:: VergiRaporu - Anasayfa ::

�Z Koronavir�s (Covid-19) salg�n� d�nya genelinde i�letmeleri ve i�verenleri ekonomik faaliyetin devam ettirilememesi y�n�nde �ok ciddi �ekilde etkilemi� ve halen de etkilemeye devam etmektedir. Ekonomik faaliyetleri etkilemesi i�verenleri �deme g��l�� i�erisine sokmaktad�r. Genel salg�na ba�l� olarak h�k�metlerce al�nan kararlar aras�nda, baz� i�letmelerin faaliyetlerine belli s�re izin verilmemesi gibi �nlemler bulunmaktad�r. Bu gibi �nlemler sonucunda ortaya ��kan ekonomik daralma i�verenleri �deme g�c� bak�m�ndan giderek zora sokmakla birlikte i��ilerin �cretlerini alamamas�na neden olmaktad�r. Bir sosyal politika kurumu olan i� hukuku d�zenlemeleri ise salg�n hastal�k gibi zorlay�c� nedenlerle i�lerin durmas� sonucunda i��ilerin gelirsiz kalmas�n� sosyal bir risk olarak g�rerek k�sa �al��ma ve k�sa �al��ma �dene�i kavramlar� ile telafi mekanizmas�n� i�verenlere ve i��ilere sunmu�tur. Bu nedenle �al��mam�zda T�rkiye�de de g�r�len koronavir�s salg�n� nedeniyle i�verenlere hak olarak sunulan k�sa �al��ma ve k�sa �al��ma �dene�i kavramlar� ve yararlanma �artlar� mevzuat �er�evesinde belirtilmektedir.

