��t�r. �lgili analizler en temel finansal rasyolar üzerinden 2018 y�l� verileri dikkate al�narak yap�lm��t�r. Ard�ndan söz konusu analiz sonuçlar�na ek olarak büyük�ehir belediyelerin genel bütçe dengeleri ile ilgili tamamlay�c� ve destekleyici bilgiler aktar�lm��t�r.

1-BÜYÜK�EH�R BELED�YELER� HAKKINDA GENEL ÇERÇEVE

Büyük�ehir ya da di�er ad�yla metropoliten kent kavram� sosyo-ekonomik, fiziksel ve co�rafi büyüklük ve de yasal bir tasarrufla olu�turulmu� yerel yönetim modelidir.[3] 5216 say�l� Büyük�ehir Belediye Kanunu’nda “Büyük�ehir belediyesi: S�n�rlar� il mülki s�n�r� olan ve s�n�rlar� içerisindeki ilçe belediyeleri aras�nda koordinasyonu sa�layan; idarî ve malî özerkli�e sahip olarak kanunlarla verilen görev ve sorumluluklar� yerine getiren, yetkileri kullanan; karar organ� seçmenler taraf�ndan seçilerek olu�turulan kamu tüzel ki�isi” olarak tan�mlanm��t�r. Kanunda yer alan tan�mdan yola ç�k�ld��nda büyük�ehir belediyesi il mülki s�n�rlar�n tamam�ndan sorumlu olarak ilçe belediyelerini koordine eden ve bir nevi ölçek ekonomisinin yürütücüsü olan yap� olarak tan�mlanabilir.

Türkiye’de ilk büyük�ehir belediyeleri 1984 y�l�nda kurulmu�sa da büyük kentlerde farkl� bir yap� olu�turma aray�� 1960’lara kadar uzanmaktad�r. Büyük �ehirlerde özellikle 1950’li y�llarda ya�anan göç durumu ve kurumsal düzeyde hizmet üretme kapasite ihtiyac� 1980’li y�llara kadar süregelen bir aray��a neden olmu�tur.[4] Büyük �ehirlerde nüfusun toplanmas� ve yerle�im alanlar�n�n ilin geneline yay�lmas� altyap� ve kentsel nitelikteki hizmetlerin de göç alan bölgelere kayd�r�lmas� gereksinimine yol açm��t�r. Devam eden bu sorunlar 1984 y�l�nda ilk büyük�ehir belediyeleri kurulana kadar merkezi yönetim taraf�ndan giderilmeye çal��lm��t�r.[5] Büyük�ehir belediyesi yap�s�n�n ilk örne�i niteli�indeki yap�lanma 1930 y�l�nda ç�kar�lan 1580 say�l� kanunda �stanbul ilindeki belediye yap�s� için söylenebilir.[6] �l özel idaresi ve belediyenin birle�tirildi�i bu yap�da, merkezi yönetimce atanan vali ayn� zamanda belediye ba�kan� olarak görev yapmaktayd�. Belediye meclisi ise seçilmi� ki�ilerden olu�maktayd�.

1956 y�l�na kadar devam eden bu yap� daha sonra de�i�tirilmi� ve �stanbul ili di�er belediyelerle ayn� statüye geçirilmi�tir. 1970’li y�llarda �stanbul ilinin yerel yönetim yap�s�na bak�ld��nda merkezdeki 14 ilçeden sorumlu �stanbul Belediyesi’nin yan� s�ra ilin genelinde 27 belediye daha bulunmaktayd�. Bu parçal� durum imar, altyap� gibi hizmetlerin yürütülmesinde karma��kl��a yol açmaktayd�.[7] Büyük�ehir belediyelerine yönelik ilk yasal düzenleme ve dayanak 1982 Anayasas�’n�n 127. Maddesinde yer alan “Büyük yerle�im merkezleri için özel yönetim biçimleri getirilebilir.” hükmüdür.[8] 1984 y�l�nda 3030 say�l� Büyük�ehir Belediyelerinin Yönetimi Hakk�nda Kanun Hükmünde Kararnamenin De�i�tirilerek Kabulü Hakk�nda Kanun ile �stanbul, Ankara ve �zmir illerde büyük�ehir belediyesi yap�s� olu�turulmu�tur. A�a��da yer alan tabloda görülece�i üzere 1984 y�l� sonras�nda farkl� dönemlerde ç�kar�lan kanun veya kanun hükmünde kararnamelerle say�s� 30’u bulan büyük�ehir belediyesi kurulmu�tur. Büyük�ehir belediyeleri son olarak 2014 y�l�nda ç�kar�lan 6360 say�l� yasa ile getirilen hükümler çerçevesinde belirlenmi� mevzuata uygun olarak hizmetlerini yürütmektedir.

