:: VergiRaporu - Anasayfa ::

�lkemizde engelli vatanda�lar�m�z ile ilgili genel sorunlar� azaltmak, bunlar� topluma kazand�rmak, geli�melerini ve mutlu olmalar�n� sa�lamak, mesleki rehabilitasyon ve istihdamlar�n� sa�lamak veya art�rmak i�in birtak�m d�zenlemeler yap�lm��t�r. �zellikle engelli �al��an istihdam�n� sa�lamak ve art�rmak i�in, engelli istihdam�na katk� sa�layan gelir ve kurumlar vergisi m�kelleflerine devletimiz taraf�ndan; kurulu� sermayesi deste�i, engelli �cret deste�i, i�letme giderleri deste�i, sigorta prim te�viki, �evre temizlik vergisinden muafiyet, korumal� i� yeri indirimi uygulamas� gibi mali ve vergisel te�vikler sa�lanm��t�r. Bu �al��mada ise sadece korumal� i� yeri indirimi uygulamas� ve engelli istihdam�n� sa�layan i�verenlere yap�lacak �cret �demelere ili�kin ayr�nt�l� bilgilere yer verilmi�tir.

A��klamas�	�ndir
Makale

G�R��

Günümüzde korumal� i�yerleri, pek çok ülkede birbirinden farkl� ve çe�itlilik gösteren kurumsal örgütlenmelerle çal��mak isteyen engellilere i� imkân� sa�lamaktad�r. Ülkemiz aç�s�ndan korumal� i�yerleri, i�gücü piyasas�na kazand�r�lmalar� güç olan engel gruplar�ndan zihinsel ve ruhsal engellilerin e�itim düzeyleri, bir mesle�e sahip olma imkânlar� ve i�sizlik oranlar� göz önünde bulunduruldu�unda, çok daha büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamdaki engelliler, kota-ceza yöntemi çerçevesinde i�verenler taraf�ndan en az tercih edilen, istihdam edilme oranlar� en dü�ük olan bireylerdir. Bu bireylerin ise korumal� i�yerlerinde istihdam edilmeleri, engellilerin hem bireysel geli�im sürecini peki�tirmeleri hem de topluma uyum sa�lamalar� aç�s�ndan büyük önem arz etmektedir[1]. Bu nedenle ülkemizde de, engelli vatanda�lar�m�z ile ilgili sorunlar� azaltmak, topluma kazand�rmak, geli�melerini ve mutlu olmalar�n� sa�lamak, mesleki rehabilitasyon ve istihdamlar�n� sa�lamak veya art�rmak için bir tak�m düzenlemeler yap�lm��t�r.

Bu düzenlemelerden ilki 2005 y�l�nda yürürlü�e giren 5378 say�l� “Engelliler Hakk�nda Kanun” dur. Bunu, 26.11.2013 tarih 28833 say�l� Resmi Gazete’de yay�mlanan “Korumal� ��yerleri Hakk�nda Yönetmelik”, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlar�’na eklenen korumal� i�yeri indirimi uygulamas� ve 20.04.2016 tarih 29699 say�l� Resmi Gazete’de yay�mlanan “Korumal� ��yerlerinde Çal��an Engellilerin Ücretlerine Kar��l�k ��verene Yap�lacak Ödeme Hakk�nda Yönetmelik” izlemi�tir. Bu çal��mada ise bu düzenlemelerden Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlar�’na eklenen korumal� i�yeri indirimi uygulamas� ve korumal� i�yerlerinde çal��an engellilerin ücretlerine kar��l�k i�verene yap�lacak ödemeler hakk�nda ayr�nt�l� bilgiler verilmeye çal��lm��t�r.

1- KURUMLAR VERG�S� ve MÜKELLEFLER�

Gelir Vergisi Kanunu (GVK)'nun 2. maddesinde yer alan gelir unsurlar�nda olu�an kazançlar kurumlar vergisi yönünden “kurum kazanc�” olarak adland�r�lmaktad�r. Bu kazanç ve iratlar ise;

** Ticari kazanç,

** Zirai kazanç,

** Ücret,

** Serbest meslek kazançlar�,

** Gayrimenkul sermaye iratlar�,

** Menkul sermaye iratlar�,

** Di�er kazanç ve iratlar, �eklinde s�ralanmaktad�r.

Kurumlar vergisi ise, 5520 say�l� Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK)’nun 1. maddesinde yer alan; sermaye �irketleri, kooperatifler, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vak�flara ait iktisadi i�letmeler ile i� ortakl�klar�n�n, bir hesap dönemi içinde elde ettikleri gelir vergisinin konusuna giren gelir unsurlar�ndan olu�an kurum kazançlar� üzerinden hesaplanan tutard�r.