A��klamas�	�ndir
Makale

G�R��
   Türkiye’de i� hukuku içerisinde k�sa çal��ma kavram� düzenlenmi�tir. K�sa çal��ma esasen, ekonomik krizler ve zorlay�c� nedenlerle i�çilere belli bir süre gelir güvencesi sa�lama fonksiyonu gören bir sistemdir. Bu fonksiyon sayesinde i�verenlerin yükü hafifletilmekte, i�çilerin ise gelir yoksunlu�u ve i�sizlikle kar��la�mas� önlenmektedir. Böylece sosyal riskler azalt�lmaya çal��lmaktad�r.
   Hali haz�rda Türkiye’de mevzuat çerçevesinde k�sa çal��ma ve k�sa çal��ma ödene�i 08.09.1999 tarihli ve 23810 say�l� Resmi Gazete’de yay�nlanan 4447 say�l� ��sizlik Sigortas� Kanunu Ek Madde 2’de düzenlenmi�tir. Bunun d��nda 30.04.2011 tarihli ve 27920 say�l� Resmi Gazete’de yay�nlanan K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Hakk�nda Yönetmelik ile de k�sa çal��ma ve k�sa çal��ma hakk�ndaki düzenlemeler daha aç�k ve detayl� hale getirilmi�tir.
Türkiye’deki mevzuat çerçevesinde k�sa çal��ma hakk�ndan yararlanmak için genel ekonomik kriz ve/veya zorlay�c� sebeplerin varl�� gibi iki temel nedensel �art�n olmas� gerekmektedir. Ancak nedensel �artlar�n varl�� ise tek ba��na yeterli olamamakta ayr�ca bunlar�n varl��na dolay�s�yla k�sa çal��ma yap�labilece�ine dair Türkiye �� Kurumu (��KUR) Genel Müdürlü�ü Yönetim Kurulunca karar al�nmas� ve bu karar alma sonras�nda ise talep eden i�verenlere i� müfetti�lerince uygunluk tespiti yap�lmas� gerekmektedir. Bu nedenle k�sa çal��man�n hukuki çerçevede uygulanmas� hem genel(nedensel) �artlar�n hem de özel(yetkisel) �artlar�n birlikte bulunmas� ile mümkün olmaktad�r.
Di�er taraftan k�sa çal��ma ödene�i ise ��sizlik Sigortas� Fonundan kar��land�� için prim bildirimi yönünden baz� �artlara ba�lanm��t�r. Bununla birlikte, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) taraf�ndan 25 Mart 2020 tarihinde kabul edilen 7226 say�l� Baz� Kanunlarda De�i�iklik Yap�lmas�na Dair Kanun ile 4447 say�l� Kanuna Geçici 23 maddesi eklenerek koronavirüs etkisi nedeniyle prim bildirimi �art� biraz esnetilmi� ve daha kapsay�c� hale getirilmi�tir.
Bu �art d��nda k�sa çal��ma ödene�i mevzuat çerçevesinde en fazla üç ay uygulanabilen ve Cumhurba�kan� taraf�ndan uygulamas� alt� kadar uzat�labilen bir uygulamad�r. Ayr�ca k�sa çal��ma ödene�i i�çinin ücretine göre de�i�mekle birlikte alt ve üst s�n�r� asgari ücrete göre belirlenmi� bir ödemedir.
Bu yönleriyle k�sa çal��ma ve k�sa çal��ma ödene�i önem arz etmekte olup, i�verenlere yükümlülükler ve sorumluluklar getiren bir sistem olarak kar��m�za ç�kmaktad�r. Bu yükümlülüklerin ba��nda ise talep etme, bildirim yapma, ilan etme, kay�t ve belgeleri saklama gelmektedir. Bu kapsam da, k�sa çal��ma ve k�sa çal��ma ödene�i hakk�ndan yararlanmak için i�verenlerin önemle dikkat etmesi gereken hususlar bulunmaktad�r.
   1- KISA ÇALI�MA
   1.1- K�sa Çal��ma Kavram�:
   Hayat devam ederken kar��la��lan ekonomik krizler ve salg�n hastal�k gibi zorlay�c� sebepler nedeniyle i�verenler veya i�letmeler faaliyetlerini ve ödemelerini sürdürme noktas�nda güçlük çekebilir. ��letme faaliyetinin yürütümünde ya�anan böyle bir zorluk ise i�çilerin ücretlerinin ödenmesi noktas�nda i�verenleri ciddi zora sokabilir. ��çiler ise böyle bir durumda ücretlerini alamayacak duruma gelebilir. Bu sorunlarla mücadeleye destek olmak gerekti�i dü�üncesi ile i� hukuku uygulamalar�na k�sa çal��ma müessesesi getirilmi�tir. Birçok geli�mi� ülkede bulunan k�sa çal��ma uygulamas�; kar��la��lan ekonomik kriz ve/veya zorlay�c� sebeplerle ödeme güçlü�ü çeken i�verenlere i�çi ç�karma yapmaks�z�n destek sa�layan ve i�çilere de kar��la�t�klar� gelir kayb�n� giderme noktas�nda yard�mc� olan bir müessesedir diyebiliriz .
   K�sa çal��ma müessesinin amac�, kar��la��lan ekonomik kriz ve/veya zorlay�c� nedenlerle i�çilerini ücretsiz izne ay�rmak giri�iminde bulunan i�verenlerin bu uygulamalar�na belli bir müddet boyunca son vermektir. Böylece k�sa çal��ma ile belirtilen olumsuz durumlarda i�sizli�in önlemesi ve i�çinin ücret hakk�n�n belli bir süre boyunca korunmas� sa�lanmaktad�r .
   Bu yönleriyle k�sa çal��ma müessesesi, ekonomik krizler ve zorlay�c� nedenlerle i�çilere belli bir süre gelir güvencesi sa�lama fonksiyonu görmektedir .
   Türkiye’de k�sa çal��ma ve k�sa çal��ma ödene�i hakk�nda yasal düzenlemeler bulunmaktad�r. Bu düzenlemelerin ba��nda 4447 say�l� ��sizlik Sigortas� Kanunu gelmektedir. 08.09.1999 tarihli ve 23810 say�l� Resmi Gazete’de yay�nlanan 4447 say�l� ��sizlik Sigortas� Kanunu Ek Madde 2’de k�sa çal��ma ve k�sa çal��ma ödene�i düzenlenmelerinin oldu�u görülmektedir. Bu kanuni düzenlemeye ba�l� olarak daha ayr�nt�l� aç�klamalara yer verilen 30.04.2011 tarihli ve 27920 say�l� Resmi Gazete’de yay�nlanan K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Hakk�nda Yönetmelik ç�kar�lm��t�r.