Tablo 1:Büyük�ehir Belediyesi Kurulu� Tarihleri

Tarih	Mevzuat	�l
1984	3030 say�l� Büyük�ehir Belediyelerinin Yönetimi Hakk�nda Kanun Hükmünde Kararnamenin De�i�tirilerek Kabulü Hakk�nda Kanun	�stanbul, Ankara, �zmir
1986	3306 say�l� Adana �linde Seyhan ve Yüre�ir Ad�yla �ki �lçe Kurulmas� Hakk�nda Kanun	Adana
1987	3391 say�l� Bursa �li Merkezinde Osmangazi, Y�ld�r�m ve Nilüfer Ad�yla Üç �lçe Kurulmas� Hakk�nda Kanun	Bursa
1987	3398 Say�l� Gaziantep �li Merkezinde �ehitkamil ve �ahinbey Ad�yla �ki �lçe Kurulmas� Hakk�nda Kanun	Gaziantep
1987	3399 say�l� Konya �li Merkezinde Karatay, Selçuklu ve Meram Ad�yla Üç �lçe Kurulmas� Hakk�nda Kanun	Konya
1988	Kayseri �l Merkezinde Melikgazi ve Kocasinan Ad�yla �ki �lçe Kurulmas� Hakk�nda Kanun	Kayseri
1993	504 say�l� Yedi �lde Büyük�ehir Belediyesi Kurulmas� Hakk�nda Kanun Hükmünde Kararname	Antalya, Diyarbak�r, Erzurum, Eski�ehir, �zmit (Kocaeli), Mersin, Samsun
2000	593 say�l� Sakarya �linde Büyük �ehir Belediyesi Kurulmas� Hakk�nda Kanun Hükmünde Kararname	Sakarya
2014	6360 say�l� On Dört �lde Büyük�ehir Belediyesi ve Yirmi Yedi �lçe Kurulmas� ile Baz� Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De�i�iklik Yap�lmas�na Dair Kanun	Ayd�n, Bal�kesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmara�, Mardin, Mu�la, Ordu, Tekirda�, Trabzon, �anl�urfa, Van

Kaynak: www.mevzuat.gov.tr

[1] Ozan ZENG�N, Büyük�ehir Belediyesi Sisteminin Dönü�ümü: Son On Y�l�n De�erlendirmesi. Ankara Barosu Dergisi, 2014, 91-116.

[2] U�ur YILDIRIM ve di�erleri, �l Mülki S�n�r� Büyük�ehir Belediye Modelinin Getirdi�i Yenilikler. Eski�ehir Osmangazi Üniversitesi ��BF Dergisi, 2015, 205-229.

[3] Erbay ARIKBO�A, Büyük�ehir Belediye Modeli ve Reform. Marmara Sosyal Ara�t�rmalar Dergisi, 2012, 1-3

[4] Ahmet KESER ve Yunus GÖKMEN, Büyük�ehir Belediyelerinin Kurulu� Sürecinin Analizi. Ça�da� Yerel Yönetimler Dergisi, 2012, 17-42.

[5] Ömer Faruk TEK�N, Türkiye’de Büyük�ehir Yönetimi ve 6360 Say�l� Yasan�n Getirdi�i De�i�im: Konya Örne�i. Dumlup�nar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2018, 84-105.

[6] Ru�en KELE�, Kentle�me Politikas�. Ankara: �mge Kitapevi, 2013

[7] Erbay ARIKBO�A. Geçmi�ten Gelece�e Büyük�ehir Belediye Modeli, Yerel Politikalar, 2013, 48-96.

[8] Ömer Faruk TEK�N, a.g.e. s.43

2- BÜYÜK�EH�R BELED�YELER�NDE F�NANSAL PERFORMANS KAVRAMI ve TEMEL ARAÇLAR

Büyük�ehir belediyeleri tabi olduklar� mevzuat kapsam�nda birçok faaliyet alan�nda kamu hizmeti yürütmektedir. Bu hizmetlerin etkin �ekilde yürütülmesi de sürdürülebilir bir finansal yap� ile mümkün olacakt�r.[1] 2014 y�l�nda ç�kar�lan 6360 say�l� yasa ile büyük�ehir statüsünün sa�lanmas�nda esas al�nan nüfus kriteri illerin büyük�ehir olma isteklerini art�rmaktad�r. Büyük�ehir statüsünde görev ve sorumluluklar�n artmas�na paralel olarak gelirlerin artaca�� beklentisi büyük�ehir belediyesi olma arzusunu art�rmaktad�r. Finansal performans göstergeleri ihtiyaca ve talebe ba�l� olarak de�i�ebilmektedir. Bu manada çok farkl� finansal analiz rasyolar� kullan�lmaktad�r.

Türkiye’de özellikle kamu idarelerinin finansal ve yönetsel performanslar�na ili�kin en temel kanun 5018 say�l� kanundur. Özellikle kurumsal yönetim, iç denetim, iç kontrol gibi finansal performans sonuçlar�n� do�rudan etkileyen kavramlar art�k kamu idarelerinin de gündemine eklenmi�tir. Özel kesimin karl�l��na ba�l� olan sürdürülebilirlik kavram�, kamu kesiminin etkinlik ve verimlilik odakl� performans analizlerini beraberinde getirmi�tir.

