Tam mükellefiyete tabi kurumlar vergisi mükellefleri hem Türkiye'de hem de yabancý memleketlerde elde ettikleri kazançlar üzerinden Türkiye'de vergiye tabi tutulmaktadýrlar. Ancak Türkiye'de genel netice hesaplarýna intikal ettirdikleri kazançlara ait yurt clýþýnda ödedikleri kurumlar vergisi benzeri vergileri bazý þartlarla Türkiye'de tarh olunan kurumlar vergilerinden indirebilmektedirler. Burada amaçlanan husus mükelleflerin ayný kazanç nedeniyle hem yurt dýþýnda hem de yurt içinde vergilendirilmelerine engel olmaktýr. Bu nedenle de yurt dýþýnda ödenen vergiyi belirli þartlarla Türkiye'de tarh olunan vergiden indirme ha'kký tanýnýp.aktadýr. Hal böyle olmakla birlikte uygulamada sorun yaratan bir husus vardýr ki; zaman zaman ihtilaflara yol açmakta, tereddütlere neden olmaktadýr. Bu husus yurt dýþýnda elde edilen kazançlarýn Türkiye'de genel netice hesaplarýna intikal ettirilmesine raðmen Türkiye'de vergilerýecek matrahýn daðmamasý dolayýsý ile tarh edilecek verginin bulunmamasý halidir. Bu takdirde yurt dýþýnda ödenen vergi nasýl indirim konusu yapýlacak veya iade edilecek midir?

193 sayýlý Gelir Vergisi Kanunu'nun 61. maddesinde; iþverene tabi ve belirli bir iþyerine baðlý olarak çalýþanlara hizmet karþýlýðý verilen para ve ayýnlar ile saðlanan ve para ile temsil edilen menfaatlar olarak tanýmlanmýþtýr. 1475 sayýlý tþ Kanunu'nda ise; bir kimseye iþ karþýlýðýnda iþveren veya üçüncü kiþiler tarafýndan saðlanan ve nakden ödenen meblað olarak tanýmlanmýþtýr. Tanýmý her ne olursa olsun kýsaca ücret, çalýþma karþýlýðýnda iþverenden alýnan paradýr. Günümüzde ücret pazarlýklarý yapýlýrken genellikle net ücret yani iþçinin eline geçecek meblað üzerinde pazarlýk yapýlmakta, net ücretin brütünün ne olacaðý hususu ise söz konusu olmamaktadýr. Ancak yürürlükteki mevzuata göre ücret ödemelerinden bazý kesintilerin yapýlmasý iþverenlerin sorumluluðu altýndadýr. O nedenle net ödenen ücretin brütünün hesaplanmasý, bu meblaða göre de yasal kesintilerin tespiti önem arz etmektedir. Brüt ücretin hesabýnda ise bazý formüllere ihtiyaç vardýr. Bu yazýda, ilgili tarafiara ve uygulayýcýlara kolaylýk saðlamasý açýsýndan en çok kullanýlan formüilere lma ve sade olarak yer verilmeye çalýþýlacaktýr.

Hayat standardý esasý Türk Vergi Sistemine bir oto kontrol müessesesi olarak 2772 sayýlý kanunun 15 nci maddesiyle Gelir Vergisi Kanununa mükerrer 116. madde eklenmek suretiyle getirilmiþtir. Bu olayýn özü gerçek usulde gelir vergisine tabi ticare zirai ve mesleki kazanç sahiplerinin beyan ettikleri gelirlerinin, "Hayat Standartý temel gösterge tutarý" ve "Hayat Standardý gösterge tutarlarý" nýn toplanmasý suretiyle bulunan meblaðdan düþük olmasý halinde, vergilenecek matrah olarak hayat standardý esasýna göre bulunan meblaðýn esas alýnmasýdýr. Hayat Standardý esasý mükellefin ulaþtýðý yaþam düzeyini saðlayabilmesi için yaptýðý gideri karþýlayan bir gelirinin olabileceðini varsayarak gerçek gelire ulaþabilmek amacýyla getirilmiþ bir vergi güvenlik müessesesidir. Yani mükellefin yaþam ve harcama düzeyi yüksek, yýl sonunda beyan ettiði geliri hayat standardý esasý gereðince bulunacak miktardan düþük ise, ödemesi gereken vergi bu sistem ile gerçek gelirine uygun duruma getirilmektedir. Bir ölçüde varsayýma dayanmaktadýr. Bu sistem 1982 yýlý gelirlerine uygulanmak üzere 1.1.1983 tarihinden itibaren yürürlüðe girmiþtir. Ancak zaman içinde bir takým deðiþikliklere uðramýþtýr. Ýlk önce 3239 sayýlý kanunla deðiþiklik yapýlmýþ, daha sonra G. v'.K.'na geçici 32 madde eklenmeksuretiyle 3505 sayýlý kanunla deðiþiklik yapýlmýþtýr. Bu geçici madde Anayasa Mahkemesinin 7.11.1989 tarih ve 1989/6 esas, 1989/42 karar sayýlý kararý ile Anayasaya aykýrý bulunarak iptal edilmiþtir. Bunun üzerine 1990 yýlý mali bütçe kanunu ile bir düzenlemeye gidilmiþ,fakat anayasa mahkemesi 28.6.1990 tarih ve 1990/6 esas 1990/17karar sayýlý kararý ile "Bütçe yasalarýna ancak bütçenin uygulanmasýna iliþkin açýklayýcý kurallar konulabileceði, bütçenin uygulanmasýna iliþinbir kural olsa dahi yürürlükteki yasalarý doðrudan kaldýramayacaðý,baþka yasalarla yapýlmasý gereken düzenlemelerin, geriye dönük bir þekilde bütçe yasalarý ile yapýlmasýnýn Anayasanýn 161. maddesine aykýrý olduðu" gerekçesiyle bu düzenlemeyi de iptal etmiþtir. Anayasa mahkemesinin bu düzenlemeyi de iptal etmesi üzerine 20.12.1990 tarih ve 20731 sayýlý Resmi Gazete'de yayýmlanan 3689sayýlý Kanunun 7. maddesiyle Gelir Vergisi Kanununa geçici 35 madde eklenmek suretiyle .1.1990-31.12.1999 tarihleri arasýnda uygýýlanacak hayat standardý esaslarý daha ayrýntýlý ve köklü bir þekilde düzenlenmiþtir. Yapýlan düzenlernede bazý yeni esaslar belirlenmiþ, hayat standardý temel ve ilave göstergelerin tespiti asgari ücrete baðlanarak bir nevi otomatiðe baðlanmýþ, sýk sýk deðiþiklik yapýlmasý engellenýneye çalýþýlmýþtýr.