KVK’da yer alan “kurum” ifadesi, Kanunun 1. maddesinde say�lan kurumlar� ifade etmektedir. Say�lan bu kurumlar da “kurumlar vergisi mükellefi” olarak kabul edilmektedir. Bu kurumlar ise;

** Sermaye �irketleri,

** Kooperatifler,

** �ktisadî kamu kurulu�lar�,

** Dernek veya vak�flara ait iktisadî i�letmeler,

** �� ortakl�klar�, �eklinde s�ralanmaktad�r.

Kurumlar vergisi mükellefleri ise yurt d��nda elde ettikleri kazançlar�n Türkiye’de vergilendirilip vergilendirilmeyece�i bak�m�ndan, tam ve dar mükellefler olarak iki gruba ayr�lmaktad�r. KVK’nun 3. maddesinin 1 numaral� f�kras�na göre, mezkur Kanunun 1. maddesinde say�lan kurumlardan kanuni veya i� merkezi Türkiye’de bulunanlar, tam mükellef say�lmakta ve gerek yurt içinde gerekse yurt d��nda elde ettikleri kazançlar�n tamam� üzerinden kurumlar vergisine tabi tutulmaktad�rlar. Kanuni ve i� merkezlerinin her ikisi de Türkiye’de bulunmayanlar ise dar mükellef say�lmakta ve bunlar sadece Türkiye’de elde ettikleri kazançlar� üzerinden kurumlar vergisine tabi tutulmaktad�rlar.

2- KURUMLAR VERG�S� KANUNU’NDA YERALAN MUAF�YETLER, �ST�SNALAR ve �ND�R�MLER

Vergi kanunlarda yer alan muafiyetler, istisnalar ve indirimler farkl� kavramlar olmas�na ra�men zaman zaman birbirinin yerlerine kullan�labilmektedir. Bu nedenle, a�a��da bu kavramlara ili�kin aç�klamalara yer verilmi�tir.

Vergi muafiyeti, vergi kanunlar� uyar�nca vergi mükellefi say�lan gerçek veya tüzel ki�ilerin yasal nedenlerle devaml� veya geçici olarak vergi d�� b�rak�lmas�[2], �eklinde tan�mlan�rken, bir ba�ka tan�mda da, vergi yap�s�nda esas itibar�yla kendileri için vergi borcu do�mas� öngörülmü� oldu�u halde, kanunen veya kanunun verdi�i yetki kapsam�nda belirli gerçek veya tüzel ki�ilerin, mükellef veya meslek gruplar�n�n k�smen ya da tamamen, devaml� veya geçici bir �ekilde vergisel sorumluluk d��nda tutulmas� �eklinde tan�mlanmaktad�r.[3] KVK’nun 1. maddesinde say�lan kurumlar, kurumlar vergisi mükellefi say�lmas�na ra�men bu kurumlar�n bir k�sm� hiçbir ko�ul aranmaks�z�n, bir k�sm� da belirli �artlara ba�lanarak kurumlar vergisinden muaf tutulmu�tur. Kurumlar vergisinden muaf tutulan bu kurumlar ise KVK’nun 4. maddesinde ayr�nt�l� bir �ekilde aç�klanmaktad�r.

Vergi istisnas� ise, vergi kanunlar�na göre vergilendirilmesi gereken vergi konular�n�n ayn� veya ba�ka kanunlarla k�smen ya da tamamen vergi d�� b�rak�lmas� �eklinde tan�mlanmaktad�r. Bununla birlikte vergi istisnas�, standart vergi yap�s�nda esas itibar�yla vergilendirilmesi öngörülen bir konunun, gelirin, servetin, mal teslimi veya hizmet ifas�n�n, k�ymetin, evrak�n veya i�lemin k�smen ya da tamamen, devaml� ya da geçici bir �ekilde vergi d��nda tutulmas�, �eklinde de tan�mlanmaktad�r. Kurumlar vergisinden istisna tutulan kazançlar ise KVK’nun 5.maddesinde s�ralanm��t�r.

Vergi indirimi de, vergi matrah�n�n daralt�lmas� veya s�n�rlanmas� olarak tan�mlan�rken, mükellefin normal düzenlemelere göre ödemesi gereken verginin, matrahtan ve vergiden yap�lan indirim yoluyla azalt�lmas� �eklinde de tan�mlanmaktad�r. Matrahtan indirim, ekonomik, sosyal veya çevresel amaçlarla, belirli �artlar alt�nda mükelleflerin vergi matrahlar�na ula��rken, vergilendirilebilir gelirleri üzerinden belli tutarlarda eksiltmeler yap�lmas�d�r. Bu �ekilde yap�lan indirimler daha çok beyannameler üzerinde yap�lmaktad�r. Vergiden indirim ise, belirli �artlar alt�nda hesaplanan vergi üzerinden belirli oranda indirim yap�lmas�d�r[4]. Kurumlar vergisi mükelleflerinin ödeyecekleri kurumlar vergisini azaltan, kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayr�ca gösterilmek �art�yla kurum kazanc�dan veya ödenecek kurumlar vergisi üzerinden indirilecekler bu tutarlar ise KVK’nun 10. maddesinde ve yay�nlanan baz� kanun veya yönetmeliklerde ayr�nt�l� bir �ekilde aç�klanm��t�r. Bu indirimler ise;

** Ar-Ge ve tasar�m indirimi,

** Sponsorluk harcamalar�na ili�kin indirim,

** Ba�� ve yard�mlara ili�kin indirim,

** Giri�im sermayesi fonu indirimi,

** Türkiye’den yurtd�� mukimi (yerle�ik, oturan, ikamet eden) ki�i ve kurumlara verilen hizmet kazançlar�na ili�kin indirim,

** Nakit sermaye art��ndan kaynaklanan faiz indirimi,

** Teknogiri�im sermayesi deste�i indirimi,

** Vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi,

** Korumal� i�yeri indirimi,

** ve benzeri indirimlerdir.

Bu çal��mada ise bu indirimlerden sadece korumal� i�yeri indirimi uygulamas�na ili�kin ayr�nt�l� bilgiler verilmeye çal��lm��t�r.