Kamu kaynaklar�n�n etkin kullan�m� hususu üzerinde s�kça durulan konulardan olmu�tur. Bu noktada kar��m�za ç�kan kamu kaynaklar�n�n finansal analizi giderek daha detayl� incelemeye al�nm�� ve t�pk� özel kesimin kulland�� “performans” kavram� çokça irdelenmeye ba�lam��t�r. Bir kurumun finansal performans�na ise finansal tablolar arac�l��yla ula��labilmektedir; çünkü finansal tablolar i�letme taraf�ndan belirli bir süre boyunca gerçekle�tirilen faaliyetleri yans�tmaktad�r[2]

Finansal tablolar, finansal performans�n tespiti konusunda ba�vurulabilecek en temel veri kayna��d�r. �lgili verilerin do�ru �ekilde ili�kilendirilmesi ve analiz edilmesi, finansal performans�n isabetli �ekilde yorumlan�p, buna ba�l� kararlar al�nabilmesi aç�s�ndan önemli a�amalardand�r. Finansal performans i�letmenin adeta bir karnesi niteli�indedir. Karar alma süreçlerinde bu finansal tablolar büyük ölçüde en güvenilir kaynaklar durumundad�r[3]

Çal��ma özelinde finansal performans gösterge araçlar�ndan likidite oranlar� rasyolar� esas al�nmakla birlikte, literatürde kabul edilen temel rasyolar �u �ekildedir;[4]

Likidite oranlar�

Cari oran=Dönen varl�klar/K�sa vadeli yabanc� kaynaklar (KVYK)

Asit test oran�=(Dönen Varl�klar - Stoklar)/ KVYK

Nakit oran�=(Haz�r de�erler + Menkul k�ymetler) / KVYK

Finansal Kald�raç Oran� =Toplam Borç / Toplam Varl�k

Kaynak yap�s� oranlar�

Finansal kald�raç oran� =Yabanc� kaynaklar/Öz kaynaklar

KVYK/Öz kaynaklar oran�=KVYK/Öz kaynaklar

Finansal borçlar/Öz sermaye oran�=Finansal borçlar/Öz sermaye

Faiz kar��lama oran�= Faiz ve vergi öncesi kar/Faiz giderleri

Nakdin borcu kar��lama oran�=Faaliyetlerden üretilen nakit/Toplam borçlar

Karl�l�k oranlar�

Brüt kar oran�=Brüt kar/Net sat��lar

Faaliyet karl�l�� oran�=Faaliyet kar�/Net sat��lar

Vergi öncesi karl�l�k (VÖK) oran�=VÖK/Net sat��lar

Net karl�l�k oran�=Net kar/Net sat��lar

Net kar/Ortalama aktif toplam�

Öz sermaye karl�l�� (ROE)=Net kar /Ortalama Öz sermaye

ROCE= Net kar/Banka kredileri ve Öz sermaye toplam�

Faaliyet oranlar�

Stok devir h�z�=Sat�lan mal�n maliyeti (SMM)/Ortalama stoklar

Alacak devir h�z�=Kredili sat��lar/Ortalama ticari alacaklar

Öz sermaye devir h�z�=Net sat��lar/Ortalama Öz sermaye

Aktif devir h�z�=Net sat��lar/Ortalama aktif toplam�

3- BÜYÜK�EH�R BELED�YELER� ÖZEL�NDE MUKAYESEL� F�NANSAL ANAL�Z

Çal��man�n bu bölümünde 6360 say�l� yasa ile 14 ilin daha büyük�ehir belediyesi statüsü kazanmas� ile say�lar� 30’a ç�kan büyük�ehir belediyelerinin finansal yap�lar� incelenmi�tir. Ülke nüfusunun yakla��k olarak yüzde 77’sinin ya�ad�� büyük�ehir belediyelerinin finansal yap�s�n�n sürdürülebilir olmas�, bu illerde ya�ayan vatanda�lar�n yararland�klar� kamu hizmetlerinin kalitesi, çe�itlili�i ve süreklili�i aç�s�ndan son derece önemlidir.

Çal��mada örneklem Türkiye’de ki tüm büyük�ehir belediyelerini kapsamaktad�r. Çal��mada büyük�ehir belediyelerinin internet sitelerinde kamuoyuna aç�klad�klar� ve 2018 y�l�n� kapsayan faaliyet raporlar�, kurumsal mali durum ve beklentiler raporu, performans program� ve stratejik planlar� ile Say��tay Ba�kanl�� taraf�ndan haz�rlanan kamu idareleri denetim raporlar� ile literatürde yer alan konu ile ilgili di�er çal��malardan yararlan�lm��t�r. Elde edilen veriler bütüncül bir bak�� ile al�nm�� ve belediyelerin genel de�erlendirilmeleri yap�lm��t�r.

Çal��mada amaçlanan bütüncül bir bak��la büyük�ehir belediyelerinin finansal yap�lar�n� analiz etmek, bütçe ve mali sürdürülebilirlikleri konusunda genel de�erlendirmelerde bulunmakt�r. Bu kapsamda 30 büyük�ehir belediyesinin 2018 y�l� finansal tablolar�na ait veriler de�erlendirmeye al�nm��t�r. Söz konusu veriler likidite oranlar� (Cari oran, Asit test oran�, Nakit oran, Finansal Kald�raç Oran�) kapsam�nda incelenmi� ve normalizasyon edilerek analiz edilmi�tir. �lgili normalizasyon de�erleri (1-5) her bir rasyo özelinde ç�kan sonuçlar göz önünde tutularak belirlenmi� ve farkl� aral�klarda tan�mlanm��t�r. Sonuçlar itibariyle (1) en dü�ük performans� temsil ederken, (5) en yüksek performans� temsil etmektedir. 2-3-4 de�erleri ise ara de�erler olarak belirlenmi�tir.