   4447 say�l� ��sizlik Sigortas� Kanunu Ek Madde 2 hükümlerine göre k�sa çal��man�n hangi �artlar alt�nda yap�labilece�i belirtilerek kavramsal boyutu ortaya konulmaya çal��lm��t�r. Buna göre k�sa çal��ma; “Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlay�c� sebeplerle i�yerindeki haftal�k çal��ma süresinin geçici olarak önemli ölçüde azalt�lmas� veya i�yerinde faaliyetin tamamen veya k�smen geçici olarak durdurulmas� hallerinde i�yerinde üç ay� a�mamak üzere k�sa çal��ma yap�labilir” denilerek tan�msal çerçeve çizilmi�tir. Bu kanun maddesi irdelendi�inde, çal��man�n geçici olarak önemli ölçüde azalt�lmas� ve faaliyetin k�smen geçici olarak durmas� durumlar�n�n kanun maddesi çerçevesinde net ve ayr�nt�l� bir �ekilde belirlenmedi�i fark edilmektedir.
Ancak söz konusu durumlar nezdindeki belirsizlik K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in üçüncü maddesinin birinci f�kras�n�n (ç) bendindeki düzenleme ile giderilmi�tir. Buna göre, k�sa çal��ma; “Üç ay� geçmemek üzere 4447 say�l� Kanunu Ek Madde 2’de say�lan gerekçelerle; i�yerinde uygulanan çal��ma süresinin, i�yerinin tamam�nda veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oran�nda azalt�lmas�n� veya süreklilik ko�ulu aranmaks�z�n en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya k�smen durdurulmas�n�” ifade etmektedir. Böylece kanundaki düzenlemeden daha detayl� olarak yönetmelikte çal��ma süresinin geçici olarak üçte bir oran�nda azalt�lmas� ve süreklilik aranmaks�z�n dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya k�smen durdurulmas� ibarelerine yer verilmi�tir.
Bu düzenlemelerden yola ç�karak, Türk i� hukukunda k�sa çal��ma; “Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlay�c� sebeplerle, üç ay� geçmeyecek �ekilde, i�yerinde uygulanan çal��ma süresinin i�yerinin tamam�nda veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oran�nda azalt�lmas�n� veya süreklilik ko�ulu aranmaks�z�n en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya k�smen durdurulmas�” olarak tan�mlanmaktad�r.
   1.2- K�sa Çal��man�n �artlar�
   Türkiye’de i� hukuku terminolojisi ve uygulamas� içerisinde k�sa çal��man�n kavramsal bazdaki �artlar� bize göre “genel �artlar” ve “özel �artlar” olarak ele al�nabilir. Çal��mam�zda k�sa çal��ma kavram�na dair �artlar, k�sa çal��ma ödene�i hakk�ndan yararlanma �artlar� olarak ele al�nmay�p sadece ülke egemenli�i bölgesinde k�sa çal��ma yap�labilir mi? sorusuna dair “nedensel” ve “yetkisel” �artlar olarak ele al�nm��t�r. K�sa çal��ma ödene�inden yararlanma �artlar� ise ileriki bölümlerde ayr�ca ele al�nm��t�r.
   1.2.1- Genel (Nedensel) �artlar
   Türkiye’de i� hukuku sistemi içerisinde k�sa çal��ma bir hak olarak düzenlenmi�tir. Böyle bir haktan yararlanmak için ciddi ko�ullar�n varl�� gerekmektedir. 4447 say�l� ��sizlik Sigortas� Kanunu Ek Madde 2 ile K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmelik hükümlerine göre k�sa çal��man�n genel �artlar� �u �ekildedir.
   a-Ekonomik Kriz: Ulusal ve uluslararas� düzeyde ortaya ç�kan etkenlere ba�l� olarak genel, sektörel, bölgesel bazda ekonomik krize neden olan ciddi sars�c� durumlar�n olu�mas� k�sa çal��man�n ekonomik kriz boyutuna indirgenen bir �art�d�r.
   b-Zorlay�c� Nedenler: Do�rudan ekonomik bir kriz olmay�p, i�verenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkan bulunmayan, geçici olarak çal��ma süresinin azalt�lmas� veya faaliyetin tamamen veya k�smen durdurulmas� ile sonuçlanan d��sal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlar veya deprem, yang�n, su bask�n�, heyalan, salg�n hastal�k, seferberlik gibi durumlar�n olu�mas� da k�sa çal��man�n zorlay�c� nedenlere indirgenen bir di�er �art�d�r.
   Ancak bir ülkede genel ekonomik krizin ve/veya zorlay�c� sebeplerin varl�� yada bu olumsuz �artlar�n etkilerinin i�verenler, vatanda�lar taraf�ndan çok a��r� hissedilmesi k�sa çal��man�n kendili�inden i� hukuku anlam�nda uygulanmas� anlam�na gelmemektedir.
   1.2.2- Özel (Yetkisel) �artlar
   Türk i� hukuku içerisinde k�sa çal��ma için ekonomik ve zorlay�c� nedenlere ba�l� genel �artlar�n varl�� tek ba��na yeterli olamamaktad�r. K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 5 nci maddesi ikinci f�kras�nda “Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile d��al etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlay�c� sebeplerin varl��, i�çi ve i�veren sendikalar� konfederasyonlar�n�n iddia etmesi yada bu yönde kuvvetli emarenin bulunmas� halinde Türkiye �� Kurumu Genel Müdürlü�ü Yönetim Kurulunca karara ba�lan�r.” denilmektedir. Bahsi geçen yönetmeli�in 5 nci maddesi üçüncü f�kras�nda “�kinci f�krada yer alan sebeplerle Türkiye �� Kurumu Genel Müdürlü�ü Yönetim Kurulunca al�nm�� bir karar bulunmuyorsa i�verenlerce yap�lan ba�vurular Türkiye �� Kurumu birimi taraf�ndan reddedilir.” denilmektedir. Ayn� yönetmeli�in 5 nci maddesi dördüncü f�kras�nda “K�sa çal��ma talepleri i� müfetti�lerince uygunluk tespiti yap�lmas� amac�yla Rehberlik ve Tefti� Ba�kanl��n�n ilgili birimine ivedilikle gönderilir…” denilmektedir.
Bu yönetmelik düzenlemelerinden anla��ld�� üzere; k�sa çal��ma hakk�ndan yararlanmak için genel, sektörel, bölgesel ekonomik kriz ve/veya zorlay�c� nedenlerin varl�� tek ba��na yeterli olamamakta ayr�ca bunlar�n varl��na dolay�s�yla k�sa çal��ma yap�labilece�ine dair Türkiye �� Kurumu Genel Müdürlü�ü Yönetim Kurulunca karar al�nmas� gerekmektedir. Bu yönde karar al�nmas� da ba�l� ba��na yeterli olamamaktad�r. Bu karar sonras�nda k�sa çal��ma talebi için ba�vuran i�verenlerin taleplerinin i� müfetti�lerince uygunluk tespiti yap�lmas� sonucunda uygun bulunmas� da gerekmektedir. Bu nedenle k�sa çal��man�n hukuki çerçevede uygulanmas� hem genel (nedensel) �artlar�n hem de özel (yetkisel) �artlar�n birlikte bulunmas� ile mümkün olmaktad�r.
