GİRİŞ
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b madde hükmüne göre binek otomobillerin alımında ödenen katma değer vergisi mükellefler tarafından indirim konusu yapılamamaktadır. Mükelleflerce indirilemeyen bu katma değer vergisi mezkur kanunun 58. maddesi ve Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğine göre gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider/maliyet olarak dikkate alınabilmektedir.
Ancak 7104 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlar ile 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun[1] ve 21/03/2019 tarihli ve 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı[2] ile yapılan değişikliklerle birlikte öncelikle ikinci el motorlu kara taşıtlarına özel matrah uygulaması getirilmiş ve devamında binek otomobil teslimlerinde uygulanan KDV oranında değişikliğe gidilmiştir.
Diğer taraftan 26 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ[3] ile birlikte mükelleflere binek otomobillerin alış belgelerinde gösterilen KDV’ yi indirim konusu yapma imkanı getirilmiştir.
Makalemizde ikinci el binek otomobillere yönelik olarak, özel matrah şeklinin hangi durumlarda uygulanabileceği, özel matraha ilişkin uygulama örnekleri, binek otomobil teslimlerinde uygulanacak KDV oranları ve binek otomobiller için ödenen KDV’ nin hangi durumlarda indirim konusu yapılabileceği hususlarını ayrıntılı bir şekilde aktarmaya çalışacağız.
1- BİNEK OTOMOBİL TANIMI
Yapılan değişikliklerden bahsetmeden önce, “Binek otomobil nedir?” sorusuna yanıt bulmak yerinde olacaktır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda binek otomobilleri doğrudan ilgilendiren hükümler yer alsa da mezkûr kanunlarda binek otomobilin tanımı yapılmamıştır.
KDV oranlarının tespitine yönelik çıkarılmış olan 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına ekli 1 sayılı listenin 9. sırasında “Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonundaki binek otomobilleri…” ifadesi yer almaktadır. Bakanlar Kurulu Kararında Türk Gümrük Tarife Cetveline atıfta bulunulmuş ve binek otomobilin tanımı için 87.03 pozisyonu işaret edilmiştir.
87.03 pozisyonunda yer alan eşyaların tanımına ilişkin olarak, 27/07/2005 tarih ve 25888 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 8 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (Tarife-Sınıflandırma Kararları) ile 06/02/2010 tarih ve 27485 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 2 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliğinde (Gümrük Tarife Cetveli Açıklama Notları) de açıklamalar yapılmıştır.
Buna göre; 1+1, 1+3, 1+4 veya 1+7 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, aracın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örneğin yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (en arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer almakta olup, binek otomobiller bu kapsamda değerlendirilmektedir.[4]
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre, bir motorlu kara taşıtının binek otomobil olup olmadığının tespiti 60 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Kanunu Sirkülerinde yer alan açıklamalara göre değerlendirilecektir.
2- BİNEK OTOMOBİL TESLİMLERİNDE UYGULANACAK KDV ORANI 2.1- 21/3/2019 tarihli ve 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı Öncesi Durum
2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına ekli 1 sayılı listenin 9. sırasına göre; kullanılmış olan binek otomobillerin tesliminde KDV oranı %1 olarak belirlenmiştir. Kullanılmış deyimi ise yine 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 1/5. maddesinde Özel Tüketim Vergisine tabi olmayan taşıt olarak ifade edilmiştir. Ancak mezkûr karara ekli 1 sayılı listenin 9. sırasının parantez içi hükmüne göre; Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunan mükelleflerin, bu araçları tesliminde %18 KDV oranı uygulanacaktır.
Diğer taraftan 2008/13426 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesinin 2. maddesinde KDV Kanununun 30/b maddesine göre binek otomobillerin alımında yüklenilen KDV' yi indirim hakkı bulunan mükelleflerin, kiralamak veya çeşitli şekillerde işletmek üzere iktisap ettikleri ve 31/12/2007 tarihi itibarıyla aktiflerinde veya envanterlerinde bulunan binek otomobillerini iktisap tarihinden itibaren 2 yıl geçtikten sonra teslime konu etmesi halinde bu teslimde %1 KDV oranı uygulanır.