Cari Oran için belirlenen normalizasyon de�erleri ve aral�klar�;

1	0 - 0,28
2	0,29 - 0,52
3	0,53 - 0,69
4	0,70 - 0,93
5	0,93 +

Asit Test Oran için belirlenen normalizasyon de�erleri ve aral�klar�;

1	0 - 0,26
2	0,27 - 0,46
3	0,47 - 0,68
4	0,69 - 0,92
5	0,92 +

Nakit Oran için belirlenen normalizasyon de�erleri ve aral�klar�;

1	0 - 0,06
2	0,07 - 0,11
3	0,12 - 0,19
4	0,20 - 0,29
5	0,29 +

Finansal Kald�raç Oran� için belirlenen normalizasyon de�erleri ve aral�klar�;

1	0 - 0,17
2	0,18 - 0,31
3	0,32 - 0,47
4	0,48 - 0,58
5	0,59 +

[1] Mehmet DA� ve di�erleri, Türkiye’de Büyük�ehir Belediyelerinin Bütçe Sürdürülebilirli�i Üzerine Bir Uygulama. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 2018, 65-72.

[2] Nihan CABA, Finansal Kald�raç Ve Firma Büyüklü�ünün Finansal Performans Üzerine Etkisi: BIST S�nai Endeksinde ��lem Gören ��letmeler Üzerine Bir Uygulama, Uluslararas� Yönetim �ktisat ve ��letme Dergisi, 2017, 13(5), 796-811

[3] Gencay KARAKAYA ve Ahmet O�uz KOBAN, BIST S�nai Endeksi Metal E�ya, Makine ve Gereç Yap�m Sektöründe Faaliyet Gösteren Firmalar�n Finansal Performanslar�n�n Mukayeseli Analizi, 2019

[4 Gencay KARAKAYA ve Ahmet O�uz KOBAN, a.g.e. s.297

4- BULGULAR

30 büyük�ehir belediyesinin 2018 y�l�na ait verileri a�a��daki gibidir. Söz konusu veriler büyük�ehir belediyelerinin yay�nlad�� finansal raporlar, Say��tay taraf�ndan yap�lan denetimlerde elde edilen veriler baz al�narak analize tabi tutulmu�tur. Büyük�ehir belediyelerinin finansal analizlerinin yap�ld�� temel rasyolar çerçevesinde gerekli olan tüm veriler toplanm�� ve anlaml� olarak raporlanm��t�r.

Likidite oranlar� (Cari oran, Asit test oran�, Nakit oran, Finansal Kald�raç Oran�)’n�n elde edilmesi için gerekli olan tüm veriler kullan�lm�� ve akabinde olu�turulan normalizasyon dereceleri marifetiyle kar��la�t�r�labilir, anlaml� ve tutarl� sonuçlar elde edilmi�tir. Özellikle bilanço rakamlar�n�n yüksek ve küsuratl� olmas� nedeniyle, yap�lan analiz sonuçlar� virgülden sonraki iki basamak dikkate al�narak hesaplanm��t�r. Hesaplamalar�n yap�ld�� ana tabloda her bir büyük�ehir belediyesinin aktif toplam�, haz�r de�erler toplam�, menkul k�ymet toplam�, stoklar, dönen varl�k toplam�, k�sa ve uzun vadeli yabanc� kaynaklar� verilmi�tir. �lgili rasyolar için genel kabul edilmi� de�erlendirme kriterleri ise �u �ekildedir;

Cari oran, dönen varl�klar ile k�sa vadeli kaynaklar aras�ndaki oransal ili�kidir. K�sa vadeli borçlar�n ödeme gücünü ölçmek ve net i�letme sermayesinin yeterli olup olmad��n� saptamak için kullan�l�r. Cari oran�n 2 olmas� durumunda, likiditenin yeterli oldu�una dair ç�kar�m yap�labilir. Türkiye ko�ullar�na göre + - %20 tolerans ile 1,60 ile 2,40 (ya da %160-%240) aras�nda olmas� kabul edilebilir s�n�rlard�r.[1]
Asit test oran�, dönen varl�klardan likiditesi dü�ük varl�klar oldu�u kabul edilen stoklar�n ç�kar�lmas� ile elde edilir. Bu oran�n 1 olmas�, oldukça iyi bir oran olarak kabul edilmektedir Türkiye ko�ullar�na göre %20 tolerans ile 0,80 ile 1,20 aras�nda olmas� kabul edilebilir s�n�rlardad�r[2]
Nakit oran�, para ve paraya çevrilmesi kolay de�erlerin toplam�n�n, k�sa vadeli yabanc� kaynaklar toplam�na bölünmesi ile elde edilir. Bu oran�n %20’nin alt�na dü�memesi beklenmektedir.
Finansal Kald�raç Oran�, borçlar�n toplam aktiflere bölünmesiyle hesaplan�r. Hesaplama sonucunda ula��lan de�er varl�klar�n ne kadar�n�n borçlar ile finanse edildi�ini göstermi� olur. Oran�n maksimum 0,50 seviyesinde olmas� beklenmektedir.