   2- KISA ÇALI�MA ÖDENE��
   2.1- K�sa Çal��ma Ödene�i Kavram�
   K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 3 üncü maddesinde k�sa çal��ma ödene�i tan�mlanm��t�r. Buna göre k�sa çal��ma ödene�i “6 nc� maddede belirtilen ko�ullar�n sa�lanmas� halinde i�çiye yap�lan ödemeyi” ifade eder denilmektedir. Bu düzenlemeden anla��lmaktad�r ki, k�sa çal��maya dair genel ve özel �artlar�n�n varl�� halinde i�yerlerinde k�sa çal��ma yap�lmas� durumunda i�çiye ödenmesi gereken ödenek k�sa çal��ma ödene�i olarak tan�mlanmaktad�r.
   2.2- K�sa Çal��ma Ödene�inden Yararlanma �artlar�
   K�sa çal��ma ödene�ine hak kazanmak için, k�sa çal��maya dair genel (nedensel) ve özel (yetkisel) �artlar d��nda prim bildirimi yönünden ba�kaca �artlar da aranmaktad�r. 4447 say�l� Kanun Ek Madde 2’ye göre “…��çinin k�sa çal��ma ödene�ine hak kazanabilmesi için, hizmet akdinin feshi hariç i�sizlik sigortas� hak etme ko�ullar�n� yerine getirmesi gerekir.” denildi�i görülmektedir. K�sa çal��ma ödene�inden yararlanma ko�ullar� K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 6 nc� maddesinde de belirtilmi�tir. Buna göre “��çinin k�sa çal��ma ödene�inden yararlanabilmesi için;
   a)��verenin k�sa çal��ma talebinin uygun bulunmas�,
   b)��çinin k�sa çal��man�n ba�lad�� tarihte 4447 say�l� Kanunun 50 nci maddesine göre çal��ma süreleri ve i�sizlik sigortas� primi ödeme gün say�s� bak�m�ndan i�sizlik ödene�ine hak kazanm�� olmas� gerekmektedir.”
   4447 say�l� Kanunun 50 nci maddesi ikinci f�kras�na bakt��m�zda ise, “Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan, son üç y�l içinde;
   a)600 gün sigortal� olarak çal��p i�sizlik sigortas� primi ödenmi� olan sigortal� i�sizlere 180 gün,
   b)900 gün sigortal� olarak çal��p i�sizlik sigortas� primi ödenmi� olan sigortal� i�sizlere 240 gün,
   c)1080 gün sigortal� olarak çal��p i�sizlik sigortas� primi ödenmi� olan sigortal� i�sizlere 300 gün, süre ile i�sizlik ödene�i verilir.” denilmi�tir.
Bu hükümlere ra�men; Aile, Çal��ma ve Sosyal Politikalar Bakanl��’n�n vermi� oldu�u önerge sonucunda TBMM taraf�ndan 25 Mart 2020 tarihinde kabul edilen 7226 say�l� Baz� Kanunlarda De�i�iklik Yap�lmas�na Dair Kanun ile 4447 say�l� Kanuna Geçici 23 madde eklenerek koronavirüs etkisiyle yap�lacak k�sa çal��ma ödene�i �artlar�nda de�i�ikli�e gidilmi�tir. 7226 say�l� Kanun ile eklenen Geçici 23 ncü madde ile “30/6/2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, yeni koronavirüs (Covid-19) kaynakl� zorlay�c� sebep gerekçesiyle yap�lan k�sa çal��ma ba�vurular� için, ek 2 nci maddenin üçüncü f�kras�nda i�çinin k�sa çal��ma ödene�ine hak kazanabilmesi için öngörülen hizmet akdinin feshi hariç i�sizlik sigortas� hak etme ko�ullar�n� yerine getirmesi hükmü, k�sa çal��ma ba�lama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç y�l içinde 450 gün sigortal� olarak çal��p i�sizlik sigortas� primi ödenmi� olmas� �eklinde uygulan�r. Bu ko�ulu ta��mayanlar, k�sa çal��ma süresini geçmemek üzere son i�sizlik ödene�i hak sahipli�inden kalan süre kadar k�sa çal��ma ödene�inden yararlanmaya devam eder. Bu madde kapsam�nda k�sa çal��ma uygulamas�ndan yararlanabilmek için, i� yerinde k�sa çal��ma uygulanan dönemde 4857 say�l� Kanunun 25 inci maddesinin birinci f�kras�n�n (II) numaral� bendinde yer alan sebepler hariç olmak kayd�yla i�veren taraf�ndan i�çi ç�kar�lmamas� gerekir. Bu madde kapsam�nda yap�lan ba�vurular, ba�vuru tarihinden itibaren 60 gün içinde sonuçland�r�l�r. Bu madde kapsam�nda yap�lan ba�vuru tarihini 31/12/2020 tarihine kadar uzatmaya ve birinci f�krada belirlenen günleri farkl�la�t�rmaya Cumhurba�kan� yetkilidir.” hükümleri getirilmi�tir.
Bu geçici madde 23 ile getirilen düzenlemeye göre; zorlay�c� sebep olan koronavirüs (Covid-19) nedeniyle k�sa çal��ma uygulamas�ndan yararlanabilmek için k�sa çal��ma ödene�i için gerekli olan 600 günlük sürenin 450 güne; 120 günlük sürenin ise 60 güne dü�ürüldü�ü böylece k�sa çal��ma ödene�inden yararlanma �artlar�n�n kolayla�t�r�ld�� anla��lmaktad�r. Di�er taraftan zorlay�c� sebep olan koronavirüs (Covid-19) nedeniyle k�sa çal��ma uygulamas�ndan yararlanabilmek için i�verence k�sa çal��ma döneminde 4857 say�l� Kanunun 25 inci maddesinin birinci f�kras�n�n (II) numaral� bendinde yer alan sebepler hariç i�çi ç�kar�lmamas� gerekti�i �art� da getirilerek böylece istihdam�n sürdürülmesinin amaçland�� görülmektedir.
2.3- K�sa Çal��ma Ödene�inin Günlük Miktar� ve Hesaplamas�
4447 say�l� Kanun Ek Madde 2 üçüncü f�krada “K�sa çal��ma halinde ��sizlik Sigortas� Fonundan k�sa çal��ma ödene�i ödenir” denilerek k�sa çal��ma ödene�inin kayna�� gösterilmi�tir. Buna göre k�sa çal��ma ödene�i de i�sizlik ödene�i gibi ��sizlik Sigortas� Fonundan kar��lanmaktad�r.