Buna göre, ikinci el binek otomobillere ilişkin KDV oranı belirlenirken mükellefleri;
- Faaliyetleri Kısmen Veya Tamamen Binek Otomobillerin Kiralanması veya Çeşitli Şekillerde İşletilmesi Olanlar
- Faaliyetleri Kısmen Veya Tamamen Binek Otomobillerin Kiralanması veya Çeşitli Şekillerde İşletilmesi Olmayanlar
şeklinde sınıflandırmak yerinde olacaktır. Mamafih faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin bu amaçla satın almadıkları binek otomobillerin alış belgelerinde yer alan KDV’ yi indirim konusu yapması mümkün olmadığından[5] bu araçların teslimlerinde %1 KDV oranının uygulanacağı tabiidir.
2.2- 21/3/2019 tarihli ve 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı Sonrası Durum
22/3/2019 tarihli ve 30722 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan, 21/3/2019 tarihli ve 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı aşağıdaki gibidir.
“İkinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce bu Kararın birinci maddesinin (a) bendinde belirtilen vergi oranı uygulanarak satın alınan araçların tesliminde, bu araçların alımında uygulanan katma değer vergisi oranı uygulanır.”
Buna göre; Kararın yürürlüğe girdiği 22/03/2019 tarihinden itibaren ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükellefler;
- %1 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerin tesliminde %1,
- %18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerinin tesliminde %18 KDV oranı uygulayacaktır.
845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yapılan bu değişiklik, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerin araç teslimlerinde uygulanacak KDV oranına etki etmektedir. Söz konusu kararın, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin araç teslimlerinde uygulanacak KDV oranına herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.
Buna göre ikinci el binek otomobil teslimlerinde uygulanacak KDV oranlarına ilişkin son durum aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Tablo:1 İkinci El Binek Otomobil Teslimlerinde Uygulanacak KDV Oranları
|
Faaliyet Konusu
|
Binek Otomobil Alımlarında Uygulanan KDV Oranı
|
- Araç Kiralama Faaliyeti İle Uğraşan Mükellefler
|
Binek otomobil alımında uygulanan orana bakılmaksızın teslimlerinde %18 KDV oranı uygulanır. (Ancak binek otomobile ait KDV indirim konusu yapılamıyorsa, binek otomobil tesliminde %1 KDV oranı uygulanacaktır.)
|
- İkinci El Motorlu Kara Taşıtı Ticareti İle Uğraşan Mükellefler
|
%1 KDV oranı uygulanarak teslim alınan binek otomobillerin tesliminde %1 KDV oranı uygulanır.
|
%18 KDV oranı uygulanarak teslim alınan binek otomobillerin tesliminde %18 KDV oranı uygulanır.
|
- Diğer Sektörlerde Faaliyet Gösteren Mükellefler
|
Binek otomobil alımında uygulanan orana bakılmaksızın teslimlerinde %1 KDV oranı uygulanır.
|
Kaynak: Mevzuat hükümleri doğrultusunda tarafımızca oluşturulmuştur.
Yukarıdaki tablo ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile uğraşan mükelleflerin, ikinci el binek otomobil teslimlerinde uygulayacakları KDV oranlarında değişikliğe gidildiğini göstermektedir.
Bu durum, “İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile uğraşan mükelleflerin katma değer vergisi uygulanmadan veya istisna kapsamında satın aldıkları binek otomobillerde KDV oranı nasıl uygulanacak?” sorusunu akıllara getirebilir.
845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, binek otomobil teslimlerinde uygulanacak KDV oranını, binek otomobil alımında ödenen KDV oranı ile aynı olacak şekilde yeniden belirlemiştir. Diğer taraftan binek otomobillere uygulanacak KDV oranını tespit eden 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı halen yürürlüktedir. Dolayısıyla mükellefler, binek otomobillerin alımında katma değer vergisi ödemiyor veyahut binek otomobili katma değer vergisinden istisna olarak satın alıyor ise bu şekilde iktisap ettikleri binek otomobillerin tesliminde 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre %1 KDV oranı uygulayacaklardır.
3- İKİNCİ EL MOTORLU KARA TAŞITLARI TESLİMİNDE ÖZEL MATRAH ŞEKLİ VE UYGULAMA ÖRNEKLERİ
7104 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlar ile 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 6. maddesi ile 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 23/f maddesine eklenen hüküm aşağıdaki gibidir.
“İkinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, katma değer vergisi mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmazların tesliminde matrah, alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutardır.”
Söz konusu maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esaslar 19 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğinde[6] izah edilmiştir.