Büyük�ehir Belediyesi	Cari Oran	Asit-test	Nakit Oran	Finansal Kald�raç
Adana Büyük�ehir Belediyesi	0,33	0,32	0,004	0,93
Ankara Büyük�ehir Belediyesi	1,90	1,74	0,06	0,17
Antalya Büyük�ehir Belediyesi	0,75	0,69	0,42	0,43
Ayd�n Büyük�ehir Belediyesi	0,52	0,51	0,15	0,28
Bal�kesir Büyük�ehir Belediyesi	0,38	0,38	0,07	0,63
Bursa Büyük�ehir Belediyesi	0,47	0,46	0,01	0,37
Denizli Büyük�ehir Belediyesi	2,43	2,25	0,37	0,45
Diyarbak�r Büyük�ehir Belediyesi	0,67	0,46	0,19	0,10
Erzurum Büyük�ehir Belediyesi	0,37	0,35	0,13	1,07
Eski�ehir Büyük�ehir Belediyesi	0,62	0,53	0,28	0,31
Gaziantep Büyük�ehir Belediyesi	1,56	1,48	0,34	0,39
Hatay Büyük�ehir Belediyesi	1,48	1,40	0,28	0,49
�stanbul Büyük�ehir Belediyesi	1,12	1,09	0,10	0,27
�zmir Büyük�ehir Belediyesi	0,55	0,50	0,34	0,25
Kahramanmara� Büyük�ehir Belediyesi	0,24	0,13	0,04	0,62
Kayseri Büyük�ehir Belediyesi	0,21	0,18	0,06	0,47
Kocaeli Büyük�ehir Belediyesi	0,28	0,26	0,12	0,58
Konya Büyük�ehir Belediyesi	0,69	0,68	0,11	0,48
Manisa Büyük�ehir Belediyesi	0,18	0,15	0,07	0,54
Malatya Büyük�ehir Belediyesi	0,59	0,50	0,08	0,32
Mersin Büyük�ehir Belediyesi	0,56	0,56	0,11	2,66
Mu�la Büyük�ehir Belediyesi	2,29	1,92	1,63	0,10
Ordu Büyük�ehir Belediyesi	0,19	0,18	0,12	0,13
Sakarya Büyük�ehir Belediye	0,93	0,81	0,12	0,67
Samsun Büyük�ehir Belediyesi	0,25	0,22	0,05	0,69
�anl�urfa Büyük�ehir Belediyesi	0,91	0,91	0,29	0,19
Tekirda� Büyük�ehir Belediyesi	0,93	0,86	0,21	0,28
Trabzon Büyük�ehir Belediyesi	0,91	0,82	0,29	0,09
Van Büyük�ehir Belediyesi	0,92	0,92	0,29	0,48
Mardin Büyük�ehir Belediyesi	0,33	0,27	0,21	0,52

Tablo 3: Büyük�ehir Belediyeleri Rasyo Analizleri Tablosu

Büyük�ehir Belediyesi	Cari Oran	Asit-test	Nakit Oran	Finansal Kald�raç	Geometrik ortalama
Adana Büyük�ehir Belediyesi	2	2	1	1	0,14
Ankara Büyük�ehir Belediyesi	5	5	1	1	0,43
Antalya Büyük�ehir Belediyesi	4	4	5	3	0,56
Ayd�n Büyük�ehir Belediyesi	2	3	3	2	0,33
Bal�kesir Büyük�ehir Belediyesi	2	2	2	5	0,28
Bursa Büyük�ehir Belediyesi	2	2	1	3	0,18
Denizli Büyük�ehir Belediyesi	5	5	5	3	0,98
Diyarbak�r Büyük�ehir Belediyesi	3	2	3	1	0,27
Erzurum Büyük�ehir Belediyesi	2	2	3	5	0,37
Eski�ehir Büyük�ehir Belediyesi	3	3	4	2	0,41
Gaziantep Büyük�ehir Belediyesi	5	5	5	3	0,74
Hatay Büyük�ehir Belediyesi	5	5	4	4	0,73
�stanbul Büyük�ehir Belediyesi	5	5	2	2	0,43
�zmir Büyük�ehir Belediyesi	3	3	5	2	0,39
Kahramanmara� Büyük�ehir Belediyesi	1	1	1	5	0,16
Kayseri Büyük�ehir Belediyesi	1	1	1	3	0,18
Kocaeli Büyük�ehir Belediyesi	1	1	3	4	0,27
Konya Büyük�ehir Belediyesi	3	3	3	4	0,40
Manisa Büyük�ehir Belediyesi	1	1	2	4	0,18
Malatya Büyük�ehir Belediyesi	3	3	2	3	0,29
Mersin Büyük�ehir Belediyesi	3	3	2	5	0,55
Mu�la Büyük�ehir Belediyesi	5	5	5	1	0,93
Ordu Büyük�ehir Belediyesi	1	1	3	1	0,15
Sakarya Büyük�ehir Belediye	4	4	3	5	0,49
Samsun Büyük�ehir Belediyesi	1	1	2	5	0,21
�anl�urfa Büyük�ehir Belediyesi	4	4	5	2	0,46
Tekirda� Büyük�ehir Belediyesi	4	4	4	2	0,47
Trabzon Büyük�ehir Belediyesi	4	4	5	1	0,38
Van Büyük�ehir Belediyesi	4	4	5	4	0,59
Mardin Büyük�ehir Belediyesi	2	1	4	4	0,32