3- KORUMA ve KORUMALI ��YER�N�N TANIMI

Koruma sözcü�ünün Türkçe sözlük anlam� himaye; himaye ise gözetme, esirgeme, koruyuculuk, gözetim anlam� ta��maktad�r. Korumal� i�yeri kavram� ise �ngilizce “sheltered” sözcü�ünden gelmektedir. Sheltered sözcü�ü de kötü �artlardan korunmu� yer anlam�na gelmektedir. Korumal� istihdam (sheltered employment) da, ki�isel engelleri nedeniyle ya�amlar�n� normal bir mesleki faaliyetle kazanamayacaklar için özel olarak düzenlenip kurulan i�yerlerindeki istihdam türü olarak tan�mlanmaktad�r. Yine benzer �ekilde korumal� istihdam, özürlülükleri nedeniyle çal��ma hayat�na kat�l�mlar� veya çal��ma ya�am�nda kalabilmeleri güç olan gruplar�n istihdamlar�n�n, özel ko�ullar çerçevesinde sa�lanabilmesini öngören sistem olarak tan�mlanmaktad�r.[5]

Korumal� i�yeri ise �lgili Yönetmelikte “i�gücü piyasas�na kazand�r�lmalar� güç olan zihinsel veya ruhsal engelli bireylere istihdam olu�turmak amac�yla Devlet taraf�ndan teknik ve mali yönden desteklenen ve çal��ma ortam� özel olarak düzenlenen i�yeri” �eklinde tan�mlanm��t�r.[6] Bu tan�mlamadan da anla��laca�� üzere, korumal� i�yerleri esas itibariyle, normal emek piyasas�nda çal��abilmeleri, sahip olduklar� özür türü ve yo�unlu�u nedeniyle pek mümkün olamayanlar�n, bir yandan mesleki rehabilitasyonunun sa�land��, di�er yandan da bu ki�ilerin çal��ma ya�am�na kat�l�mlar�n�n sa�land�� özel olarak olu�turulmu� i�yerleridir.[7]

Korumal� i�yerlerinin amaçlar� ise engelli bireylere rehabilitasyon hizmetleri vererek günlük bak�m, e�itim, istihdam olana�� yaratmak ve sosyal bütünle�meyi sa�lamak, �eklinde aç�klanmaktad�r. Yine pek çok ülkede engellileri bir i�e yerle�tirmek korumal� i�yeri politikas�n�n ana amac� olarak belirtilmektedir. Bununla birlikte mal ve hizmet üretim amac�n� öne ç�kartan ülke uygulamalar� oldu�u gibi konuya finansal performans aç�s�ndan yakla�an ülkeler de bulunmaktad�r.[8]

4- KORUMALI ��YER� STATÜSÜNE SAH�P OLMANIN �ARTLARI

Bir i�yerinin korumal� i�yeri statüsüne sahip olabilmesi için; en az % 40 oran�nda zihinsel veya ruhsal engelli, Türkiye �� Kurumuna kay�tl� ve 15 ya��n� bitirmi� olan niteliklere sahip en az sekiz engelli bireyin çal��t�� bir i�yeri özelli�ine sahip olmas� gerekmektedir. Bununla birlikte, korumal� i�yeri statüsünün kazan�lmas� için i� yeri sahibinin Aile, Çal��ma ve Sosyal Hizmetler �l Müdürlü�ü’ne ba�vuruda bulunmas� gerekmektedir. Ayr�ca, korumal� i�yerlerinde çal��acak engelli bireylerin say�s�n�n toplam i�çi say�s�na oran� yüzde yetmi� be�ten de az olamamal�d�r. Bu kapsamda çal��t�r�lacak i�çi say�s�n�n tespitinde ise belirsiz süreli i� sözle�mesine ve belirli süreli i� sözle�mesine göre çal��t�r�lan i�çiler esas al�nmaktad�r. K�smi süreli i� sözle�mesine göre çal��anlar da, çal��ma süreleri dikkate al�narak tam süreli çal��maya dönü�türülmektedir.[9]

Korumal� i�yeri statüsüne sahip olmak isteyen gerçek veya tüzel ki�iler, i�yerinin üretim faaliyetini veya faaliyetlerini, i�yerinde çal��an veya çal��acak toplam i�çi say�s�n�, çal��an veya çal��acak engelli birey say�s�n�, engel durumlar�n� ve i�yerinde yapt�� veya yapaca�� i�ler ile i�yerinin adresini belirten ve i�yerine korumal� i�yeri statüsü kazand�rma talebini içeren dilekçesini Aile, Çal��ma ve Sosyal Hizmetler �l Müdürlü�ü’ne sunarak ba�vurusunu yapmas� gerekmektedir. Ayr�ca, bu gerçek veya tüzel ki�iler ba�vuru dilekçelerine[10]; T.C. kimlik numaras� beyan�n�, adli sicil kayd�na ili�kin yaz�l� beyan�n�, tüzel ki�inin temsilcisinin yetki belgesini, dernek ve vak�flar için, vak�f senedi veya dernek tüzü�ünde amaçlar aras�nda e�itim ve üretim faaliyetlerinin yer ald��n� gösteren belgeyi, y�ll�k gelir ve y�ll�k kurumlar, katma de�er, özel tüketim, özel ileti�im ve banka ve sigorta muameleleri vergileri, gelir ve kurumlar vergisine ili�kin tevkifatlar ve geçici vergiye ili�kin vergi as�llar� ile bu vergi türlerine ait vergi ziya� cezalar�, gecikme zam ve faizleri ba�lam�nda vergi borcu ile sosyal güvenlik kurumlar�ndan al�nacak prim borcu olmad��na dair belgeyi, konu ile ilgili mevzuat uyar�nca al�nmas� gereken izin ve belgeleri, eklemek zorundad�rlar.