Bilindiği üzere teslim ve hizmet işlerinde matrah, Katma Değer Vergisi Kanununun 20. maddesinde, “….bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedeldir.” şeklinde hüküm altına alınmış olup bedel deyimi ise yine aynı maddenin 2. fıkrasında açıklanmıştır. 7104 sayılı kanunla getirilen bu düzenleme, katma değer vergisi matrahının tespitine ilişkin Katma Değer Vergisi Kanununda yer alan 20. maddenin istisnasını oluşturmaktadır. Getirilen bu hükümle birlikte mevzuatta belirtilen şartları sağlayan mükellefler, ikinci el motorlu kara taşıtlarının tesliminde özel matrah uygulayabileceklerdir.
İkinci el motorlu kara taşıtlarının tesliminde özel matrah uygulanabilmesi için öncelikle mükelleflerin, 13/2/2018 tarihli ve 30331 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında işletmesi adına yetki belgesi almış olması gerekmektedir. İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesinde “Yetki belgesi verilmesinde aranan şartları taşıdığı anlaşılan işletmelere, başvuru tarihinden itibaren on gün içinde yetki belgesi verilir.” hükmü yer almaktadır. İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal etmekle birlikte henüz yetki belgesi almamış olan mükellefler, ilgili mevzuat kapsamında yetki belgesi alınması için verilen süre ile sınırlı olmak üzere yetki belgesi olmaksızın, özel matrah uygulayabilirler.[7]
Yetki belgesine ilave olarak ikinci el motorlu kara taşıtının mükellef olmayanlardan veya mükellef olanlardan katma değer vergisinden istisna olarak teslim alınması gerekecektir. KDV hesaplanarak alınan ikinci el motorlu kara taşıtlarının teslimlerinde ise özel matrah uygulanmayacağı tabiidir.
Bir diğer önemli husus ise ikinci el motorlu kara taşıtının vasfında önemli bir değişiklik (basit tadil, bakım ve onarım işlemleri hariç) yapılmamasıdır.
Mükellefler tarafından yukarıda sayılan şartların birlikte sağlanması halinde, ikinci el motorlu kara taşıtlarının tesliminde özel matrah uygulanabilecektir. Özel matrah ise aşağıda yer aldığı şekilde hesaplanacaktır.
|
Özel Matrah= (Satış Bedeli-Alış Bedeli)
|
Şartlardan herhangi birinin sağlanamaması halinde ise ikinci el motorlu kara taşıtlarının teslimlerinde özel matrah şeklinin uygulanması söz konusu olmayacaktır. Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise getirilen bu düzenlemenin sadece binek otomobilleri değil ikinci el motorlu kara taşıtlarının tamamını kapsamasıdır.
Yapılan açıklamalara göre, özel matrah şeklinin uygulanabilmesi için;
- Mükelleflerin İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında işletmesi adına yetki belgesi almış olması,
- İkinci el motorlu kara taşıtının mükellef olmayanlardan veya mükellef olanlardan katma değer vergisinden istisna olarak teslim alınması,
- Motorlu kara taşıtının vasfında önemli bir değişiklik yapılmaması gereklidir.
Özel matrah uygulamalarına ilişkin örnekler aşağıda yer almaktadır.
Örnek 1: İkinci el araç alım satım faaliyeti ile iştigal eden ve İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında işletmesi adına yetki belgesi bulunan (TSK) Ltd. Şti., 02/05/2019 tarihinde mükellef olmayan Bayan (Y)’den 87.000,00 -TL’ye binek otomobil satın almıştır. (TSK) Ltd. Şti. tarafından satın alınan araç herhangi bir işlem görmeden KDV hariç 92.000,00 -TL’ye satılmıştır.
Verilen örnek olayda;
- TSK Ltd. Şti.’ nin yetki belgesine sahip olduğu,
- İkinci el binek otomobilin mükellef olmayan Bayan (Y)’ den alındığı,
- Satın alınan aracın vasfında herhangi bir değişiklik yapılmadan satıldığı görülmektedir.
Buna göre (TSK) Ltd. Şti. tarafından yapılan araç satışında özel matrah uygulanacak ve satış bedeli ile alış bedeli arasındaki fark (92.000,00-87.000,00= 5.000,00 -TL) üzerinden %1 KDV[8] hesaplanacaktır.
Örnek 2: Gemi işletmeciliği faaliyeti ile iştigal eden (K) A.Ş., 19/06/2019 tarihinde KDV mükellefi olmayan Bay (C)’den açık artırma yoluyla 63.000,00 -TL’ye araç satın almıştır. (K) A.Ş., aracın yıllık rutin bakımlarını yaptırdıktan sonra aracı KDV hariç 69.000,00 -TL’ye satmıştır.