Tablo 4: Büyük�ehir Belediyeleri Rasyo Analizleri Normalizasyon Tablosu

Tablo 5: Büyük�ehir Belediyeleri Finansal Performans Analizi Nihai S�ralamas�

Büyük�ehir Belediyesi	Geometrik ortalama
Adana Büyük�ehir Belediyesi	0,14
Ordu Büyük�ehir Belediyesi	0,15
Kahramanmara� Büyük�ehir Belediyesi	0,16
Kayseri Büyük�ehir Belediyesi	0,18
Manisa Büyük�ehir Belediyesi	0,18
Bursa Büyük�ehir Belediyesi	0,18
Samsun Büyük�ehir Belediyesi	0,21
Kocaeli Büyük�ehir Belediyesi	0,27
Diyarbak�r Büyük�ehir Belediyesi	0,27
Bal�kesir Büyük�ehir Belediyesi	0,28
Malatya Büyük�ehir Belediyesi	0,29
Mardin Büyük�ehir Belediyesi	0,32
Ayd�n Büyük�ehir Belediyesi	0,33
Erzurum Büyük�ehir Belediyesi	0,37
Trabzon Büyük�ehir Belediyesi	0,38
�zmir Büyük�ehir Belediyesi	0,39
Konya Büyük�ehir Belediyesi	0,4
Eski�ehir Büyük�ehir Belediyesi	0,41
�stanbul Büyük�ehir Belediyesi	0,43
Ankara Büyük�ehir Belediyesi	0,43
�anl�urfa Büyük�ehir Belediyesi	0,46
Tekirda� Büyük�ehir Belediyesi	0,47
Sakarya Büyük�ehir Belediye	0,49
Mersin Büyük�ehir Belediyesi	0,55
Antalya Büyük�ehir Belediyesi	0,56
Van Büyük�ehir Belediyesi	0,59
Hatay Büyük�ehir Belediyesi	0,73
Gaziantep Büyük�ehir Belediyesi	0,74
Mu�la Büyük�ehir Belediyesi	0,93
Denizli Büyük�ehir Belediyesi	0,98

SONUÇ

Finansal performans analizinin gerek özel kesim içim gerek kamu kesimi için bütüncül bir bak�� aç�s�yla icra edilmesi gerekmektedir. Bu sayede gerçek resim ortaya ç�kabilecektir. Çal��man�n temel amac� büyük�ehir belediyeleri özelinde mevcut durumu ortaya koymak ve belli ba�l� verilerle desteklemektir. Bu a�amada finansal performans analizine ili�kin sonuçlar aktar�l�rken ilgili büyük�ehir belediyelerinin 2018 y�l� bütçe durumlar�na ili�kin bilgiler de aktar�lm��t�r. Çal��man�n sonuçlar� ile birlikte dü�ünüldü�ünde büyük�ehir belediyelerinin finansal performanslar� �u �ekilde özetlenebilir;

Cari oran�n 2 olmas� durumunda, likiditenin yeterli oldu�una dair ç�kar�m yap�labilir. Türkiye ko�ullar�na göre + - %20 tolerans ile 1,60 ile 2,40 (ya da %160-%240) aras�nda olmas� kabul edilebilir s�n�rlard�r. Bu s�n�rlar içerisinde de�erlendirildi�inde sadece Ankara Büyük�ehir Belediyesi, Denizli Büyük�ehir Belediyesi, Mu�la Büyük�ehir Belediyesi’ne ait rasyolar�n istenen seviyede oldu�u tespit edilmi�tir. Geriye kalan 27 büyük�ehir belediyesinin hiçbirisi bu s�n�rlar içerisinde yer alamam��t�r. Dolay�s�yla zikredilen 3 büyük�ehir belediyesi d��nda tüm belediyelerin k�sa vadeli borçlar�n� ödeyebilme kapasitesine sahip olmad�klar� görülmektedir. Bu nedenle de negatif i�letme sermayesi ile hizmetlerini sürdürmeye çal��t��n� ifade edebiliriz. Bu durum do�rudan ya da dolayl� yoldan bütçe aç�klar�na neden olmaktad�r.
Asit test oran�, dönen varl�klardan likiditesi dü�ük varl�klar oldu�u kabul edilen stoklar�n ç�kar�lmas� ile elde edilir. Bu oran�n 1 olmas�, oldukça iyi bir oran olarak kabul edilmektedir. Türkiye ko�ullar�na göre %20 tolerans ile 0,80 ile 1,20 aras�nda olmas� kabul edilebilir s�n�rlardad�r (Durmu�: 207). Bu s�n�rlar içerisinde de�erlendirildi�inde;

Ankara Büyük�ehir Belediyesi,
Denizli Büyük�ehir Belediyesi,
Gaziantep Büyük�ehir Belediyesi,
Hatay Büyük�ehir Belediyesi,
�stanbul Büyük�ehir Belediyesi,
Mu�la Büyük�ehir Belediyesi,
Sakarya Büyük�ehir Belediye,
�anl�urfa Büyük�ehir Belediyesi,
Tekirda� Büyük�ehir Belediyesi,
Van Büyük�ehir Belediyesi,
Trabzon Büyük�ehir Belediyesi’ne ait rasyolar�n istenen seviyede oldu�u tespit edilmi�tir.