K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 7 nci maddesi üçüncü f�kras�nda “K�sa çal��ma ödene�i, i�yerinde uygulanan haftal�k çal��ma süresini tamamlayacak �ekilde çal��lmayan süreler için ayl�k olarak hesaplan�r” denilmi�tir.
��sizlik Sigortas� Fonundan ödemesi yap�lan k�sa çal��ma ödene�inin ise miktar yönünden bir s�n�r�n�n olmas� gerekmektedir. Buna yönelik olarak 4447 say�l� Kanun Ek Madde 2 dördüncü f�krada ve K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 7 nci maddesi birinci f�kras�nda “Günlük k�sa çal��ma ödene�ini; sigortal�n�n son oniki ayl�k prime esas kazançlar� dikkate al�narak hesaplanan günlük ortalama brüt kazanc�n�n %60’�d�r. Bu �ekilde hesaplanan k�sa çak��ma ödene�i miktar� 4857 say�l� Kanunun 39 uncu maddesine göre uygulanan asgari ücretin brüt tutar�n�n %150’sini geçemez.” hükümleri mevcuttur.
Bu hükümler irdelendi�inde k�sa çal��ma ödene�inin miktar�n�n i�yerinde uygulanan haftal�k çal��ma süresini tamamlayacak �ekilde çal��lmayan süreler için ayl�k olarak hesaplanaca�� ile k�sa çal��ma ödene�inin günlük alt ve üst s�n�r�n�n oldu�u anla��lmaktad�r. Asgari ücretin alt�nda çal��t�rma/bildirim mümkün olmad�� için k�sa çal��ma ödene�inin günlük alt s�n�r� günlük asgari ücretin %60’�; günlük üst s�n�r� ise günlük asgari ücretin %150’i olmaktad�r.
Ancak burada bir istisnai hükümden bahsetmekte yarar gözükmektedir. 4447 say�l� Kanun Ek Madde 2 be�inci f�kras� ile K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 7 nci maddesi alt�nc� f�kras�nda “Zorlay�c� sebeplerle i�yerinde k�sa çal��ma yap�lmas� halinde ödemeler 4857 say�l� Kanunun 24 ncü maddesinin (III) numaral� bendinde ve 40 nc� maddesinde öngörülen bir haftal�k süreden sonra ba�lar” denilmi�tir. 4857 say�l� Kanunun 24 ncü maddesinin (III) numaral� bendinde “��çinin çal��t�� i�yerinde bir haftadan fazla süre ile i�in durmas�n� gerektirecek zorlay�c� sebepler ortaya ç�karsa” hükmünün ve 4857 say�l� Kanunun 40 nc� maddesinde ise “24 ve 25 nci maddelerin (III) numaral� bentlerinde gösterilen zorlay�c� sebepler dolay�s�yla çal��lamayan veya çal��t�r�lamayan i�çiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yar�m ücret ödenir” denilmektedir. Bu hükümlerden anla��ld�� üzere zorlay�c� bir sebeple i�yerinde i�çi çal��amazsa veya çal��t�r�lamazsa i�verence kendisine bir haftaya kadar her gün için yar�m ücret ödemesinin yap�lmas� gerekti�i, böyle bir durumda i�çiye bir haftaya kadar i�verence yar�m ücret ödemesi yap�lmas� gerekmesi nedeniyle, e�er k�sa çal��maya karar verilmesi halinde k�sa çal��ma ödemelerinin yar�m ücret ödenmesi öngörülen bir haftadan sonra yap�lmas� gerekti�i anla��lmaktad�r. Dolay�s�yla zorlay�c� bir nedene ba�l� olan k�sa çal��ma ödene�inin ba�lang�c� ekonomik krize ba�l� olarak yap�lan k�sa çal��maya göre farkl�la�maktad�r.
2.4- K�sa Çal��ma Ödene�inin Süresi ve Azami Süresi
K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 7 nci maddesi üçüncü f�kras�nda “K�sa çal��ma ödene�i, i�yerinde uygulanan haftal�k çal��ma süresini tamamlayacak �ekilde çal��lmayan süreler için ayl�k olarak hesaplan�r” denilmi�tir.
K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 7 nci maddesi be�inci f�kras�nda “K�sa çal��ma ödene�i uygunluk tespitinde belirtilen süreyi a�mamak kayd�yla fiilen gerçekle�en k�sa çal��ma süresi üzerinden verilir” denilmektedir.
4447 say�l� Kanun Ek Madde 2 birinci f�kras�nda “…hallerinde i�yerinde üç ay� a�mamak üzere k�sa çal��ma yap�labilir” denilmi�tir. Ayn� kanun maddesinin yedinci f�kras�nda “…k�sa çal��ma ödene�inin süresini alt� aya kadar uzatmaya…Cumhurba�kan� yetkilidir” denilmi�tir.
K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 7 nci maddesi ikinci f�kras�nda ”K�sa çal��ma ödene�inin süresi üç ay� geçmemek üzere k�sa çal��ma süresi kadard�r.” denilmi�tir.
Bu hükümlerden k�sa çal��ma ödene�inin i�yerinde uygulanan haftal�k çal��ma süresini tamamlayacak �ekilde uygunluk tespitindeki süreyi a�mayacak �ekilde fiilen çal��lmayan süreler dikkate al�narak ayl�k olarak hesaplanaca�� ve k�sa çal��ma ödene�inin azami süresinin üç ay oldu�u ancak Cumhurba�kan� taraf�ndan alt� aya kadar uzat�labilece�i anla��lmaktad�r.
2.5- K�sa Çal��ma Ödene�inin Durdurulmas� ve Kesilmesi
K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 8 nci maddesi ikinci f�kras�nda “K�sa çal��ma uygulamas� devam eden i�yerlerinde yap�lan inceleme s�ras�nda i�verenin ödenek alan i�çilerin çal��ma süreleri ile ilgili hatal� bilgi ve belge verdi�inin tespit edilmesi ve i� müfetti�inin yaz�l� talebi halinde hakk�nda hatal� bilgi verilen i�çi say�s� da dikkate al�narak k�sa çal��ma ödene�i durdurulur” düzenlemesi mevcuttur. K�sa çal��ma ödene�inin durdurulmas� i�lemi esasen i�çinin k�sa çal��ma ödene�ine ili�kin çal��ma süresi ile ilgili olarak i�verence yap�lan hatal� bilgi ve belge verilmesinden dolay� yap�lmaktad�r. Nitekim ayn� yönetmeli�in 7 nci maddesinin onbirinci f�kras�nda “��verenin hatal� bilgi ve belge vermesi nedeniyle yap�lan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte i�verenden…” denilerek i�verenin hatal� bilgi ve belge hususundaki sorumlulu�u düzenlenmi�tir.