Öte yandan korunmal� i�yeri statüsü kazanabilmek için faaliyet konusuna ili�kin gerek 5378 say�l� Engelliler Hakk�nda Kanunda gerekse ilgili Yönetmelikte herhangi bir hüküm bulunmamaktad�r. KVK’da da korumal� i�yeri indiriminden faydalanabilmek için özel bir faaliyet alan� veya sektör i�aret edilmemi�tir. Bu kapsamda, KVK’nun 10/1-h bendi ile düzenlenmi� bulunan korunmal� i�yeri indiriminden, faaliyet konusunun önemi olmaks�z�n bu statüdeki tüm i�yerleri faydalanabileceklerdir.[11]

Korumal� i�yeri statüsü almak üzere Aile, Çal��ma ve Sosyal Hizmetler �l Müdürlü�ü’ne dilekçe ve ekleriyle ba�vuran gerçek veya tüzel ki�ilerin bu talepleri i�yerinde gerekli tespit ve incelemeleri yapmak suretiyle en geç otuz gün içinde Komisyonca de�erlendirilmektedir. Ba�vurusu yap�lanlardan Komisyonca yap�lacak de�erlendirme sonucunda uygun görülen i�yerlerine Valilikçe, Korumal� ��yeri Statüsü Belgesi düzenlenmektedir.[12] Bu belgeyi alan i�verenler korumal� i�yerine ili�kin vergi mevzuat�nda yer alan vergi indirimi ve di�er te�viklerden yararlanabilmektedir.

Devletimiz korumal� i�yeri belgesi olan giri�imcilerimize ise baz� destekler sa�lamaktad�r. Bu desteklere; çevre temizlik vergisi muafiyeti, kurulu� sermayesi deste�i, engelli ücret deste�i, i�letme giderleri deste�i, sigorta prim te�viki, yap�lan ücret ödemelerinin gelir ve kurumlar vergisinden indirimi, örnek olarak verilebilir. Bu çal��mada ise sadece korumal� i�yerinde çal��an engelliler için devlet taraf�ndan i�verene yap�lacak iade ücret ödemelerine ve korumal� i�yerleri indirimi uygulamalar�na ili�kin ayr�nt�l� bilgi verilmi�tir.

5- KORUMALI ��YER�NDE ÇALI�AN ENGELL�LER �Ç�N ��VERENE YAPILACAK ÖDEMEYE �L��K�N USUL ve ESASLAR

Korumal� i�yerlerinde çal��anlara ili�kin kurumlar vergisinde yap�lan indirim uygulamas�n�n yan�nda i�verene (i�veren gerçek ki�i ve tüzel ki�i olabilir) de devlet taraf�ndan ücret deste�i sa�lanmaktad�r. Bu ücret deste�ine ili�kin hususlar da 30 Nisan 2016 tarihinde Resmi Gazetede yay�mlanan “Korumal� ��yerlerinde Çal��an Engellilerin Ücretlerine Kar��l�k ��verene Yap�lacak Ödeme Hakk�nda Yönetmelik” de ayr�nt�l� bir �ekilde aç�klanm��t�r. Bu yönetmeli�e göre, korumal� i�yerlerinde çal��t�r�lan ve i� gücü piyasas�na kazand�r�lmalar� güç olan zihinsel veya ruhsal engellilere i�verenlerince zaman�nda ödenmi� olan ücretlerinin (Madde 5);

1- Korumal� i�yerlerinde çal��an her engelli için 1/7/1976 tarihli ve 2022 say�l� 65 Ya��n� Doldurmu� Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatanda�lar�na Ayl�k Ba�lanmas� Hakk�nda Kanunun 2. maddesinin birinci f�kras�n�n (a) bendi gere�ince ödenen ayl�k tutar� kadar�,

2- 29/1/2004 tarihli ve 5084 say�l� Yat�r�mlar�n ve �stihdam�n Te�viki ile Baz� Kanunlarda De�i�iklik Yap�lmas� Hakk�nda Kanunun 2. maddesi kapsam�ndaki illerde kurulmu� bulunan korumal� i�yerlerinde çal��an her engelli için ilaveten (a) bendi ile belirlenen tutar�n yüzde yirmisi,

3-Korumal� i�yeri statüsü almak için ilgili mevzuatla çal��t�r�lmas� zorunlu olan say�dan daha fazla engelli çal��t�ran i�yerlerinde, zorunlu say�n�n üstünde çal��t�r�lan her engelli için ilaveten (a) bendi ile belirlenen tutar�n yüzde yirmisi, bu ücretlere ili�kin yasal yükümlülüklerin de tam ve zaman�nda kar��lanm�� olmas� kayd�yla, Bakanl�k taraf�ndan i�verene geri ödenmektedir.