Cari orana nispeten daha fazla büyük�ehir belediyesinin bu rasyoya ait s�n�rlar içerisinde yer alabildi�ini görüyoruz.

Nakit oran�, para ve paraya çevrilmesi kolay de�erlerin toplam�n�n, k�sa vadeli yabanc� kaynaklar toplam�na bölünmesi ile elde edilir. Bu oran�n %20’nin (0,2) alt�na dü�memesi beklenmektedir. Bu s�n�rlar içerisinde de�erlendirildi�inde;

Antalya Büyük�ehir Belediyesi,
Denizli Büyük�ehir Belediyesi,
Eski�ehir Büyük�ehir Belediyesi,
Gaziantep Büyük�ehir Belediyesi,
Hatay Büyük�ehir Belediyesi,
�zmir Büyük�ehir Belediyesi,
Mu�la Büyük�ehir Belediyesi,
�anl�urfa Büyük�ehir Belediyesi,
Tekirda� Büyük�ehir Belediyesi,
Trabzon Büyük�ehir Belediyesi,
Van Büyük�ehir Belediyesi,
Mardin Büyük�ehir Belediyesi’ne ait rasyolar�n istenen seviyede oldu�u tespit edilmi�tir.

Finansal Kald�raç Oran�, borçlar�n toplam aktiflere bölünmesiyle hesaplan�r. Hesaplama sonucunda ula��lan de�er varl�klar�n ne kadar�n�n borçlar ile finanse edildi�ini göstermi� olur. Oran�n maksimum 0,50 seviyesinde olmas� beklenmektedir. Bu s�n�rlar içerisinde de�erlendirildi�inde;

Ankara Büyük�ehir Belediyesi
Antalya Büyük�ehir Belediyesi
Ayd�n Büyük�ehir Belediyesi
Bursa Büyük�ehir Belediyesi
Denizli Büyük�ehir Belediyesi
Diyarbak�r Büyük�ehir Belediyesi
Eski�ehir Büyük�ehir Belediyesi
Gaziantep Büyük�ehir Belediyesi
Hatay Büyük�ehir Belediyesi
�stanbul Büyük�ehir Belediyesi
�zmir Büyük�ehir Belediyesi
Kayseri Büyük�ehir Belediyesi
Konya Büyük�ehir Belediyesi
Malatya Büyük�ehir Belediyesi
Mu�la Büyük�ehir Belediyesi
Ordu Büyük�ehir Belediyesi
�anl�urfa Büyük�ehir Belediyesi
Tekirda� Büyük�ehir Belediyesi
Trabzon Büyük�ehir Belediyesi
Van Büyük�ehir Belediyesi’ne ait rasyolar�n istenen seviyede oldu�u tespit edilmi�tir.

30 büyük�ehir belediyesinin 2018 dönemine ait bütçe dengeleri �u �ekildedir;