K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 9 ncu maddesinde “K�sa çal��ma ödene�i alanlar�n i�e girmesi, ya�l�l�k ayl�� almaya ba�lamas�, herhangi bir sebeple silahalt�na al�nmas�, herhangi bir kanundan do�an çal��ma ödevi nedeniyle i�inden ayr�lmas� hallerinde veya geçici i� göremezlik ödene�inin ba�lamas� durumunda geçici i� göremezlik ödene�ine konu olan sa�l�k raporunun ba�lad�� tarih itibariyle k�sa çal��ma ödene�i kesilir” hükümler mevcuttur. K�sa çal��ma ödene�ini kesilmesi ise durdurmadan farkl� olarak k�sa çal��ma ödene�inin ödenmesini gerektirecek maddi �art olan gelir kayb� olas�l�� art�n�n art�k bulunmamas�ndan(emekli ayl�� al�nmas�, çal��lmas� gibi) bahisle kesilmesi gerekti�i anlam�na gelmektedir.
3- ��VEREN�N YÜKÜMLÜLÜK VE SORUMLULUKLARI
3.1- K�sa Çal��maya Dair Talep ve Bildirim Yükümlülü�ü
4447 say�l� Kanun Ek Madde 2 ikinci f�kras�nda “Bu Kanuna göre sigortal� say�lan ki�ileri hizmet akdine tabi olarak çal��t�ran i�veren, k�sa çal��ma talebini, derhal gerekçeleri ile birlikte Türkiye �� Kurumuna, varsa toplu i� sözle�mesi taraf� sendikaya bir yaz� ile bildirir” hükmü vard�r.
Benzer �ekilde K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 4 ncü maddesinde “Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlay�c� sebeplerle i�yerinde k�sa çal��ma yap�lmas�n� talep eden i�veren, Kurum birimine, varsa toplu i� sözle�mesi taraf� i�çi sendikas�na yaz�l� bildirimde bulunur. ��veren bildiriminde,
a) Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlay�c� sebeplerin i�yerine etkilerini ve zorlay�c� sebebin ne oldu�unu belirtmek,
b) ��yerinin unvan�n�, adresini, varsa toplu i� sözle�mesi taraf� i�çi sendikas�n�, i�yeri ��KUR numaras�n� ve sosyal güvenlik i�yeri sicil numaras�n� belirtmek,
c) Manyetik ve yaz�l� ortamda Kurumca belirlenen formatta haz�rlanan k�sa çal��ma yapt�r�lacak i�çilere ili�kin bilgileri içeren listeyi Kurum birimine teslim etmek, zorundad�r.” hükümlerinin oldu�u görülmektedir. Buna göre k�sa çal��ma hakk�nda yararlanmak için i�verenin Türkiye �� Kurumuna talebinin olmas� gerekmektedir. Bu talepte k�sa çal��ma yap�lmas�na neden olan etkenin ve i�yeri ile ilgili di�er bilgilerin belirtilmesi gerekmektedir. Ayr�ca i�yerinde toplu i� sözle�mesi varsa k�sa çal��ma talebinin i�çi sendikas�na da yaz�l� olarak bildirilmesi gerekmektedir.
   3.2- K�sa Çal��maya Dair Uygunluk Tespitini �lan Etme ve Bildirim Yükümlülü�ü
   K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 5 nci maddesi dördüncü f�kras�nda “K�sa çal��ma talepleri; i� müfetti�lerince uygunluk tespiti yap�lmas� amac�yla Rehberlik ve Tefti� Ba�kanl��n�n ilgili birimine ivedilikle gönderilir. Uygunluk tespiti sonucu ilgili Kurum birimine gönderilir. Uygunluk tespiti sonuçlar� Kurum birimince i�verene bildirilir. ��veren durumu, i�yerinde i�çilerin görebilece�i bir yerde ilan eder ve varsa toplu i� sözle�mesine taraf i�çi sendikas�na bildirir. �lan yoluyla i�çilere duyuru yap�lamad�� durumlarda, k�sa çal��maya tabi i�çilere yaz�l� bildirim yap�l�r.” hükmü vard�r. Buradan anla��laca�� üzere i�verenin k�sa çal��ma talebini Türkiye �� Kurumuna iletmesi sonras�nda i� müfetti�lerince k�sa çal��ma uygunluk tespiti yap�lmakla birlikte uygunluk tespitinin sonuçlar�n�n i�verence i�yerinde i�çilerin görebilece�i bir yerde ilan edilmesi veya toplu i� sözle�mesine taraf i�çi sendikas�na bildirilmesi gerekmektedir.
   3.3- Prim Yükümlülü�ü
   K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 7 nci maddesi yedinci f�kras�nda “��çinin k�sa çal��ma ödene�i ald�� süre için 5510 say�l� Sosyal Sigortalar ve Genel Sa�l�k Sigortas� Kanunu gere�i ödenecek sigorta primi, ��sizlik Sigortas� Fonu taraf�ndan Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) aktar�l�r” denildi�i görülmektedir. Bu hüküm de�erlendirildi�inde, k�sa çal��ma yap�lan süredeki SGK kapsam�ndan do�an prim yükümlülükleri ��sizlik Sigortas� Fonundan yap�lmaktad�r. Di�er taraftan k�sa çal��ma ödene�i al�nan süre için i�çiler ad�na genel sa�l�k sigortas� primleri aktar�lmaktad�r. Söz konusu bu dönemde k�sa ve uzun vadeli sigorta primleri ise aktar�lmamaktad�r. Bu yönüyle k�sa çal��ma ödene�i al�nan süreler için i�verenin prim ödeme yükümlülü�ü do�mamaktad�r.
   3.4- K�sa Çal��man�n Erken Sona Ermesinde Bildirim Yükümlülü�ü
   K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 11 nci maddesinde “��veren, ilan etti�i süreden önce normal faaliyetine ba�lamaya karar vermesi halinde durumu; Kurum birimine, varsa toplu i� sözle�mesi taraf� i�çi sendikas�na ve i�çilere alt� i�günü önce yaz�l� olarak bildirmek zorundad�r. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle k�sa çal��ma sona erer. Geç bildirimlere ili�kin olu�an yersiz ödemeler hakk�nda 7 nci maddenin 11 inci f�kras�na göre i�lem yap�l�r” hükmüne yer verilmi�tir. Buna göre k�sa çal��man�n nedensel �art�na ba�l� olarak faaliyetin durmas� böylece ödeme güçlü�ünün ortadan kalkmas� durumunda k�sa çal��ma erkenden sonland�r�l�p normal faaliyete ba�lanmas�na karar verilmesi durumunda i�verenin bildirim yükümlülü�ünün oldu�u anla��lmaktad�r.
   3.5- Kay�t Tutma Yükümlülü�ü