Bununla birlikte i�verenin yukar�da belirtilen destekten yararlanabilmesi için (Madde 6) ise; sosyal güvenlik prim borcu olmad��na ili�kin belgeyi, vergi borcu olmad��na dair belgeyi, i�verenlerin çal��t�rd�klar� engellilerin ücretlerini tam ve zaman�nda ödediklerini kan�tlay�c� belgeyi, tam ve eksiksiz olarak doldurulmu� korumal� i�yeri formunu (Yönetmelik ekinde yer alan ek-1 formunu), Aile, Çal��ma ve Sosyal Hizmetler �l Müdürlü�ü’ne sunmas� ve ba�vurusunu yapmas� gerekmektedir. Belgelerin incelenmesi sonucunda ödenen ücretlere ili�kin iade i�lemleri ba�lat�lmaktad�r.

Korumal� i�yerlerinde çal��t�r�lan ve i� gücü piyasas�na kazand�r�lmalar� güç olan zihinsel veya ruhsal engellilere i�verenlerince zaman�nda ödenmi� olan ücretlerinin; korumal� i�yerlerinde çal��an her engelli için 2022 say�l� 65 Ya��n� Doldurmu� Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatanda�lar�na Ayl�k Ba�lanmas� Hakk�nda Kanun’un 2. maddesi gere�ince ödenen ayl�k tutar� kadar, yani 2019 y�l� için ayl�k 606 TL devlet deste�i sa�lanmaktad�r. 5084 say�l� Yat�r�mlar�n ve �stihdam�n Te�viki ile Baz� Kanunlarda De�i�iklik Yap�lmas� Hakk�nda Kanun’un 2. maddesi kapsam�ndaki illerde kurulmu� bulunan korumal� i�yerlerinde çal��an her engelli için korumal� i�yeri statüsü almak için ilgili mevzuatla çal��t�r�lmas� zorunlu olan say�dan daha fazla engelli çal��t�ran i�yerlerinde, zorunlu say�n�n üstünde çal��t�r�lan her engelli için ilaveten yüzde yirmisi oran�nda, yani ayl�k 121 TL ek ücret deste�i sa�lanmaktad�r[13].

Korumal� i�yerinde çal��an engelliler için i�verene devlet taraf�ndan yap�lacak geri ödemeye ili�kin bir örnek a�a��da verilmi�tir.

ABC A.�., korumal� i�yeri statüsüne sahip bir i�letme olup, faaliyetlerini Antalya’da yürütmektedir. �� yerinde toplan 15 ki�i çal��makta ve bu çal��anlar�n 12’si zihinsel veya ruhsal engelli çal��anlardan olu�maktad�r. Bu i�yerinde 8’den(yönetmeli�e göre asgari �art) fazla engelli çal��makta olup, engelli çal��anlar�n oran� ise 12/15= 0.80’dir. Bu bilgilere göre devlet taraf�ndan i�veren geri ödemesi yap�lacak ücret tutar� �u �ekilde hesaplanacakt�r.

12 (Toplam engelli say�s�) x 606 TL (her engelli için 1/7/1976 tarihli ve 2022 say�l� 65 Ya��n� Doldurmu� Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatanda�lar�na Ayl�k Ba�lanmas� Hakk�nda Kanunun 2.maddesinin birinci f�kras�n�n (a) bendi gere�ince 2019 y�l� için ödenen ayl�k tutar�) = 7.272 TL’dir. Bu tutar 1 ayl�k devlet taraf�ndan i�verene geri ödenmesi gereken tutard�r. Devletin i�verene ödeyece�i y�l�k tutar ise, 12 ay x 7.272 TL= 87.264 TL olacakt�r.

Bununla birlikte i�letme zorunlu say�dan daha fazla engelli (yani 4) çal��t�rd��ndan dolay� Korumal� ��yerlerinde Çal��an Engellilerin Ücretlerine Kar��l�k ��verene Yap�lacak Ödeme Hakk�ndaki Yönetmeli�in 5.maddesinin (c) bendine göre 4 engelli çal��an için Devlet taraf�ndan ABC A.�. ye ilave 0.20 oran�nda daha fazla tutar, yani ayl�k 121 TL (606 TL x 0.20) ödenecektir. Hesaplama ise a�a��daki �ekilde yap�lacakt�r.

4 engelli x 12 ay x 121 TL= 5.808 TL olacakt�r. Devlet taraf�ndan ABC A.�.’ye, 2019 y�l� için toplam 87.264 TL + 5.808 TL = 93.072 TL ücret deste�i sa�lanm�� olacakt�r.

6- KURUMLAR VERG�S�N�N TESP�T�NDE KORUMALI ��YER� �ND�R�M� UYGULAMASI

Korumal� i�yerlerine ili�kin vergi mevzuat�m�zda baz� vergisel te�vikler düzenlenmi�tir. Bu düzenlemelerden biri de hem GVK’da hem de KVK’nda yer alan “korumal� i�yeri indirimi” uygulamas�d�r. 5378 say�l� Engelliler Hakk�nda Kanuna göre kurulan korumal� i�yerlerinde istihdam edilen ve i� gücü piyasas�na kazand�r�lmalar� güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çal��anlar için di�er ki�i ve kurumlarca kar��lanan tutar dâhil yap�lan ücret ödemelerinin y�ll�k brüt tutar�n�n % 100’ü oran�nda hesaplanan korumal� i�yeri indirimi; kurumlar vergisi matrah�n�n tespitinde, kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayr�ca gösterilmek �art�yla indirilebilmektedir. Bu uygulama özellikle ülkemizdeki engelli vatanda�lar�m�z�n istihdam imkânlar�n�n art�r�lmas� amac�yla KVK’nun 10. maddesinin birinci f�kras�na eklenen (h) bendi ile 19.02.2014 tarihinden itibaren uygulanmak üzere getirilmi�tir.