Verilen örnek olayda;
- (K) A.Ş.’ nin faaliyet konusunun gemi işletmeciliği olduğu,
- İkinci el binek otomobilin mükellef olmayan Bay (C)’ den açık artırma yoluyla satın alındığı,
- Satın alınan aracın yıllık rutin bakımlarının yapılarak satıldığı görülmektedir.
(K) A.Ş.’ nin faaliyet konusunun ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti olmaması sebebiyle özel matrah uygulaması söz konusu olmayacaktır. Bununla birlikte (K) A.Ş. yetki belgesine haiz olarak ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti faaliyeti ile iştigal etse bile özel matrah uygulamasından yine de yararlanamayacaktır. Çünkü aracı KDV mükellefi olmayan Bay (C)’ den satın almış olsa da açık artırma yoluyla satın alındığından söz konusu teslimde Katma Değer Vergisi Kanununun 1/3-d ve 23. maddelerine göre kesin satış bedeli üzerinden katma değer vergisi hesaplanması gerekecektir. KDV hesaplanarak alınan ikinci el motorlu kara taşıtlarının teslimlerinde ise özel matrah uygulanmayacağı tabiidir.
Dolayısıyla (K) A.Ş. tarafından satılan aracın tesliminde KDV matrahı, satış bedeli (69.000,00 -TL) olacak ve bu tutar üzerinden %18 KDV hesaplanacaktır.
Örnek 3: İkinci el araç alım satım faaliyeti ile iştigal eden ve İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında işletmesi adına yetki belgesi bulunan (C) Ltd. Şti., kasko değeri 200.000,00 -TL olan ve hurdaya ayrılmış olan binek otomobili mükellef olmayan Bay (Z)’ den 08/12/2019 tarihinde 50.000,00 -TL’ ye satın almıştır. (C) Ltd. Şti. tarafından satın alınan aracın motoru yenisiyle değiştirilmiş ve rutin bakımları yaptırılmıştır. Sonrasında binek otomobil 130.000,00 -TL bedel karşılığında satılmıştır.
Verilen örnek olayda;
- (C) Ltd. Şti.’ nin yetki belgesine sahip olduğu,
- İkinci el binek otomobilin mükellef olmayan Bayan (Z)’ den alındığı,
- Satın alınan aracın motorunun değiştirilerek ve bakımlarının yapılarak satıldığı görülmektedir.
Çalışmamızın önceki bölümlerinde mükellefler tarafından özel matrah şeklinin uygulanabilmesi için üç önemli şartın olduğunu ve bu şartların birlikte sağlanması gerektiğini ifade etmiştik. (C) Ltd. Şti. belirtilen şartlardan ikisini taşıyor olsa da satın alınan aracın motorunun değiştirilmesi vasfında önemli bir değişiklik yapıldığını gösterdiğinden binek otomobil tesliminde özel matrah uygulanması mümkün olmayacaktır.
Buna göre (C) Ltd. Şti. tarafından yapılan binek otomobil tesliminde KDV matrahı, satış bedeli (130.000,00 -TL) olacak ve bu tutar üzerinden %1 oranında KDV hesaplanacaktır.
4- İKİNCİ EL BİNEK OTOMOBİL TESLİMLERİNDE İNDİRİLEBİLECEK KDV VE UYGULAMA ÖRNEKLERİ
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 29. ve 34. maddelerine göre, mükellefler vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisini kanuni defterlerine kaydetmek şartıyla indirim konusu yapabilirler.
Mamafih bazı durumlarda kanun koyucu yüklenilen katma değer vergisinin indirimine cevaz vermemektedir. Katma değer vergisinin indirimine izin verilmeyen haller yine Katma Değer Vergisi Kanununun 30. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesi;
“Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisi.” şeklinde hüküm altına alınarak faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olmayan mükellefler tarafından satın alınan binek otomobillere ait katma değer vergisinin indirim konusu yapılmasına müsaade etmemektedir.
Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekilde işletilmesi olan mükellefler ise taksi işletmecisi, sürücü kursu ve otomobil kiralama şirketleri olarak Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinde sayılmıştır. Ancak mükelleflerin faaliyetleri binek otomobilleri kiralamak veya işletmek dahi olsa bu amaçla kullanmadıkları binek otomobiller için yüklendikleri KDV’ yi indirim yapmaları mümkün değildir.