   K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in 10 ncu maddesine göre “K�sa çal��ma yapan i�veren, i�çilerin çal��ma sürelerine ili�kin kay�tlar� tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundad�r” denilerek i�verene inceleme yap�ld��nda ibraz etmesi üzerine kay�t belge tutma zorunlulu�u getirilmi�tir.
   3.6- ��verenin Hatal� veya Geç Bilgi ve Belge Vermeden Do�an Sorumlulu�u
   K�sa Çal��ma ve K�sa Çal��ma Ödene�i Hakk�nda Yönetmeli�in yedinci maddesi onbirinci f�kras�nda “��verenin hatal� bilgi ve belge vermesi nedeniyle yap�lan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte i�verenden, i�çinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte i�çiden tahsil edilir” denilerek i�verene hatal� bilgi ve belge vermeye dayal� sorumluluk yüklenmi�tir.
   4- KISA ÇALI�MADA D�KKAT ED�LMES� GEREKEN HUSUSLAR
   K�sa çal��ma ödene�i için yap�lan i�veren ba�vurular�nda ba�vuru listesinin firma ka�esi ve imzas� tamamland�ktan sonra tüm bilgileri içerir �ekilde eksiksiz doldurulmas� ve taranarak ba�l� olan il müdürlü�ünün e-mail adresine gönderilmesi gerekmektedir. ��verenlerin k�sa çal��ma talep hakk� bulunup, i�çiler için do�rudan talep hakk� bulunmamaktad�r.
   Ba�vuru yapan firma yada i�verenlerin farkl� illerde veya farkl� merkezlerde fakl� sicil numaras� ile i�lem gören i�yerleri varsa k�sa çal��ma ödene�i için her bir i�yeri için ayr� ayr� ba�vuru yap�lmas� gerekmektedir. Di�er taraftan i�yeri hangi ilde ise Türkiye �� Kurumunun ilgili il müdürlü�üne ba�vuruda bulunulacakt�r.
   K�sa çal��ma ödene�i için i� müfetti�ince yap�lacak uygunluk tespitleri i�yeri mahalline gidilmeksizin ba�vuru evrak� ve ekleri üzerinden tespit tutana�� düzenlenmeksizin yap�lacakt�r. �ncelemeler esnas�nda eksiklik olmas� durumunda eksikliklerin e-ortamda tamamlanmas� ivedilikle istenecektir.
K�sa çal��ma ödene�inden yararlanabilecek personel kontrolü Türkiye �� Kurumu taraf�ndan yap�ld�ktan sonra bu sonuca göre ödemeler gerçekle�tirilecektir. Bu nedenle k�sa çal��ma ödene�i için yap�lacak ba�vurularda personel listesine emekli çal��anlar yaz�lmamal�d�r. Ba�vurular�n onaylanmas� sonras�nda firma yada i�verenlere k�sa çal��ma ödene�i yap�lacak personel listesi gönderilerek her bir personelin ad�na PTT �ubesine ödeme ç�kar�lacakt�r. Ödemeler çal��mad�� sürelerle ilgili olarak her ay�n be�inde yap�lacakt�r. 2020 y�l� asgari ücret rakamlar�na göre ve yasal alt ve üst s�n�ra göre k�sa çal��ma ödene�i 1.750,40 TL ve 4.380,99 TL aral��nda olacakt�r.
K�sa çal��ma ödene�i ba�vurular�nda belirtilen çal��lmayacak sürelerde i�yerinde kesinlikle çal��ma yap�lmamas� gerekmektedir.
K�sa çal��ma yap�lan süreler için k�sa çal��maya tabi tutulan i�çiler ad�na düzenlenen SGK ayl�k Prim Hizmet Belgelerinde eksik gün nedeni olarak 18-K�sa Çal��ma Ödene�i seçilmelidir.
Yabanc� i�çiler için de i�sizlik sigortas� prim borcu bulunmamas� halinde k�sa çal��ma ödene�i için ba�vuru yap�labilir.
��verenlerin prim ve vergi borçlar�n�n bulunmas� k�sa çal��maya ba�vurmaya engel de�ildir.
   SONUÇ
   Bir sosyal politika enstrüman� olan i� hukuku düzenlemeleri, koronavirüs (Covid-19) vb. salg�n hastal�k gibi zorlay�c� nedenlerle i�lerin durmas� sonucunda i�çilerin gelirsiz kalmas�n� sosyal bir risk olarak görerek k�sa çal��ma ve k�sa çal��ma ödene�i kavramlar� ile telafi mekanizmas�n� insanl��n hizmetine sunmu�tur. K�sa çal��ma müessesinin amac�, kar��la��lan ekonomik kriz ve/veya zorlay�c� nedenlerle i�çilerini ücretsiz izne ay�rmak isteme giri�iminde bulunan i�verenlerin bu uygulamalar�na belli bir müddet boyunca son vermektir. Böylece k�sa çal��ma ile belirtilen olumsuz durumlarda i�sizli�in önlemesi ve i�çinin ücret hakk�n�n belli bir süre boyunca korunmas� sa�lanmaktad�r. Pek tabidir ki, kanun koyucu k�sa çal��ma ve k�sa çal��ma ödene�i hakk�n� nedensel, yetkisel ve primsel �artlara ba�lamakla birlikte bu haklardan yararlanma �art� olarak i�verenlere talep, bildirim, ilan gibi yükümlülükler getirmi�tir.
Türkiye’de ise hükümet 7226 say�l� Torba Kanun düzenlenmesi ile 4447 say�l� Kanuna geçici madde 23’ü ekleyerek koronavirüs (Covid-19) salg�n hastal�� nedeniyle k�sa çal��ma yap�lmas� sonucunda i�çilere ödenecek k�sa çal��ma ödene�i �artlar�n� k�sa çal��ma ba�lama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç y�l içinde 450 gün sigortal� olarak çal��p i�sizlik sigortas� primi ödenmi� olarak belirleyerek biraz esnetmi�tir. Bu Torba Kanun ile getirilen ba�ka bir �art ise, koronavirüs (Covid-19) salg�n hastal�� nedeniyle k�sa çal��ma yap�lmas� sonucunda i�çilere ödenecek k�sa çal��ma ödene�inden i�çilerin yararlanabilmesi için i�verence k�sa çal��ma döneminde 4857 say�l� Kanunun 25 inci maddesinin birinci f�kras�n�n (II) numaral� bendinde yer alan sebepler hariç i�çi ç�kar�lmamas� �art�d�r. Bu �art ise, salg�n döneminde istihdam� korumay� amaçlamaktad�r.
Sonuç olarak koronavirüs (Covid-19) salg�n hastal�� k�sa çal��ma ve k�sa çal��ma ödene�i hakk� için zorlay�c� bir neden olarak kabul edilmesinin yan� s�ra ekonomik ve sosyal etkilerinin azalt�lmas�na yönelik olarak hükümetçe yararlanma �art� esnetilen bir durum olarak kar��m�za ç�kmaktad�r.