KVK’nun “Di�er indirimler” ba�l�kl� 10. maddesinin 1/h bendinde konu ile ilgili yap�lan bu düzenleme ise “01.07.2005 tarih ve 5378 say�l� Engelliler Hakk�nda Kanun’a göre kurulan korumal� i�yerlerinde istihdam edilen ve i� gücü piyasas�na kazand�r�lmalar� güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çal��anlar için di�er ki�i ve kurumlarca kar��lanan tutar dâhil yap�lan ücret ödemelerinin y�ll�k brüt tutar�n�n % 100’ü oran�nda korumal� i�yeri indirimi (�ndirim, her bir engelli çal��an için azami be� y�l süre ile uygulan�r ve y�ll�k olarak indirilecek tutar, her bir engelli çal��an için asgari ücretin y�ll�k brüt tutar�n�n % 150’sini a�amaz.), Bu bentte yer alan oran�, engellilik derecelerine göre % 150’ye kadar art�rmaya veya tekrar kanuni oran�na indirmeye Cumhurba�kan�; bendin uygulamas�na ili�kin usul ve esaslar� belirlemeye Aile, Çal��ma ve Sosyal Hizmetler Bakanl��’n�n görü�ünü alarak Hazine ve Maliye Bakanl�� yetkilidir.” �eklindedir.

KVK’nunda yap�lan bu düzenlemeye göre, korumal� i�yeri indiriminin kapsam� sadece korumal� i� yerlerinde istihdam edilen, zihinsel veya ruhsal engelli ücretlilerin ücretinin %100’ünü kapsamakta olup, indirimin uygulanaca�� sürede de k�s�tlama yap�lm�� ve indirim süresi en çok be� y�l olarak belirlenmi�tir. Bununla birlikte, y�ll�k indirilecek tutar�n her bir engelli çal��an için asgari ücretin y�ll�k brüt tutar�n�n % 150’sini a�amayaca��, yani indirim tutar�nda maksimum bir s�n�r konulmu�tur. %100 indirim oran�n� engellilik derecelerine göre % 150’ye kadar art�rmaya veya tekrar kanuni oran�na (%100) indirmeye Cumhurba�kan� yetkili k�l�nm��t�r.

Yukar�da verdi�imiz örnekte ABC A.�.’de toplam 12 zihinsel veya ruhsa engelli çal��maktad�r. Bu çal��anlar�n ayl�k brüt ücretleri ise 4.000. TL’dir. Buna göre korumal� i�yeri indirimi tutar� a�a��daki gibi hesaplanacakt�r.

Engellilerin y�l�k brüt ücret tutar�, 4.000 TL (Brüt ücret/Ayl�k) x 12 ki�i(engelli) x 12 ay = 576.000 TL olarak hesaplanacakt�r. Fakat, korumal� i�yerinde çal��t�r�lan zihinsel veya ruhsal engelli bir çal��an için indirimin s�n�r� yukar�da da belirtildi�i gibi her bir engelli için asgari ücretin y�ll�k brüt tutar�n�n en fazla % 150’sidir. Bu s�n�r� a�an tutar kurumlar vergisi matrah�ndan indirilememektedir. Buna göre ise 2019 y�l� için belirlenen ayl�k brüt asgari ücret tutar� 2.558,4 TL olup, %150’si ise 2.558,4 TL x%150 =3.837,6 TL olacakt�r. Kurumlar vergisi matrah�ndan indirilebilecek maksimum tutar ise 3.837,6 TL x 12 ki�i x 12 ay= 552.614,4 TL olacakt�r.

ABC A.�.’de 12 engelli çal��an ile ilgili 2019 y�l� için hesaplanan y�ll�k brüt ücret tutar� 576.000 TL olarak hesaplanmas�na ra�men, korumal� i�yeri indirimi tutar� olarak 552.614,4 TL hesaplamalarda dikkate al�nacakt�r. Bununla birlikte, ABC A.�.’ye ait di�er bilgiler a�a��daki gibidir;

2019 y�l�na ait olmak üzere:

Kurum kazanc� (Ticari bilanço kar�) 5.000.000 TL

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 1.000.000 TL

Tam mükellef kurumlardan elde edilen i�tirak kazançlar� 500.000 TL

Sponsorluk harcamas� (Amatör kulüplere) 1.500.000 TL

Ba�� ve yard�mlar� (Çocuk esirgeme kurumuna) 500.000 TL

Korumal� i�yeri indirimi 552.614,4 TL

Yukar�da verilen bilgilere göre ABC A.�.’nin kurumlar vergisi matrah� ve ödeyece�i kurumlar vergisi tutar� ise a�a��daki gibi hesaplanacakt�r.