Büyük�ehir Belediyeleri	Toplam Gider Bütçe Gerçekle�me	Toplam Gelir Bütçe Gerçekle�me	Bütçe Aç��
Adana Büyük�ehir Belediyesi	1.836.317.551,77	1.236.877.487,09	-599.440.064,68
Ankara Büyük�ehir Belediyesi	6.614.445.916,76	6.145.625.283,40	-468.820.633,36
Antalya Büyük�ehir Belediyesi	2.229.521.012,55	1.620.781.901,24	-608.739.111,31
Ayd�n Büyük�ehir Belediyesi	743.299.147,88	556.668.704,41	-186.630.443,47
Bal�kesir Büyük�ehir Belediyesi	1.180.548.731,74	709.384.677,60	-471.164.054,14
Bursa Büyük�ehir Belediyesi	2.348.758.153,07	2.122.159.794,20	-226.598.358,87
Denizli Büyük�ehir Belediyesi	1.116.123.685,04	640.139.249,41	-475.984.435,63
Diyarbak�r Büyük�ehir Belediyesi	876.350.378,02	764.343.778,07	-112.006.599,95
Erzurum Büyük�ehir Belediyesi	1.149.774.473,47	969.248.401,11	-180.526.072,36
Eski�ehir Büyük�ehir Belediyesi	834.395.547,47	622.483.895,68	-211.911.651,79
Gaziantep Büyük�ehir Belediyesi	1.426.197.115,35	1.326.225.442,99	-99.971.672,36
Hatay Büyük�ehir Belediyesi	974.740.436,69	929.019.270,79	-45.721.165,90
�stanbul Büyük�ehir Belediyesi	22.148.025.366,00	18.424.947.829,00	-3.723.077.537,00
�zmir Büyük�ehir Belediyesi	5.077.200.363,78	4.554.991.205,76	-522.209.158,02
Kahramanmara� Büyük�ehir Belediyesi	917.491.439,27	600.339.491,65	-317.151.947,62
Kayseri Büyük�ehir Belediyesi	1.002.281.290,37	938.925.812,97	-63.355.477,40
Kocaeli Büyük�ehir Belediyesi	2.786.391.181,84	2.604.688.262,22	-181.702.919,62
Konya Büyük�ehir Belediyesi	1.977.059.255,33	1.747.534.383,67	-229.524.871,66
Malatya Büyük�ehir Belediyesi	577.713.904,74	461.061.188,06	-116.652.716,68
Manisa Büyük�ehir Belediyesi	1.324.137.846,81	866.568.557,01	-457.569.289,80
Mardin Büyük�ehir Belediyesi	451.833.189,20	346.301.087,03	-105.532.102,17
Mersin Büyük�ehir Belediyesi	1.862.014.843,04	1.329.668.611,48	-532.346.231,56
Mu�la Büyük�ehir Belediyesi	548.777.658,04	596.664.885,01	47.887.226,97
Ordu Büyük�ehir Belediyesi	650.142.612,47	468.844.272,24	-181.298.340,23
Sakarya Büyük�ehir Belediye	562.141.503,05	495.011.041,72	-67.130.461,33
Samsun Büyük�ehir Belediyesi	809.259.425,43	714.888.286,44	-94.371.138,99
�anl�urfa Büyük�ehir Belediyesi	1.151.179.819,34	1.027.028.263,88	-124.151.555,46
Tekirda� Büyük�ehir Belediyesi	789.245.266,20	704.730.022,15	-84.515.244,05
Trabzon Büyük�ehir Belediyesi	467.196.106,72	489.609.529,94	22.413.423,22
Van Büyük�ehir Belediyesi	677.599.306,69	650.490.826,83	-27.108.479,86

[1] Ahmet Hayri DURMU�, Finansal Tablolar Analizi. �stanbul: �stanbul Ticaret Üniversitesi, 2015

[2] Ahmet Hayri DURMU�, a.g.e.

B�Y�K�EH�R BELED�YELER�N�N F�NANSAL PERFORMANS ANAL�Z�

1-BÜYÜK�EH�R BELED�YELER� HAKKINDA GENEL ÇERÇEVE

2- BÜYÜK�EH�R BELED�YELER�NDE F�NANSAL PERFORMANS KAVRAMI ve TEMEL ARAÇLAR

30 büyük�ehir belediyesinin 2018 dönemine ait bütçe dengeleri �u �ekildedir;

Büyük�ehir Belediyeleri

Toplam Gider Bütçe Gerçekle�me

Toplam Gelir Bütçe Gerçekle�me

Bütçe Aç���

Adana Büyük�ehir Belediyesi

1.836.317.551,77

1.236.877.487,09

-599.440.064,68

Ankara Büyük�ehir Belediyesi

6.614.445.916,76

6.145.625.283,40

-468.820.633,36

Antalya Büyük�ehir Belediyesi

2.229.521.012,55

1.620.781.901,24

-608.739.111,31

Ayd�n Büyük�ehir Belediyesi

743.299.147,88

556.668.704,41

-186.630.443,47

Bal�kesir Büyük�ehir Belediyesi

1.180.548.731,74

709.384.677,60

-471.164.054,14

Bursa Büyük�ehir Belediyesi

2.348.758.153,07

2.122.159.794,20

-226.598.358,87

Denizli Büyük�ehir Belediyesi

1.116.123.685,04

640.139.249,41

-475.984.435,63

Diyarbak�r Büyük�ehir Belediyesi

876.350.378,02

764.343.778,07

-112.006.599,95

Erzurum Büyük�ehir Belediyesi

1.149.774.473,47

969.248.401,11

-180.526.072,36

Eski�ehir Büyük�ehir Belediyesi

834.395.547,47

622.483.895,68

-211.911.651,79

Gaziantep Büyük�ehir Belediyesi

1.426.197.115,35

1.326.225.442,99

-99.971.672,36

Hatay Büyük�ehir Belediyesi

974.740.436,69

929.019.270,79

-45.721.165,90

�stanbul Büyük�ehir Belediyesi

22.148.025.366,00

18.424.947.829,00

-3.723.077.537,00

�zmir Büyük�ehir Belediyesi

5.077.200.363,78

4.554.991.205,76

-522.209.158,02

Kahramanmara� Büyük�ehir Belediyesi

917.491.439,27

600.339.491,65

-317.151.947,62

Kayseri Büyük�ehir Belediyesi

1.002.281.290,37

938.925.812,97

-63.355.477,40

Kocaeli Büyük�ehir Belediyesi

2.786.391.181,84

2.604.688.262,22

-181.702.919,62

Konya Büyük�ehir Belediyesi

1.977.059.255,33

1.747.534.383,67

-229.524.871,66

Bütçe Aç��