KORONAV�R�S (COV�D-19) SALGINI ETK�S�YLE T�RK�YE�DE KISA �ALI�MA ve KISA �ALI�MA �DENE��

YORUMLAR

KORONAV�R�S (COV�D-19) SALGINI ETK�S�YLE T�RK�YE�DE KISA �ALI�MA ve KISA �ALI�MA �DENE��

YAZAR HAKKINDA

Hur�it KAYA SGK M�fetti�i, Aile, �al��ma ve Sosyal Hizmetler Bakanl���

YAZARIN SON MAKALELER�

7256 SAYILI TORBA YASA UYARINCA SGK ALACAKLARININ YAPILANDIRILMASI: KAPSAMDA OLAN ALACAKLAR, AVANTAJLAR ve BA�VURU Y�NTEMLER�

G�G EKONOM�LER�: D�J�TAL �ALI�MA, ��G�C� ESNEKL���N�N D�N���M� ve SOSYAL G�VENCES�ZL�K PERSPEKT�F�NDE B�R YAKLA�IM

KORONAV�R�S (COV�D-19) SALGINI ETK�S�YLE T�RK�YE�DE KISA �ALI�MA ve KISA �ALI�MA �DENE��

YORUMLAR

Hur�it KAYA SGK M�fetti�i, Aile, �al��ma ve Sosyal Hizmetler Bakanl��

G�G EKONOM�LER�: D�J�TAL �ALI�MA, ��G�C� ESNEKL��N�N D�N��M� ve SOSYAL G�VENCES�ZL�K PERSPEKT�F�NDE B�R YAKLA�IM