1- Kurum Kazanc� (Ticari Bilanço Kar�)	5.000.000 TL
2- �laveler (+) Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 1.000.000 TL	1.000.000 TL
3- Zarar olsa dahi indirilecek istisna ve indirimler (-) Tam mükellef kurumlardan elde edilen i�tirak kazançlar� 500.000 TL	500.000 TL
4- �ndirim ve istisnalar sonras� mali kâr/zarar (1+2-3)	5.500.000 TL
5- Geçmi� y�llar mali zararlar�	--
6- Zarar mahsubu sonras� mali kâr/zarar (�ndirime esas tutar)	5.500.000 TL
7- Kazanc�n bulunmas� halinde indirilecek istisna ve indirimler (-) Sponsorluk harcamas�(amatör kulüplere) 1.500.000 TL Ba�� ve yard�mlar�(çocuk esirgeme kurumuna) 500.000 TL Korumal� i�yeri indirimi 552.614,4 TL	2.552.614,4 TL
8- Kurumlar vergisi matrah�	2.947.385.6 TL
9- Hesaplanan kurumlar vergisi (%22)	648.424.8 TL

SONUÇ

Çal��ma hayat�nda kendilerine çok zor yer bulan ve hayat�n birçok alan�nda çe�itli zorluklarla kar��la�an engelli vatanda�lar�m�z�n fark�na varmak ve desteklemek toplumsal bir sorumluluktur. Birle�mi� Milletler raporlar� kapsam�nda dünya genelinde geli�mekte olan ülkelerdeki engellilerin %80-90’� i�sizdir. Bu oran geli�mi� ülkelerde %70-50’ye kadar dü�ebilmektedir. AB üyesi ülkelerde toplam 40 milyon engelli bulunmaktad�r. Bu say�n�n yakla��k yar�s� çal��abilecek ya�tad�r. Türkiye’deki duruma bakt��m�zda engelli vatanda�lar�m�z�n ülkemiz nüfusunun % 6.6’s�n� olu�turdu�unu bunun % 42.8’inin erkek % 57.2’sinin ise kad�ndan olu�tu�unu görmekteyiz. Ayr�ca, 2018 y�l� verilerine göre Türkiye’de toplam 111.659 engelli vatanda��m�z�n istihdam edildi�i, bunun 10.447’sinin kamuda, 101.212’sinin ise özel sektörde görevlendirildi�i belirtilmektedir. Ülkemizdeki toplam engelli say�s� dikkate al�nd��nda ise bu say� çok dü�ük bir orana denk gelmektedir[14].

Engelli vatanda�lar�m�z�n istihdam�n� sa�lamak ve istihdam�n� artt�rmak için uygulanabilecek iki temel politika arac� bulunmaktad�r. Bunlar cezalar ve te�viklerdir. Birinci arac�n temel stratejisi engelli çal��an istihdam etmeyi zorunlu hale getirmek ve engelli çal��an istihdam etmeyenleri cezaland�rmakt�r. �kinci temel strateji ise engelli çal��an istihdam etmeyi özendirmek ve kolayla�t�rmakt�r. Türkiye’nin engelli çal��an istihdam� ile ilgili özendirme ve kolayla�t�rma politikalar�n�n uygulamaya ba�lamas�, hem engelli çal��an istihdam�n�n artt�r�lmas�na yard�mc� olacak, hem de uzun dönemde engellilerin ya�ad�� pek çok di�er sorunlar�n da yol açan yap�sal sorunlar�n giderilmesine katk�da bulunacakt�r. Engelli çal��an istihdam�n�n önündeki en büyük ve as�l engel, Türkiye’deki yap�sal sorunlard�r. Engellilerin e�itimsizli�i, bir taraftan engellilerin i� sahibi olmas�n� zorla�t�r�rken, di�er taraftan da i�letmelerin engelli çal��an istihdam�n� bir yük olarak görmesine neden olmaktad�r[15].

Bununla birlikte, devletimizin engelli çal��an istihdam�n� art�rmak için gelir ve kurumlar vergisi kanunlar�ndaki yapm�� oldu�u korumal� i�yeri indirimi uygulamas�, engelli çal��an istihdam�na katk� sa�layanlara tan�nan kurulu� sermayesi deste�i, engelli ücret deste�i, i�letme giderleri deste�i, sigorta prim te�viki, çevre temizlik vergisi muafiyeti gibi destekler olumlu geli�melerdir. Bu tür desteklerin çe�itlendirilmesi ve art�r�lmas�nda da fayda bulunmaktad�r. Fakat en önemlisi ise engelli vatanda�lar�m�z�n istihdam sorununu çözmek için öncelikle bu vatanda�lar�m�z�n eri�ilebilirlik, e�itim ve rehabilitasyon arac�l��yla topluma entegrasyonunun sa�lanmas�nda fayda bulunmaktad�r. Ayr�ca, i�verenlerin ihtiyaçlar� ile engelli vatanda�lar�m�z�n ihtiyaçlar� aras�nda tam bir uyum sa�layacak istihdam politikalar�n�n da üretilmesi önem arz etmektedir. Böylece kar��l�kl� ihtiyaçlar do�rultusunda istihdam sa�land�� takdirde daha kal�c� engelli çal��an istihdam� sa�lanm�� olacakt�r.

KAYNAKÇA

Y��T �AKAR, A. (2014). “Korumal� ��yerlerine Sa�lanan Vergi Te�vikleri”, E-Yakla��m, Say�:262, Ekim.

SEZG�N, B. (2014). “Engelli �stihdam�na Yönelik Yeni Bir vergi Te�vik Müessesesi: Korumal� ��yeri �ndirimi”, E-Yakla��m, Say�:257, May�s.

ÖZDEM�R, C. S. (2019). “Korumal� ��yerinde Vergi �ndirimi”, E-Yakla��m, Say�:322.

(https://vergidosyasi.com/2017/11/17/vergi-muafiyeti-vergi-istisnasi-kavramlari/). Eri�im tarihi:18 Ekim 2019.