Diğer taraftan Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinde 22/03/2019 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere değişikliğe gidilmiştir. Söz konusu değişiklik aşağıdaki gibidir.
“13/2/2018 tarihli ve 30331 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler tarafından alım-satıma konu edilen binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV’nin indirim konusu yapılması 22/03/2019 tarihi itibarıyla uygun görülmüştür.”
Hazine ve Maliye Bakanlığı 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 29/5. maddesinde yer alan yetkisini kullanarak, İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler tarafından, alım-satıma konu edilen binek otomobillerin alış belgelerinde gösterilen KDV’yi indirmesine izin vermiştir.
Yapılan bu değişiklikle birlikte binek otomobillere ait olan ve indirim konusu yapılamayan KDV, İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükelleflerce 22/03/2019 tarihinden itibaren indirim konusu yapılabilecektir.
İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal etmekle birlikte henüz yetki belgesi almamış olanlar ise anılan Yönetmeliğe göre yetki belgesi alınması için verilen süre ile sınırlı olmak üzere yetki belgesi olmaksızın bu kapsamda işlem yapabilirler.
Diğer bir önemli değişiklik ise, İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükelleflerin alım-satıma konu etmek üzere satın aldıkları ve 22/03/2019 tarihi itibariyle stoklarında yer alan binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen ve daha önce indirim konusu yapılamayan KDV tutarlarının, bu araçların teslim edildiği döneme ilişkin KDV beyannamesinde indirim konusu yapılabileceğidir. Ancak KDV’ nin bu şekilde indirim konusu yapılabilmesi için daha önce gider/maliyet hesaplarına intikal ettirilen tutarların düzeltilmesi gerekmektedir.
Gözden kaçırılmaması gereken diğer bir nokta ise anılan yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükelleflerin alım-satıma konu etmedikleri binek otomobiller için yüklendikleri KDV’ yi indirim konusu yapamayacaklarıdır.
Buna göre;
- Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükellefler, bu amaçla satın aldıkları binek otomobillere ait KDV’ yi,
- İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler, alım-satıma konu ettikleri binek otomobillere ait olan KDV’ yi indirim konusu yapabileceklerdir.
- Bununla birlikte faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin bu amaçla kullanmadıkları veya İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti faaliyeti ile iştigal eden mükelleflerin alım-satıma konu etmedikleri binek otomobillerine ait olan katma değer vergisinin indirimi söz konusu olmayacaktır.
Sonuç itibariyle ikinci el binek otomobillerin tesliminde uygulanacak KDV oranı ve binek otomobillere ait KDV’ nin indirim konusu yapılıp yapılamayacağına ilişkin özet tablo aşağıdaki gibidir.
Tablo 2: İkinci El Binek Otomobillere Ait KDV Oranı ve Binek Otomobillere Ait KDV’ nin İndiriminde Son Durum
|
Faaliyet Konusu
|
Teslimlerinde Uygulanacak KDV Oranı
|
İndirim Konusu Yapılabilir mi?
|
|
Faaliyetleri Kısmen veya Tamamen Binek Otomobillerin Kiralanması veya Çeşitli Şekillerde İşletilmesi Olanların Bu Amaçla Kullandıkları Binek Otomobilleri,
|
Binek otomobil alımında uygulanan KDV oranına ve binek otomobil alışlarının KDV’ ye tabi olup olmadığına bakılmaksızın teslimlerinde %18 KDV,
|
Evet.
|
|
İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik Kapsamında İkinci El Motorlu Kara Taşıtı Ticareti İle İştigal Edenlerin Alım-Satıma Konu Ettikleri Binek Otomobilleri,
|
KDV ödemeksizin satın alınan binek otomobillerin tesliminde %1,
|
Evet.
(KDV ödenmeden alınan binek otomobillerde, KDV indirimi söz konusu olmayacaktır.)
|
|
%1 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerin tesliminde %1,
|
|
%18 KDV oranı uygulanarak satın alınan binek otomobillerin tesliminde %18,
|
|
Yukarıda Sayılan Haller Dışında Kalan Mükelleflerin Satın Aldıkları Binek Otomobilleri,
|
Binek otomobil alımında uygulanan KDV oranına ve binek otomobil alışlarının KDV’ ye tabi olup olmadığına bakılmaksızın teslimlerinde %1 KDV oranı uygulanır.
|
Hayır.
|
Kaynak: Mevzuat hükümleri doğrultusunda tarafımızca oluşturulmuştur.
