Ticari hayatta mal ve hizmet alýmlarý daimi suretle mükellefiyet kaydý bulunan dol ay isiyle her halükârda fatura, fatura yerine geçen vesika veya serbest meslek makbuzu gibi belgeleri düzenlemek zorunda olan kiþilerden yapýlmamakta olup; deðiþik nedenlerle vergi mükellefi olmayan kiþilerden de mal veya hizmet satýn alýnabilmektedir. Bu þekilde satýn alýnan mal ve hizmetler için belge istenildiðinde "Bizim mükellefiyetimiz yok, biz vergiden muafýz onun için belge veremiyoruz" gibi alýnan yanýtlar üzerine satýn alýnan mal ve hizmetler kayýt dýþý býrakýlabilmektedir. Bu durum yapýlan mal ve hizmet alýmlarýnýn mahiyet ve büyüklüðüne göre sahte belge kullanmalarýna da sebebiyet verebilmektedir. Mükelleflerin bu konuda yeterince bilgi sahibi olmadýklarý hususu, bu konunun Gelir Ýdaresi Baþkanlýðý Vergi Ýletiþim Merkezine en çok yöneltilen sorular arasýnda yer almasýndan anlaþýlmaktadýr. Makalemizde yukarýda belirtilen açýklama kapsamýnda gider pusulasýnýn düzenlenmesi gerekli kýlan haller açýklanarak bu konuda yaþanan tereddütler giderilmeye çalýþýlacaktýr.

Bilindiði üzere Sosyal Sigortalar ve Genel Saðlýk Sigortasý Kanunun 4'üncü maddesinin birinci fýkrasýnýn (a) bendi kapsamýndaki sigortalýlarý çalýþtýran özel sektör iþverenlerinin, bu maddesinin birinci fýkrasýnýn (a) bendine göre malullük, yaþlýlýk ve ölüm sigortalarý primlerinden, iþveren hissesinin beþ puanlýk kýsmýna isabet eden tutar Hazinece karþýlanmaktadýr. Buna karþýn Kamu Ýhale Kanunu kapsamýndaki hizmet alýmý ihalelerinde, sözleþmenin yürütülmesi aþamasýnda, yüklenici firmalarýn prim ödemelerinde iþveren hissesinin beþ puanlýk kýsmýna isabet eden tutarýn Hazinece karþýlanmasý uygulamasýndan yararlanmasý halinde, Hazine tarafýndan karþýlanan prim tutarý, idare tarafýndan yüklenicinin hakediþinden kesilmesi þeklinde bir uygulama bulunmaktaydý. Bu uygulama teþvik uygulamasýnýn amacýna uygun olmadýðý gerekçesi ile mükellefler ile idare arasýnda uyuþmazlýk konusu yapýlmakta ve buna iliþkin verilen kararlarda da idarenin aleyhine sonuçlanmaktaydý. 6111 sayýlý Kanunun 38'încî maddesi ile Kamu Ýhale Kanunu kapsamýndaki hizmet alýmý ihaleleri teþvik uygulamasý kapsamýndan çýkartýlarak uyuþmazlýk doðuran bu sorun ortadan kaldýrýlmýþtýr. Diðer yandan 6111 sayýlý yasa öncesi (01/03/2011 tarihinden önceki) hak ediþ bedellerinden kesinti yapýlmak þeklinde yapýlan uygulamalarda idari makamlarýn, %5 prim desteði tutarýnýn hak ediþ bedelinden ýskonto edilerek fatura düzenlemesini yüklenici firmalardan talep etmesi nedeniyle, Katma Deðer Vergisinin hangi tutar üzerinden hesaplanmasý gerektiði hususunda tereddüt oluþmuþtur. Makalemizde %5 prim desteði þeklindeki teþvik uygulamasý açýklandýktan sonra Kamu Ýhale Kanunu kapsamýndaki ihalelerde teþvik düzenlemesinin 6111 sayýlý yasa öncesi ve sonrasýndaki uygulama þekli ele alýnacaktýr.

Makalede ayrýntýlarý ile açýklandýðý üzere ülkemizde mali anestezi ile (Dolaylý olarak) alýnan vergi miktarlarý ile ilgili olarak bazý rakamsal bilgilere yer verilmiþtir. Bu bilgilerden anlaþýlacaðý üzere mali anestezi ile alýnan vergi miktarý, dolaysýz olarak alýnan vergi miktarýna göre çok daha fazladýr . Keza Türkiye istatistik Kurumu resmi Internet sitesinden (www.tuik.gov.tr.) alýnan ve aþaðýdaki tabloda belirtilen verilere göre ülkemizde Hane halký Bütçe Araþtýrmasý sonuçlarýna göre 2005 yýlýnda, hane halký kullanýlabilir gelirine göre oluþturulan yüzde 20'lik hane halký gruplarýndan birinci gruptaki hane halklarýnýn gelirden aldýðý pay % 6.1 iken, beþinci gruptaki hane halklarýnýn gelirden aldýðý pay %44.4'tür. Buradan çýkan sonuç Türkiye nüfusunun % SO' lik kýsmý orta ve alt gelir diliminde yer alýrken geri kalan %20'1ik kesim üst gelir diliminde yer almaktadýr. Böyle bir yapý içerisinde toplam vergi gelirleri içerisinde %70 oranlarýna ulaþan dalaylý vergilerin mali anestezi kavramýnýn gereði olarak vatandaþa hissettirilmeden tahsil edilmesi olanaksýzdýr. Bu nedenle mali anestezi kavramý Türkiye'de etkinliðini yitirmiþ olup; Ödenen dalaylý vergilerin büyük bir kýsmý da farkýna varýlarak ancak kanunlarýn getirdiði zorunluluk gereði ödenir hale gelmiþtir.