Bilindiği üzere 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun (KDVK)1 1 'inci maddesinin 3'üncü fıkrasının (f) bendi gereğince, Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) 70'inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması işlemleri katma değer vergisinin (KDV) konusuna girmektedir. Ancak GVK'nın 70'inci maddesinde sayılan mal ve haklar arasında yer alan gayrimenkullerin kiralanması işlemleri, bir iktisadi işletmeye dahil olmamaları şartıyla, KDVK'nın 17/4-d maddesine göre vergiden istisna edilmiştir. Dolayısıyla, bir iktisadi işletmeye dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemlerinde katma değer vergisi söz konusu olmayacaktır. Bu durumda iktisadi işletme kavramının ne olduğu hususu da önem arz etmektedir. * 2 Diğer yandan, gayrimenkulün değil de gayri- menkule bağlı hakların, işletme hakkının vs. kiralanması KDVK'nın 17/4-d bendindeki istisna kapsamına girmemektedir. Zira bu durumda bir gayrimenkulün değil, bir hakkın kiralaması söz konusu olmaktadır. Görüldüğü üzere GVK'nın 70'inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması işleminde KDV açısından farklı uygulamalar olabilmekte, kimi durumlarda KDV hesaplanması gerekirken kimi durumlarda ise istisna söz konusu olabilmektedir. Makalemizde bu konu üzerinde durulacak olup farklı mukteza örneklerine yer vermek suretiyle izah edilmeye çalışılacaktır.
3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'na' (KDVK) göre, iade hakkı doğuran işlemlerden birisi de indirimli orana tabi teslim ve hizmetlerdir. KDVK'nın 28'inci maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak, Bakanlar Kurulunca vergi oranı indirilen mal teslimi ve hizmet ifasında bulunan mükellefler, bu işlemleri dolayısıyla yüklendikleri KDV'den bir vergilendirme döneminde indiremedikleri kısmın Bakanlar Kurulu'nca her yıl belirlenen tutarın aşan kısmı yılı içinde mahsuben, yılı içinde mahsuben iade edilemeyen kısmı ise izleyen yılda nakden veya mahsuben iade edilmektedir. Bilindiği üzere; çoğunluğunu temel gıda maddelerinin oluşturduğu bazı malların teslimlerinde %18 normal KDV oranı yerine %1 veya %8 oranı uygulanmaktadır. %1 ve %8 oranına tabi teslim ve hizmet yapan mükelleflerin, bu işlemlerine ilişkin olarak satın aldıkları mal ve hizmetlere, amortismana tabi iktisadi kıymetlere, genel giderlere vb. ödedikleri KDV'den indirimle gideremedikleri kısım bu iade kapsamına girmektedir. Durum böyle iken, yakın zamanda Gelir İdaresi Başkanlığınca yazılan ve vergi dairelerine tamim olarak gönderilen, "indirimli orana tabi teslimlerden sonra ortaya çıkan ciro primi, kur farkı, vade farkı, faiz vb giderlerle ihracatçı firmaya ödenen komisyon giderlerine ilişkin olarak KDV'nin iade hesabına dahil edilip edilemeyeceği" hususundaki yazıdan vergi idaresinin bu konuda yeni bir yaklaşım benimsediği anlaşılmaktadır. Makalemizin de konusunu oluşturan bu husus ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
Özel finans kurumları da aynen bankalar gib i fon toplamakta, fon kullandırmakta , havale, EFT, transfer işlemleri yapmakta, çek, poliçe, emre muharrer senet düzenlemekte, kredi işlemleri yapmakta, teminat mektubu vermekte, ithalatihracat işlemleri gibi klasik bankacıl ı k işlemleri yapmaktadır. Vergi mevzuatı açısından bakıldığında bankalar ile özel finans kurumlarının vergi yükümlülükleri ve sorumlu l ukları temelde aynı olmakla beraber aralarındaki en önemli farkı KDV mükellefiyeti oluşturmaktadır . Bununla beraber özel finans kurumlarının kuruluş ve faaliyetlerine ilişkin BDDK tarafından düzenlenen, 20.09.2001 tarih ve 24529 sayılı Resmi Gazete'de yayı ml anan Yönetmelik ve 5225 sayılı Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanunla yapılan düzenleme ile, özel finans kurumlarının vergilendirilmesinde köklü değişiklikler meydana gelmiş ve vergi mevzuatı açısından bankalar ile aralarındaki farklılık büyük ölçüde giderilmiş, vergisel açıdan bankalario aralarında mevcut olan adaletsizlik de ortadan kaldırılmıştır. Yazımızda Türk mali piyasalarında , faizli bankacılığa bir alternatif olarak kurulan özel fi nans kurumlarının özell ikleri, hukuki yapısı , faaliyetleri ile ilgili genel bilgiler verilerek, vergi mevzuatı açısından bankalario karşılaştırmalı olarak vergi yükümlülük ve sorumlulukları açıklanacaktır.