Konuya ilişkin uygulama örneği aşağıdaki gibidir.
Örnek 4: İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında yetki belgesine haiz olarak ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden TU-SE işletmesi, 30/04/2019 tarihinde 300.000,00 -TL’ ye aldığı binek otomobili herhangi bir işleme tabi tutmadan 17/12/2019 tarihinde 350.000,00 -TL’ ye satmıştır. (Tutarlar KDV hariçtir.) TU-SE işletmesi tarafından,
a) Yüklenilen KDV oranının %1 olması,
b) Yüklenilen KDV oranının %18 olması,
c) Binek otomobilin mükellef olmayan şahıstan alınması,
d) Binek otomobilin 15/01/2019 tarihinde %18 KDV ödenerek satın alınması durumları aşağıda değerlendirilecektir.
Verilen örnek olayda;
a) TU-SE işletmesi tarafından 30/04/2019 tarihinde satın alınan binek otomobilin 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının yürürlük tarihi olan 22/03/2019 tarihinden sonra satıldığı görülmektedir. TU-SE işletmesi tarafından satın alınan binek otomobilin alımında %1 KDV oranı uygulandığından 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararına göre, tesliminde de %1 KDV oranı uygulanması gerekmektedir. Diğer taraftan, TU-SE işletmesi İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal ettiğinden binek otomobilin alımında ödediği KDV’ yi indirim konusu yapabilecektir. Ayrıca binek otomobilin alımında KDV ödendiğinden özel matrah uygulanması mümkün olmayıp KDV matrahı satış bedeli (350.000,00 -TL) olacaktır. Buna göre, TU-SE işletmesi tarafından hesaplanacak KDV (350.000,00*%1=) 3.500,00 -TL olacaktır.
b) TU-SE işletmesi tarafından 30/04/2019 tarihinde satın alınan binek otomobilin 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının yürürlük tarihi olan 22/03/2019 tarihinden sonra satıldığı görülmektedir. TU-SE işletmesi tarafından satın alınan binek otomobilin alımında %18 KDV oranı uygulandığından 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararına göre, tesliminde de %18 KDV oranı uygulanması gerekmektedir. Diğer taraftan, TU-SE işletmesi İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal ettiğinden binek otomobilin alımında ödediği KDV’ yi indirim konusu yapabilecektir. Ayrıca binek otomobilin alımında KDV ödendiğinden özel matrah uygulanması mümkün olmayıp KDV matrahı satış bedeli (350.000,00 -TL) olacaktır. Buna göre, TU-SE işletmesi tarafından hesaplanacak KDV (350.000,00*%18=) 63.000,00 -TL olacaktır.
c) TU-SE işletmesinin İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında yetki belgesine haiz olarak ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal ettiği, binek otomobili mükellef olmayan şahıstan aldığı ve binek otomobili herhangi bir işleme tabi tutmaksızın sattığı görülmektedir. Özel matrah için gerekli şartların birlikte sağlandığı anlaşıldığından TU-SE işletmesi tarafından satın alınan binek otomobilin tesliminde KDV matrahı (350.000,00-300.000,00 =) 50.000,00 -TL olacaktır. Binek otomobilin tesliminde uygulanacak KDV oranı ise 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına ekli 1 sayılı listenin 9. sırasına göre %1 olacaktır. Buna göre, TU-SE işletmesi tarafından hesaplanacak KDV (50.000,00*%1=) 500,00 -TL olacaktır.
d) TU-SE işletmesi tarafından 15/01/2019 tarihinde satın alınan binek otomobilin 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının yürürlük tarihi olan 22/03/2019 tarihinden sonra satıldığı görülmektedir. TU-SE işletmesi tarafından satın alınan binek otomobilin alımında %18 KDV oranı uygulandığından 845 sayılı Cumhurbaşkanı Kararına göre, tesliminde de %18 KDV oranı uygulanması gerekmektedir. Ayrıca binek otomobilin alımında KDV ödendiğinden özel matrah uygulanması mümkün olmayıp KDV matrahı satış bedeli (350.000,00 -TL) olacaktır. Diğer taraftan binek otomobilin alımında ödenen KDV, bu aracın teslim edildiği döneme ilişkin KDV beyannamesinde indirim konusu yapılabilecektir. İndirim konusu yapılması halinde gider/maliyet hesaplarına intikal ettirilen KDV’ nin söz konusu hesaplardan çıkarılması gerekmektedir. Yapılan açıklamalara göre TU-SE işletmesi tarafından hesaplanacak KDV (350.000,00*%18=) 63.000,00 -TL olacaktır.