(https://vergidosyasi.com/2018/11/23/vergi-indirimi-nedir/). Eri�im tarihi:18 Ekim 2019.

(https://www.iskur.gov.tr). Eri�im tarihi:20 Ekim 2019.

S�DAR, K. (2018). “Engelli �stihdam�”, ��veren Dergisi, Kas�m-Aral�k, Cilt:56, Say�:6.

UZUN, M. (2018). “Engelli �stihdam�”, ��veren Dergisi, Kas�m-Aral�k, Cilt:56, Say�:6.

ÇAVU�, Ö. H. ve TEK�N, A. (2015). “Türkiye’de Engellilerin �stihdam Yöntemi Olarak Korumal� ��yeri”, Dokuz Eylül Üniversitesi �.�.B.F. Dergisi, Cilt:30, Say�:1.

YILDIZ, R. (2019). Kurumlar Vergisine �li�kin Vergi Harcamalar�n�n Vergileme �lkeleri Aç�s�ndan De�erlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yay�mlanmam�� Yüksek Lisans tezi), Ankara, s.48.

MAKAS, R. (2011). “Korumal� ��yeri”, Çimento Endüstrisi ��verenleri Sendikas�, Kas�m.

Resmî Gazete, Korumal� ��yerleri Hakk�nda Yönetmelik, Say�:28833, 26 Kas�m 2013.

Resmî Gazete, Korumal� ��yerlerinde Çal��an Engellilerin Ücretlerine Kar��l�k ��verene Yap�lacak Ödeme Hakk�nda Yönetmelik, Say�:29699, 30 Nisan 2016.

[1] (https://www.iskur.gov.tr). Eri�im tarihi:20 Ekim 2019.

[2]Ramazan YILDIZ, Kurumlar Vergisine �li�kin Vergi Harcamalar�n�n Vergileme �lkeleri Aç�s�ndan De�erlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yay�mlanmam�� Yüksek Lisans tezi), Ankara 2019. s.48.

[3] (https://vergidosyasi.com/2017/11/17/vergi-muafiyeti-vergi-istisnasi-kavramlari/). Eri�im tarihi: 18 Ekim 2019.

[4] (https://vergidosyasi.com/2018/11/23/vergi-indirimi-nedir/). Eri�im tarihi: 18 Ekim 2019.

[5] Ay�e Yi�it �AKAR, “Korumal� ��yerlerine Sa�lanan Vergi Te�vikleri”, E-Yakla��m, Say�:262, Ekim, 2014.

[6] Resmî Gazete, Korumal� ��yerleri Hakk�nda Yönetmelik, Say�:28833, 26 Kas�m 2013, Madde 4-14.

[7] Recep MAKAS, “Korumal� ��yeri”, Çimento Endüstrisi ��verenleri Sendikas�, Kas�m, 2011, ss.6-7.

[8] Özgür Hakan ÇAVU� ve Akay TEK�N. “Türkiye’de Engellilerin �stihdam Yöntemi Olarak Korumal� ��yeri”, Dokuz Eylül Üniversitesi �.�.B.F. Dergisi, Cilt:30, Say�:1, 2015, s.149.

[9] Resmî Gazete, Korumal� ��yerleri Hakk�nda Yönetmelik, Say�:28833, 26 Kas�m 2013, Madde 4-14.

[10] Resmî Gazete, Korumal� ��yerleri Hakk�nda Yönetmelik, Say�:28833, 26 Kas�m 2013, Madde 5.

[11] Bülent SEZG�N, “Engelli �stihdam�na Yönelik Yeni Bir vergi Te�vik Müessesesi: Korumal� ��yeri �ndirimi”, E-Yakla��m, Say�:257, May�s, 2014.

[12] Resmî Gazete, Korumal� ��yerleri Hakk�nda Yönetmelik, Say�:28833, 26 Kas�m 2013, Madde 7.

[13] Cumhur Sinan ÖZDEM�R, “Korumal� ��yerinde Vergi �ndirimi”, E-Yakla��,. Say�:322, 2019.

[14] Kaan S�DAR, “Engelli �stihdam�”, ��veren Dergisi. Kas�m-Aral�k, Cilt:56, Say�:6, 2018, s.26.

[15] Mümtaz UZUN. “Engelli �stihdam�”. ��veren Dergisi. Kas�m-Aral�k. Cilt:56. Say�:6. 2018. ss.33-35.

KURUMLAR VERG�S� M�KELLEFLER� ��N KORUMALI �� YER� �ND�R�M� UYGULAMASI

YORUMLAR

KURUMLAR VERG�S� M�KELLEFLER� ���N KORUMALI �� YER� �ND�R�M� UYGULAMASI

YAZAR HAKKINDA

Ay�eg�l K�KSAL*- Zeki DO�AN** *Do�.Dr.,Ni�de �mer Halisdemir �ni.,��letme-**Prof.Dr.,Ni�de �mer Halisdemir �ni.,��letme

YAZARIN SON MAKALELER�

KURUMLAR VERG�S� M�KELLEFLER� ���N KORUMALI �� YER� �ND�R�M� UYGULAMASI

YORUMLAR

KURUMLAR VERG�S� M�KELLEFLER� ��N KORUMALI �� YER� �ND�R�M� UYGULAMASI

KURUMLAR VERG�S� M�KELLEFLER� ��N KORUMALI �� YER� �ND�R�M� UYGULAMASI