Binek otomobilin alımında ödenen (300.000,00*%18=) 54.000,00 -TL tutarındaki KDV’ nin TU-SE işletmesi tarafından indirim hesaplarına alınması halinde yapılması gereken muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
- Binek otomobil satın alındığında yapılacak muhasebe kaydı;
------------------------------------------15/01/2019 ------------------------------------------
153- Ticari Mallar[9] 354.000,00 -TL
102- Bankalar 354.000,00 -TL
--------------------------------------------------------------------------------------------------
- Binek otomobil satıldığında yapılacak muhasebe kaydı;
------------------------------------------17/12/2019 ------------------------------------------
102- Bankalar 413.000,00 -TL
600- Yurtiçi Satışlar 350.000,00 -TL
391- Hesaplanan KDV 63.000,00 -TL
-------------------------------------------------------------------------------------------------- - Binek otomobile ilişkin ödenen KDV’ nin indirim hesaplarına dahil edilmesi halinde yapılacak muhasebe kaydı;
------------------------------------------17/12/2019 ------------------------------------------
191- İndirilecek KDV[10] 54.000,00 -TL
- 15/01/2019 Tarihinde Alınan
Aracın KDV’ si
153- Ticari Mallar 54.000,00 -TL
--------------------------------------------------------------------------------------------------
SONUÇ
Çalışmamızda son düzenlemeler ışığında binek otomobil teslimlerinde uygulanması gereken KDV oranlarını, binek otomobil için yüklenilen KDV’ nin indirim konusu yapılıp yapılmayacağı hususunu ve ikinci el motorlu kara taşıtları için uygulanacak olan özel matrah şeklini detaylı olarak açıklamaya çalıştık.
Buna göre İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında yetki belgesi alan ve ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükelleflerin, 22/03/2019 tarihinden itibaren alım-satıma konu ettikleri binek otomobilleri için yüklendikleri KDV’ nin indirimi mümkün hale gelmiştir. Söz konusu mükelleflere, 22/03/2019 tarihinden önce alım-satıma konu etmek amacıyla satın aldıkları ve stoklarında yer alan binek otomobillerin alış vesikalarında yer alan KDV’ yi de indirim konusu yapma imkanı tanınmıştır. KDV’ nin bu şekilde indirim konusu yapılması halinde defter kayıtları üzerinde gerekli düzeltmelerin yapılması gerektiği de unutulmamalıdır. Ayrıca söz konusu mükellefler, ikinci el motorlu kara taşıtlarını mükellef olmayanlardan veya mükellef olanlardan istisna kapsamında satın almaları halinde ikinci el motorlu kara taşıtlarının tesliminde özel matrah uygulayacaklardır.
Yapılan değişikliklerle birlikte ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefleri ilgilendiren diğer bir önemli nokta ise %1 KDV ödeyerek satın aldıkları binek otomobillerin tesliminde %1 ve %18 KDV ödeyerek satın aldıkları binek otomobillerin tesliminde ise %18 KDV oranı uygulayacaklarıdır. Bu noktada İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında yetki belgesi olup olmamasının bir önemi bulunmamaktadır. KDV ödemeden satın alınan binek otomobillerin tesliminde ise %1 KDV oranı uygulanacağı tabiidir.
[1] 06/04/2018 tarihli ve 30383 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır.
[2] 22/3/2019 tarihli ve 30722 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır.
[3] 28/3/2019 tarihli ve 30728 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır.
[4] 60 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Kanunu Sirküleri
[5] Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığının 08.11.2016 Tarih ve 64597866-105[313-2016]-20661 sayılı özelgesi
[6] 06.07.2018 Tarih ve 30470 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır.
[7] Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği
[8] Binek otomobil dışında bir araç olması halinde KDV oranı %18 uygulanır.
[9] Yüklenilen KDV’ nin binek otomobilin maliyetinin içerisinde yer aldığı varsayılmıştır.
[10] 191- İndirilecek KDV hesabı yerine 192- Diğer KDV hesabı da kullanılabilir.